Onder den titel

Onder den titel Bihliotkeca R^jormatoria u Neerlandica geven de heerenDr.S. Cramer, t hoogleeraar aan de Universiteit te Amster­ n dam en aan het Doopsgezind Seminarium, d en Dr. F. Pijper, hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit te Leiden, , een verzameling geschriften uit den tijd der Hervorming in de Nederlanden uit, die zeldzaam zijn geworden, slechts hier en daar in een bibliotheek verscholen liggen, ea daarom j moeilijk te bereiken zijn. Van deze biblio theek is thans reeds het vijfde deel ver schenen, dat ook órsze redactie ter recensït werd toegezonden.

De verschijning van deze Bibliotheca Reforma; toria is ook door ons aanvankelijk met blijdschap begroet. In het „Woord vooral, " dat de noogleeraar Pijpsr voor het eerste deel schreef, gaf hij als doel der uitgave op, vooreerst, dat men zoodoende een aantal ieldzame boeken ea boekjes uit de zestiende eeuw, v; elke van groot belang zijn voor de geschiedenis der Hervorming in de Nederlanden, voor den ondergang behoeden wilde. Ten tweede wilde men doo^ die uitgave op ruime schaal bouwstcffin verschaffjn aan de beoefenaren der historie. En in de derde plaats hoopte men door deze herdrukken een dienst te bewijzen aan velen, die prijs stellen op godsdienstige lectuur, die stichting zoeken en verkwikking des geestes.

Metterdaad deed het opzet van deze uitgave veel goeds verwachtea. Al zijn Prof. Pijper ea Cramer geea geesteskinderen van het heldengeslacht onzer martelaren, toch konden ze daarom, met historische objectiviteit, ons uit den schat onzer vaderei menig kostbaar gedenkstuk teruggeven Welke uitnemende diensten hebben de uitgevers van het Corpus Reformatorum in Ouitschland, niet aan de kennis van Calvijn bewezen, door hun prachtige uitgave van Calvijn's werken en brieven. Wat danken we in ons land niet aan de Marnixvereeniging, die ons niet alleen de acta onzer Nationale Synodes, maar ook zoo menig belangrijk stuk uit onze kerkelijk archieven schonk. En wat had niet een oordeelkundige keuze uit de geschriften van dt Hervormers in ong land er toe kunnen bijdragen „om den grooten strijd onzei l/aderen, hunne godsdienstige en kerkelijke «rereld, iazonderheid hunne langdurige wor steling bij de losmaking van de Roomsche Kerk en de omhelzing van het Protestantisme, " gelijk Prof. Pijper het uitdrukt, ons beter bekend te maken.

Toch kan allerminst gezegd, dat aan deze verwachting beantwoord is. Niettegenstaande reeds vijf deelen verschenen zijn, — elk deei bevat meer dan 600 bladzijden druks er. kost acht gulden — ontbrak tot dusverre in deze uitgave nog zoo goed als geheel wat we zou Jen willen noemen het Gerefor meerde element. Dael I gaf polemische geschriften der Hervormiagsgt zinden, waarbij althans voor éen werk van Masrten Micron' plaats werd ingeruimd; Deel II geeft eer herdruk van het Doopsgezinde Martelaars boek; Dsel III geeft de oudste roomsche oestrijders van Luther; Deel IV leerstel tingen en stichtelijke geschriften van Johannes Anastasius, den bestrijder der praedestinatie op wien de Remonstranten zich bij voorkeur beriepen, en Deel V brengt oas weer Neder landsche Anabaptistica, waarin werkjes van Hendrik Roll, Melchior Hoffman, Adam Pastor e. a. worden afgedrukt.

Ongetwijfeld moet aan de keurige wijze van uitgave huide gebracht. Aan elk herdrukt werk gaat vooraf een inleiding, die tot in de kleinste bijzonderheden meedeelt alles wat omtrent dit werk en den schrijver bekend is, en de tekst zelf is met belangrijke aanteekeningen voorzien. Ook ontkennen we allerminst, dat in de hier verzamelde stof gegevens schuilen, die voor de rechte kennis van het tijdvak der Hervorming van belang zijn. Er waren in ons kerkelijk leven in de 16; eeuw allerlei stroomingen, en een goed historieschrijver zal ook met deze stroomingen rekening houden, al zal hij niet aan elk hunner gelijke beteekenis toekennen. Om tot juist perspectief te komen, zal hij aanwijaen, waar de hoofdstroom loopt en daaraan de meeste aandacht schenken, om daarnaast ook een plaats toe te kennen aan de aevenstroomingen. Maar van zulk een perspectief is hier geea sprake, of nog beter gezegd, het perspectief is er, maar zoo dat tiet geheele beeld vervatscht wordt. Wie den grooten strijd van onze Vaderen tegen de Roomsche Kerk uit hun schriftelijke nalatenschap wil leeren kennen, heeft in de eerste plaats te rekenen met mannen als Guido de Bfès, Herman Moded, Petrus Datheen, Marnix van St. Aldegonde, a Lasco, Maarten Micron, die hun stempel op het kerkelijk leven gezet hebben en wier werken ook rm nog geestelijk voedsel voor ons geslacht bieden kunnen. Maar voor de hoogleeraren Pyper en Cramer schijnt de „groote strijd onzer vaderen" te zijn afgespeeld door mannen, waarvan ze zelf slag op slag komen betuigen, dat ze behoorden tot een „middenrichting", die noch Protestantsch noch Roomsch was; door Anabaptisten als Hendrik Roll ea Melchior Huffman ea door anti calvinisten als Anastasius Veluanus. 0\rer het iatichtelijk en opbouwend karakter van deze geschriften zuilen we het beste doen met het zwijgen te bewaren. Wie het laatste deel van deze Anabaptistica doorofsteld heeft, gal waarlijk niet beweret: , at hij daardoor geestelijk verrijkt is. Eer zal het hem duidelijk v/orden, waarom onze vaderen, zoodra betere godsdienstige lectuur inde geschriften van Bullinger, Calvijn e. a. hun geboden werd, zich van deze anabaptistische droomerijen en breedsprakigheden hebben afgekeerd en naar degelijker en gezonder voedsel gegrepen hebben.

We hopen, dat ds hoogleeraren, die dezen rbeid ter hand hebben genomen, in de olgende deelen met deze bezwaren rekening ullen houden. Tot dusver was deze biblioheek grootendeels een bibliotheca hereti orum; hst gaf een beeld van allerlei itwassen en halfslachtigheden, die het ijdvak der Reformatie ontsierden, maar die iets bijdragen tot de beantwoording van e vraag, hoe de Kerk in Nederland tot Reformatie is gekomen. Juist daardoor dreigt dt z > uitgave het omgekeerde te doen van wat de uitgevers bedoelen. Ze leidt ons niet in de religieuse en kerkelijke wereld van ons voorgeslacht in, maar doet uist door deze eenzijdige bearbeiding een geheel vakche voorstelling van het verleden ontstaan. Niast het Martelaarsboek der Doop.sgezinden, dat gemakkelijk genoeg te krijgen is op elke auctie, komt even goed een plaats toe aan het Martelaarsboek van onzen Van Haamstede. Van oneindig meer belang dan de geschriften vaa Roll en Hoff-nan, wier leven geheel in Duitschland zich afspeelt, zijn de Christelijke Ordon aanctën van Micron, die op ons kerkelijk leven zulk een grooten invloed hebben uitgeoefend. Natuurlqk denken we er niet an, beide hoogleeraren te beschuldigen van opzettelijk de werken der Gereformeerden te hebben willen uits'.uiten. Alleen blijkt ok hier weer, hoe moeilijk het is zich van »'óóroordeelen los te maken. Noch Prof. Pijper noch Prof. Cramer voelen zich aan aet Calvinisme verwant. Hun belangstelling wordt daardoor veel meer getrokken tot het aiet-gereformeerde, dan tot het Gereformeerde element in de . dagen der Reformatie. En hun bibliotheca reformatoria dreigt daardoor n plaats van een nationaal monument voor > ns voorgeslacht, een verzameling van Uerlei historische curiosa te worden, die illeen voor den historicus van eenig beaag zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen