Pro Hege.

DERDE REEKS. (Vierde gedeelte),

Christus Koningschap en de Maatschappij.

XIV.

En Adam is niet verleid geworden ; maar de vrouw, verleid zijnde, is in overtreding geweest. i Tim. 2 : 14.

Tenslotte eischt onder de bsteekenende factoren van het tnaatschappelgk leven de vrouw nog een afzonderlijke bespreking. Moge al de hoofdroeping van de vrouw in ket Gezin liggen, en al moge niets dwazer zijn, dan de poging in onderscheidene landen door vermande vrouwen aangewend, om in den Staat mtt den man gelijk te worden gesteld, ontkend kan niet, dat zij ook in de Maatschappij niet alleen thuis hoort, maar er een geheel eigen plaats inneemt, en dat haar invloed op het maatschappelijk leven bijna geen grenzen kent.

Men kent het spreekwoord, dat bij alle intrigues een ieder op de lippen komt: cherchez la femme, d. w. z. Ga na, wie de vrouw is, die dit spel heeft opgezet. En wat óók de aandacht verdient is, dat de Heilige Schrift ons in het boek der Openbaring van Johannes, in de „groote hoer", als vrouw, het beeld teekent van de verdervende macht, die in de toenmalige Maatschappij door de vrouw werd uitgeoefend. Dit beeld toch strekt om te doen uitkomen, hoe het kwaad dat toen het leven verdiei f, niet zoozeer uit den man, maar veel meer uit de vrouw was opgekomen. Van Izébel verhaalt de Schrift ons hetzelfde. Niet alsof de invloed, die van de vrouw uitgaat, noodzakelijk ten verderve moest leiden. Integendeel leert de Schrift ons een geheele reeks van vrouwen kennen, wier invloed uitnemend was, en nu nog komen ze ieder vanzelf in de gedachte, de uitnemende Christenvrouwen, die in ons land en in andere landen, den toon van het volksleven geadeld hebben, en schier niet dan zegen van zich lieten uitgaan. Maar 't zij ten kwade, 't zij ten goede, de beteekenis van de vrouw in het maatschappelijk leven reikt stellig verder dan die van den man. Uit mannen èn vrouwen is de Maatschappij saamgesteld; maar over het algemeen kan gezegd, dat de invloed van de vrouw op den man grooter is, dan de invloed van den man op de vrouw. In ofücleele zaken en publieke aangelegenheden is dit niet zoo, maar de Maatschappij biedt uit haar aard in alle breedte en lengte allereerst een vrij levensverkeer aan, waarop allerlei geheime, verborgen kracht kan inwerken; en die stille kracht nu, die titel noch ambt bezit, gaat in veel sterker mate van de vrouw uit dan van den man. Adam was de heer der Schepping, maar de invloed van Eva ten kwade was op Adam sterker, dan de invloed ten goede vau Adam op haar. Zij is in overtreding geweest, en door haar is ook de man verleid.

Daarbij komt ten tweede, dat vrouwen zich gemeenlijk nauwer aaneensluiten dan mannen. Haar omgang onderling is intiemer van aard •en vertrouwelijker van manier. Het gesprek van vrouwen onder elkander draagt gemeenlijk een geheel ander karakter, dan dat van mannen onderling. Al wat vrouw is, voelt zich altijd door de suprematie van het andere geslacht min of meer gedrukt. Dit besef van gedruktheid leidt tot onderlinge verstandhouding, een verstandhouding die al spoedig den vorm van zeker complot aanneemt. Ze overleggen saam, ze zinnen saam, ze kouten saam, en denken zich al spoedig als een eenheid, die een eigen terrein te verdedigen heeft. Vandaar dat het gesprek onder meisjes en vrouwen aanstonds beter vlot, veel spoediger een intiem karakter aanneemt, en, als ze even aan het praten geraken, schier geen eind neemt. Een behaagzieke vrouw is er op uit om gevierd en bewonderd te worden. Ze zoekt invloed Zeis niet tevreden, als men geen notitie van haar oeemt. Het ligt in haar aard en natuur, dat ze gaarne de aandacht trekt, en dat ze door haar minzaamheid en vriendelijkheid de gunst poogt te winnen van mannen van invloed in haar kring, om door liun invloed haar eigen invloed te verrijken. Daar nu de man in den regel voor de toegenegenheid van zulke vrouwen niet ongevoelig is, gelukt het haar maar al te Vaak, enkele dezer naar haar hand te zetten, m zekere afhankelijkheid van zich te bren-Sen, en zoo hen te gebruiken als instrumenten voor de sterking van haar klein «oninkrgkje. De bladzijden zijn niet te tellen, waarop de historie ons van de exploite ^an zulke invloedrijke vrouwen verhaalt. Juist doordat ze meest achter de schermen blijven, kunnen ze dezen haar invloed ongestoord laten doorwerken. Ze zijn daarbij veelal meer slim van aanleg dan schrander, ook al heeft 't aan zeer schrandere vrouwen niet ontbroken. Deze slimheid van aanleg leent zich vanzelf tot de stille intrigue. Als er gevaar komt, trekken zij zich terug, en laten den man voor de gevolgen opkomen. Ea zóó is de rust niet weer teruggekeerd en het gevaar geweken, of ze halen haar spinnewiel weer voor den dag, en spinnen aan den draad van haar intrigue voort. Soms is geheel het leven van de vrouw aan dit winnen van kwaden, althans gevaarlijken invloed gewijd. Natuurlijk geldt dit in die hooge mate alleen van zoodanige vrouwen, die door haar hooge positie, haar connecties en haar persoonlijke aantrekkingskracht, zich hiervoor de middelen zien geboden. Maar wat in ds hoogere sfeer alleen rijke, hooggeplaatste vrouwen vermogen, wordt toch, zij 't al op veel kleiner schaal, ook in de gewone levenskringen door meer dan één ordinaire vrouw in praktijk gebracht.

Er zijn nu eenmaal, onder de vrouwen evengoed als onder de mannen, onbeduidende, gewone en hoogstaande personen, en het spreekt vanzelf, dat de invloed, die van deze drie soorten uitgaat, zeer onderscheiden is, zoowel wat haar invloed ten goede betreft, als wat aangaat haar invloed ten kwade; maar naar welke schaal die invloed ook moge uitgaan, altoos hebt ge met vrouwenaard te doen, en het is die vrouwenaard die aan den invloed der vrouw vorm en wezen leent. Dezulken die den man nabootsen, schakelen we hier uit. Haar pogen is toch juist, om te schijnen wat ze »«> #zijn, en haar vrouwenaard te verloochenen. Maar wat gewicht leggen deze enkele afgedoolden in de schaal tegenover de mtUioenen van vrouwen die op aarde leven? Ze halen allen saam het eerste honderdduizend niet. En de overgroote massa die vrouw bleef en steeds blijven zal, kan niet anders en doet niet anders, dan op de maatschappij inwerken, deels met die lichteffecten, maar ook deels met die schaduwtinten, die met den aard der vrouv/ als vrouw samenhangen. Een vrouw is voor het gezellig saamleven zooveel rijker begaafd dan een man. Reeds van de jonge dochter geldt dit in vergelijk met den jongen man. Ze vult meer. Er gaat meer magnetische werking van haar uit. Ze doet het anders stijve leven smelten en maakt het vloeibaar. Tot zelfs over niets weet ze altijd iets te zeggen, en mits ze het gevat en aardig zegt, doet het toch zijn werking. De man is altoos met de boomen, zij met de bloemen bezig. Het kleine boeit haar, en bij die duizend kleine dingen iö het leven, waar de man overheen loopt, staat zij stil, zint en broedt er over, en maakt er iets van, dat toch soms zeer interessant is. Soms, dat behoeft wel nauwelijks opgemerkt, kan dit hangen blijven in beu zelingen, in zeuren overslaan en dan ongemeen saai en vervelend worden. Vooral, zoo meer op breed en lang verhaal, dan op pittige en puntige opmerking wordt gedoeld. Dan wordt het een draadverhaal ronder eind, onder allerlei nietige bijzonderheden bedolven, en morgen en overmorgen, even nietig als 't is, met dezelfde taaiheid herhaald. Maar wie zoo beuzelen zgn dan de carricaturen van de echte vrouw; de vrouw naar haar aard leeft in het kleine, speelt met het kleine, en leent aan het kleine haar vernuft.

Natuurlijk scheelt dit naar stand, opvoeding en talent, maar toch vergist ge u, zoo ge de invloedrijke vrouw alleen in de salons van hoofdstad en residentie zoekt. Tot zelfs op onze meest afgelegen dorpen vindt ge onder de vrouwen die meetellen, er altoos een enkele die in haar kleinen kring den toon aangeeft, tot wie de overige vrouwen opzien, op wier gunst ze gesteld zijn, en die daardoor zeker sociaal gezag uitoefent. In geen gezelschap van jonge meisjes of volwassen vrouwen kunt ge worden binnengelaten, of binnen 't half uur weet ge precies wie er de vocalen zijn, en wie als consonnanten dienst doen. Tot zelfs in stegen en sloppen behoeft ge bij een burengerucht slechts even in te loopen, om aanstonds te weten, welke vrouw in die steeg voor „doyenne" speelt. Want of die naam van „doyenne" eigenlijk al in de zeer hooge diplomatieke kringen thuis hoort, wat haar in die kringen kenmerkt, is precies hetzelfde wat ge in zulk een slop of steeg kurit waarnemen. Onder meerdere vrouwen is er altoos éen die naar de oogen wordt gezien, naar wier smaak en oordeel men zich richt, op wier goedkeuring men prijs stelt, en wier intimiteit men daarom zoekt. Het n fijnere of het ruwere van den vorm scheidt de standen, maar wijzigt den vrouwenaard niet in zijn wortel. Veel sterker dan onder de mannen plaatst die aard onzer vrouwen vocalen en consonnanten naast elkander, verbindt ze en doet ^e zi''-h aaneensluiten. Zelfs in den kus, waarmee vrouwen elkaar steeds ontmoeten en van elkaar scheiden, spreekt die nauwere intimiteit zich uit. Zij 't al in groepen ingedeeld, elk groepje vrouwen vormt, veel meer dan bg de mannen, een compact geheel, en toon en wijze van doen wordt in haar kring veel sterker door een enkele invloedrijke vrouw beheerscht. Het is haar invloed, die zich door alle geledingen van zulk een groep voortplant. Dit werkt terug op het Gezinsleven; en die invloed werkt gestadig, om den man te leiden waar men hem hebben wil. Door het compacte van het geheel werkt dan eenzelfde invloed op heel den kring van mannen, die tot deze groep behoort. Velen denken dan wel, dat de mannen het doen, maar feitelijk doen het de vrouwen, zij 't al in den regel door de mannen. En het is op deze wijze, dat heel 't land door, ja heel de beschaafde eu onbeschaafde wereld door, de vrouw, als resultaat van den aard, die bij de Schepping in haar gelegd is, op heel het maatschappelijk leven een stille kracht oefent, die minder in het groote dan in het kleine, maar dan ook juist door het vele kleine den gang van het leven bepaalt.

Die invloed nu werkt, zoo ds vrouw goed voor haar God staat, op heel de Maatschappij ea op elkca kring in die Maatschappij altijd ten zegen; maar ook, zoo dikwijls in dien invloed het zondige in de vrouw zijn doel najaagt, altoos ten vloek. Ia het Oosten, en met name onder den Islam, is de publieke Maatschappij zoo goed als uitsluitend een osaatscu^tT; ; van marineti, én de vrouw blijft in haar Harem. Vergelijkt men nu het gezelschappelijk levea in het Christenland, waar de vrouw vrij verkeert en haar invloed oefent, met het soortgelijke leven in zulke landen, waar de vrouw van het gemeenschappelijk leven is uitgesloten, dan springt aanstonds het verschil in het oog. Men vindt onnatuur voor natuur. De zenuwen van het maatschappelijk leven zijn er overspannen, en het teedere spierléven van het maatschappelijk lichaam ontbreekt er geheel. Hetzelfde is vaak ook opgemerkt bij groote legers, die soms jaren buiten ons maatschappelijk leven waren gesloten. Mannen alleen maken geen maatschappelijk geheel. Op de schepen van oorlog is vooral ia vroegere eeuwen, toen de reis zoolang duurde, gelijke indruk ontvangen. Niet alleen in het Gezin, maar ook in de Maatschappij is de vrouw onmisbaar. Ontbreekt ze, dan loopt elk rad stroef en knarst en kraakt, en eerst als zij weer haar olie op de raderen druppelt, loopt heel het raderwerk der Maatschappij glad, vlotenvanzeif. Wat de Schrift zegt, dat de vrouw aan Adam gegeven werd, opdat ze als een hulpe tegenover hem zij, is allerminst uitsluitend bedoeld met het oog op het sexueele leven; integendeel, het geldt van heel ons leven, in al zijn vertakkingen. Een wereld van enkel mannen ware een ondenkbare misgreep in de Schepping geweest. Eerst door de vrouw verkrijgt het leven der Maatschappij zlja voUedig karakter. Waar zij ontbreekt is een leemte, die aanstonds door een ieder wordt gevoeld. Haar taak en roeping kan geen man overnemen, evenmin als de vrouw de taak kan overnemen, die voor den man beschikt is. De vrouw verrijkt, de vrouw verwarmt, de vrouw veredelt ons menscheüjk leven. Zij zingt uit een toon, waaruit wij, mannen, niet zingen kunnen; en niet bij geval, maar opzettelijk is aan den man zulk een sterke neiging tot de vrouw ingeschapen, dat beiden niet botsen tegen eikander, maar beider leven in één rijker, volier en gelukkiger leven saamvloeit.

Doch juist deze hooge beteekenis van de vrouw voor het maatschappelijk leven, maakt haar invloed dan ook dubbel gevaarlijk, zoodra deze een zondig karakter aanneemt. Dan toch wordt de eerlijke omgang in een weefsel van listige intrigues omgezet, de ijdelheid wint hand over hand veld, en ten slotte slaat de kuischheid die de echte vrouw siert, om in bandelooze wellustighcid. Zoolang hooger beginsel de vrouw bindt, en tegen de zonde in haar eigen hart beveiligt, is ze oprecht, gespeend aan ijdelheid en in het uiterste der kuischheid haar vrouweneere zoekend. Maar Iaat het hooge beginsel haar los, wint in de Maatschappij een losser toon veld, en komt hierdoor ook het zondige in de vrouw meer naar voren, dan wordt het gaas der schaamte steeds doorzichtiger, wordt zelfverheffing op zinnelijk schoon regel, is pronken met kleedij en sieraad haar lievelingsbezigheld, en spat ze ten slotte Jn zinnelijke orgiën uit, nog erger dan de man. Ongelooflijk droef is dan ook in de historie van alle volken het verhaal van het kwade en zedebedervende, door de zinnelijke vrouw in het maatscfaappeiijk leven aasgebracht. Om het meesterschap van den man wordt dan gelachen. De band vati het huwelijk wordt veel te klemmend geacht; de '^tïi^ liefde voorgesproken. Echtbreuk wordt een spel, hoererij in alle steden en groote dorpen regel. Om aan eigen ijdelheid te kunnen botvieren, is geld onmisbaar, en voor geld geeft de slechte vrouw alles veil. Onkuische litteratuur wordt verslonden, onkiesche taal in de gesprekken regel, en op alle manier poogt de zichzelf verlagende vrouw misbruik te maken van den aan den man aangeboren trek naar de vrouw, om hem zedelijk te vergiftigen en tot een speelbal van haar eigen lust te maken. De vrouv/ zinkt dan veel dieper dan de man die zondigt. Voor niets staat ze. De ongerechtigheid grijpt ze aan ais levensregel. En steeds is ze er op uit, om de edele, kuische vrouw te discrediteeren, en haar eigen boozen invloed over den invloed der edeler vrouw te doen triomfeeren.

Eerst vermoordt ze hierdoor het geziüsleven, door man en zoons in haar garen te lokken. Ze vergiftigt de bloem der natie aan de Universiteit en bij Leger en Vloot. En steeds is ze er op bedacht, om haar verderfelijken invloed op heel het maatschappelijk terrein uit te breiden. Of leert de historie niet, hoe tal van genieën en groote mannen, artisten, vorsten, veldheeren en staatslieden, in haar strikken gevangen zijn?

En hierbij blgft het niet. Men kan het leven, gelijk het in de realiteit bestaat, ook in beeld brengen door de kunst, door schilderstukken, door beeldhouwwerken, door de letterkunde, en door het tooneel. Wie dan de realiteit mint, kan zich in het beeld verzondigen, en door dat beeld wordt de zonde geprikkeld en nieuwe zondige realiteit te voorschijn geroepen. Men kent deschaamteiooze pornographie, maar ook het schaamtelooze tooneel, waarop de schaamteloosheid zoover gaat, dat te New-York vrouwen in volstrekte naaktheid optraden, en te Berlijn de politie aan het steeds naakter zich vertoonen van de vrouw een einde moest maken. De weg helt, en de vrouw die eenmaal op dien hellenden weg haar voet heeft gezet, komt van kwaad tot erger, In Rom. I beschrijft de apostel ook de schade door de vrouw in het toenmalig leven aangericht, een boosheid die ten slotte in het zondigen van vrouw met vrouw en van man met man oversloeg. Het was een hel op aarde geworden. En al is toen voor een tijdlang door het Christendom deze gruwel gestuit, toch heeft de slechte vrouw nooit opgehouden het leven te vergiftigen. En het gevaar voor het heden is vooral daarin gelegen, dat de publieke opinie dit booze kwaad weer begint te verontschuldigen en ons terugvoert naar toestanden, als eens de Grieksche en Romeinsche wereld ten val brachten.

Dit nu splitst het maatschappelijk leven almeer in drie, zeer wel te onderscheiden kringen. Er is een in zonde diep verzonken kring, die 't gif der zsdeloosheid naar alle kanten op het leven spuwt. Er staat hier tegenover een kring van de vrome, kuische Christenvrouwen. En tusschen die beide in, leeft een breede onbesliste kring, dien we den kring der toongevende wereld kunnen noemen. In dien kring der wereld wordt de invloed van het Christelijk beginsel steeds zwakker, onderwijl hij hand over hand zich door den eerstbedoelden slechten kring bewerken laat. Het is de kring der burgerlijk brave mannen en vrouwen, die er op gesteld zijn voor „fatsoenlijk" door te gaan, en zich belesdigd zouden achten zoo ge hen met de lieden uit den zondigen kring op één lijn wildet stellen. Maar onder dezen dekmantel van het burgerlijk brave en fatsoenlijke, kan steeds meer meè door. Men bezoekt tooneelvertooningen, waar men vandaan moest blijven. Men Isest boeken, die niet in huis moesten komen. Men went zich aan gesprekken, die de schaamte beleedigec. En toch, juist deze middenknrig der wereld beslist over den toon die in de maatschappij heerschen zal, deels omdat deze kring verreweg de breedste is, ea deels omdat die kring ook stand, fortuin en particulieren leveastooa beheerscht. Niet dat er zonde in deze kringen schuilt, is het bedenkelijke. Dit vindt ge in Christelijke kringen evenzeer. Maar het kwaad is, dat het booze en zondige almeer vergoelijkt wordt, dat de inspraak der conscientie wordt verzwakt, en dat hierdoor de norm van het leven zienderoogen daalt.

Te ernstiger wordt hierdoor de roeping van de Christelijke vrouw, om tegen deze ontaarding van het maatschappelijk leven, een zuivering en veredeling van dit leven over te stellen. Heeft de vrouw der wereld uist door haar positie als vrouw een zoo verreikenden invloed ten kwade, ook de Cbristenvrouw beschikt over gaven en talenten van ernst, kuischheid en zoekende liefde, die haar tot een beteekenende kracht in het midden van de Maatschappij maken. En die kracht zal ze oefenen, en oefent ze steeds meer, hoemeer zij zich met andere Christenvrouwen vereenigt, om tegen het kwaad haar protest te laten uitgaan; hoemeer ze door eigen voorbeeld een tegenovergestelde opvatting van het leven weet aan te bevelen, en niet door de Maatschappij te vlieden, maar juist door moedig in die Maatschappij op te treden, het beeld van de nobele vrouw in het midden van die Maatschappij te aanschouwen geeft. Ze moet spreken en niet zwijgen. Ze moet haar vrouwelijken invloed niet schuil houden, maar werken laten. Ze moet het terrein van het leven niet braak laten liggen, maar er het goede zaad over uitstrooien, en waar ze kan, het onkruid wieden. En bij dit alles moet ztj zich gevoelen als een instrument van Christus haar Koning. Ze moet zegenen waar anderen vloeken, maar nooit om hierdoor zelve als Cbristenvrouw met haar vroomheid en braafheid te pronken. Dan toch is haar kracht weg. Ze moet dtenen ea ia dit dienen haar grootheid zoeken. En dit dienen moet altoos in de eerste plaats zijn een dienen van haar Koning, en eerst in Zijn dienst een dienen van den naaste, die om haar hulpe roept.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen