Buitenland

Engeland. Het modernisme in de Roomsche en Episopaalsche Kerk en onder de dissenters.

Het is een opmerkelijk verschijnsel, dat in Engeland, zoowel in de Roomsche kerk als Episcopaalsche kerk en in de Nonconformistische kerken, het modernisme zich openbaart. Tot eer van de Roomsche kerk moet gezegd worden, dat zij met kracht tegen de modernisten is opgetreden, terwijl ook onder de Nonconformisten een ernstige actie ontstond. Korten tijd nadat paus Pius X zijn Encycliek tegen de modernen bad uitgevaardigd, betuigden de Engelsche bisschoppen hem daarmede hunne instemming. Zij verzekerden daarbij dat de denkbeelden van den Franschen abt Loisy weinig ingang bij de Engelsche geestelijkheid gevonden hadden. En zoo is het ook gebleken, want er is slechts één modernist, de gewezen pater der Tezuïeten Tyrell, die, omdat hij zijn moderne denkbeelden niet herroepen wilde, door de Roomsche hiërarchie werd geëxcommuniceerd. Tyrell schijnt wel geestverwanten in de Roomsche kerk van Engeland te hebben, doch hij wil ze niet noemen, om zijn vrienden niet in moeilijkheden te brengen. Zoo heeft hij zich schriftelijk uitgelaten, en daaruit meenen wij te mogen afleiden, dat het aantal Roomsche modernisten in Engeland niet groot is, en dat dit klein getal het geraden acht om zich schuil te houden. Van hen die den moed hunner overtuiging missen, gaat niet veel kracht uit.

Tyrell koestert dan ook niet de gedachte, dat hetgeen hij voorstaat voorshands groote overwinningen zal behalen. Op de vraag: „Ziet gij belangrijke gevolgen der beweging in het verschiet? ", luidde het antwoord: „Neen, in het zichtbare verschiet niet."

Anders is het gesteld in de Anglicaansche Staatskerk, Er is altijd een rationalistisch element onder de leden dier Kerk geweest, maar in 1889 verscheen een boek onder den titel van Lux Mundi (het licht der wereld) waaruit bleek, dat ook in de hoog kerkelijke kringen moderne denkbeelden waren doorgedrongen. Men heeft in de Anglicaansche Kerk voorstanders van de broad Church, de liberalen of vrijzinnigen, die menschen van verschillende richting in de Kerk van Engeland willen vereenigd zien; men vindt er ook ijveraars voor de low Church, dat wil leggen: menschen die in leer en liturgie het Protestantsch karakter der Anglicaansche Kerk zoeken te handhaven en daarom gekant zijn tegen het streven der Ritualisten; en er zijn voorstanders van de high Church, die hoe langer hoe meer Roomsche ceremoniën en leeringen in de Anglicaansche Kerk brengen. Deze hoog kerkelijke partij is verreweg de sterkste. En onder haar begon in 1889 het modernisme zich te openbaren. Wij hebben in die dagen in dit blad hiervan melding gemaakt en doen uitkomen, dat in hoogkerkelijke kringen de strooming van het modernisme zich sterk deed gevoelen. Men bleef ritualist in de wijze waarop de Gods dienstoefeningen werden geleid, maar omhelsde de leeringen van de broad-Church. Canon Gore, tegenwoordig bisschop van Birmingham, schreef in Lux Mundi een artikel over den Heiligen Geest en de ingeving in modernen geest, en dit was geen beletsel, dat hij van Kanunnik tot bisschop bevorderd werd.

Tegenwoordig staan mannen als Dr. Roshdall, Dr. Inge, Professor Burkilt, Dr. Percy Gardner, en vooral de predikant van de St. Maty kerk te Londen, Lilley, aan het hoofd der beweging. Nog geen jaar geleden verscheen een boek „Angjican liberalism", geschreven door twaalf predikanten der Anglicaansche kerk. De modernisten verkeeren in den waan, dat niet alleen hunne denkbeelden steeds meer veld zullen winnen, maar dat de tijd weldra zal aanbreken, waarin de geheele Anglicaansche Kerk zal inzien „dat in de banden der modernisten het eenig mogelijke middel berust om de toekomst van het Christendom te verzekeren en er waarlijk een bron van leven en energie van te maken, zoowel voor de hoogbeschaafden als voor de groote massa der minder ontwikkelden in Engeland".

Van eenige actie van de zijde der Aartsbisschoppen en bisschoppen der Staatskerk tegen deze beweging is niets te bespeuren. De Wicliff predikers ijveren tegen het indragen van Roomsche ceremoniën in de Anglicaansche Kerk; maar van een stelselmatig werken tegen het doordringen van het modernisme in de Engelsche Staatskerk valt weinig te bemerken. En toch is het onze overtuiging dat de modernisten in den grond dezelfde leeringen zijn toegedaan als de Unitariërs, en dat zij niet minder gevaarlijk zijn voor het leven der Staatskerk als de ritualisten.

In de Congregationalistische Kerk is de beweging voor het modernisme verbonden aan den naam van den predikant M. R. J. Campbell. Deze is op dit oogenblik de populairste spreker te Londen. O/eral waar hij optreedt is het stampvol. Alle Donderdagen te 12 uur preekt hij in de City-Temple, en ook op dat onge schikte uur bevindt zich een duizendtal menschen onder zijn gehoor. Waaraan is dit toe te schrij ven ? Zouden de menschen werkelijk zooveel .«ympathie gevoelen voor-de prediking die Campbell brengt, gelijk eenmaal duizenden zich om den predikstoel of lie? er het platform verdrongen, waar Spurgeon het Woord Gods verkondigde, omdat zij in hem den prediker van Gods vrije genade lief hadden ? Wij betwijfelen bet zeer. Campbell. is al meer een politiek persoon geworden, sedert hij zich heeft aangesloten bij de socialisten en den werkmansbond. Zijn boek over „Het Christendom en de maatschappelijke inrichting" heeft dit jaar evenzeer opgang gemaakt als in 1907 zijn werk over „De moderne Theologie". Men merkt ook in Nederland, dat het gehoor van gewone moderne dominé's bijna overal verloopt; maar socialistische eu anarchistische predikanten, die den predikstoel gebruiken als middel, gelijk zij dit uitdrukken, tot vrijmaking van het proletariaat, kunnen nog wel de menigte trekken. Ia Friesland hoorden wij, dat iemand zich beklaagde, dat hij, sedert iemand „van de partij" predikant op het dorp geworden was, ook naar de kerk moest! Zóó is het dan te verstaan dat de City Tempel in Londen gevuld is, wanneer Campbell spreekt, ofschoon de glimp van nieuwheid die bij aan zijn verkondiging weet te geven, mede aantrekkingskracht uitoefent.

Hoe het staat met het modernisme in de gemeenschappen der Nonconformisten blijkt uit eenige mededeelingen van Campbell aan iemand die hem kwam interviewen. In sommige gemeenschappen der dissenters, zoo luidde het, zijn de leiders even star en onverzoenlijk als de paus. De Congregationalisten zijn nog het verdraagzaamst (geen wonder want onder hen heeft het modernisme het meest ingang gevonden) en toch hebben de leiders der Congregationalistische Unie een manifest uigevaardigd om het moderne streven van Campbell te brandmerken. De prediker van de City Temple is er van overtuigd, dat men verder zou gegaan zijn, wanneer zij niet bij eenvoudige lidmaten hunner gemeente zekeren tegenstand hadden ontmoet. Er zijn predikanten uit non-conformistische Kerken afgezet; anderen hebben de kerk verlaten omdat hunne positie onhoudbaar werd. Campbell beklaagde zich ook over „vervolging", omdat men hem als een algemeene plechtigheid alle dissenters vereenigde, niet als spreker liet optreden.

Het komt ons voor, dat die „vervolging" nog zoo erg niet is. Toen Campbell gevraagd werd, op welke punten.hij van de Unitariërs (loochenaars der heilige Drie eenheid) afweek, antwoordde hij: „Van de moderne Unitariërs? Mij dunkt, mijn geloof verschilt niet , veel van het hunne. Natuurlijk voel ik weinig sympathie voor de Unitariërs van vroeger tijd, die een afgrond tusschenGod en mensch groeven". Wij willen dit wel gelooven. De hedendaagsche Unitariërs zijn gelijk de modernisten Pantheïstisch in hunne denkbeelden, de vroegere kleefden meer het ratio nalisme aan. Voorts sprak Campbell uit, dat hij er aan twijfelde of de Modernisten in de Nonconformistische Kerken en in de Roomsche Kerk de overwinning zouden behalen. Ten slotte verklaarde hij, dat hij minder belang stelde in pogingen om de Kerken om te zetten, dan wel „in de Kerk die komt, welke beter, zedelijker en heiliger menschen zal vereenigen tot een gemeenschap, die naar waarheid een Konickrijk Gods op aarde mag genoemd worden". Wij houden het er voor, dat zulk een vereeniging wel kan opgericht worden, maar dan zal blijken eene gemeenschap van menschen te zijn, die elkanders maatschappelijk welzijn zoeken te bevorderen. Het mystieke element dat de modernistische beweging van deze dagen in zich draagt, zal steeds meer op den achtergrond worden' gedrongen door het rationalistische en het revolutiounaire element, dat zij mede in haar schoot draagt. Campbell en medestanders als Williams uit Bradford, Dr, Anderson uit Dundee, Dr, Hunter uit Glasgow, mogen van zulk een kerk der toekomst droomen, zij zullen, als zij doordat de Kerken hen opzijde zetten, daartoe genoodzaakt worden, dezelfde ervaring opdoen die zoovelen vóór hen opdeden, namelijk dat eene gemeenschap die leeft van ontkenning, de kiem der ontbinding in zich draagt, .

Noorwegen. Scheiding van Kerk en Staat,

Ook in Noorwegen staat het vraagstuk van scheiding van kerk ën staat op het programma van verschillende partijen. Het is opmerkelijk, dat mannen van de meest uiteenloopende richting voor de scheiding zijn. Eene kerkelijke commissie heeft een ontwerp om daartoe te geraken, opgesteld, hetwelk algemeene toestem ming vond. Ojk de regeering heeft eene commissie om over de scheiding van kerk en staat advies uit te brengen, benoemd.

Reeds meermalen deelden wij mede dat aan de Theologische faculteiten der staats-universiteiten de moderne Theologie den boventoon heeft, waarvan het gevolg is geworden, dat men van orthodoxe zijde eene „gemeente faculteit" heeft opgericht. Het is te denken dat ook de professoren dezer „gemeente-faculteii", een vrucht van den arbeid voor inwendige zending, ijveren voor de losmaking van de officieele banden die de kerk aan den staat gebonden houden. Wanneer het vraagstuk van de verhouding van den staat tot de kerk tot oplossing gebracht wordt, zal tevens de plaatselijke kerk tot haar recht in zake de beroeping harer predikanten gebracht worden. De zaak is, dat tegenwoordig de gemeente een predikant voordraagt; de minister van eeredienst doet dan de benoeming op advies van den bisschop waaronder de gemeente ressorteert.

Van de 2.339.800 inwoners van Noorwegen behooren er 2.187.200 tot de Luthersche kerk. De vereeniging voor inwendige zending doet veel arbeid; zij tracht Gods woord te brengen tot hen die door de kerk niet bereikt worden; zij maakt voor haar werk een ruim gebruik van de krachten van gemeente-leden. Als de ziel van dien arbeid en ook van de zending onder de Heidenen en de Joden wordt Lund genoemd. Gemiddeld draagt ieder Luthersche voor dien arbeid 36 cents per jaar bij; dit is niet veel wanneer men bedenkt dat de Luthetscben in Noorwegen nog in meerderheid met vuur en ijver voor hun belijdenis bezield zijn; maar het is een groote som, wanneer men bedenkt, dat doordien velen aan bet geloof ontzonken, de inwendige zending aan den arbeid ging, In Duitschland draagt ieder lid der kerk slechts 8 cents per jaar voor den arbeid naar buiten bij, .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen