Na vijf jaren

Amsterdam, 19 Msi 1911.

Na vijf jaren wachtens heeft Prof. Doumergue ons verblijd met de uitgave van een nieuw deel van zijn magistraal werk over Calvfjn. Verschenen de vorige deelen met een tusschenruimte van ongeveer drie aar, de vertraging van dit nieuwe deel zal wel in hoofdzaak op rekening moeten worden geschoven van d^ jubileumfeesten in 1909, waaraan Prof. Doumergue zulk een belangrijk aandeel nam. De toen verschenen „iconographie calvinienne", een beschrijving van de beeltenissen van Calvrjn, hoe interessant ook op zich zelf, was toch meer als een hors-de-oeuvre te beschouwen en vormt dan ook geen integreerend deel van het hoofdwerk.

Nu dit vierde deel in het licht verscheen, begint zich ook allengs duidelijker de opzet van het geheele werk af te teekenen. Een biografie in gewonen zin wil Prof. Doumergue ons blijkbaar niet leveren. In de beide c«rste deelen, waarin hij de voor-\ bereiding van Calvrjn voor zijn taak. als reformator schetste, volgde Prof. Doumergue nog den draad van Calvqn's leven, door ons eerst zijn jeugd en daarna zijn aanvankelgken arbeid te Geneve en zijn balling­ schap te Straatsburg te verhalen. Maar hiermede toegekomen aan Calvijn's terugkeer naar Geneve, waar hij thans, tot voile rijpheid van denkbeelden en tot volle ontwikkeling van zijn kracht gekomen, zqn arbeid als reformator gaat aanvangen, brak Prof, Doumergue den gang der biografie af. Het volgende deel teekende tot in de kleinste bijzonderheden het beeld van het Geneve van Calvijn's dagen, het politiek en sociaal milieu, waarin Calvijn tot zijn dood toe gewerkt heeft. En thans wordt de biografie van Calvijn niet voortgezet, maar leidt Prof. Doumergue ons binnen in Calvijn's gedachtenwereld, la pensee de Calvin. Het pas verschenen deel biedt ons nog alleen la pensee religieuse, 'ixin theologisch systeem; daarna zullen nog volgen la pensee ecclésiatique en la pensee politique de Calvió, waarmede zeker nog twee deelen zullen gemoeid zijn. En vermoedelijk za! eerst daarna, wanneer God aan Prof. Doumergue daartoe de levenskracht en levenstgd gunt, de eigenlijke biografie van Calvrjn worden voortgezet.

Of een dergelijk breed opgezet plan niet de werkkracht van één man, zelfs al beschikt hij over zoo uitnemende gaven als Prof. Doumergue, te boven gaat, mag betwijfeld worden. Uit historisch oogpunt hadden we dan ook liever gezien, dat Prof. Doumergue zijn vii(k kracht had gebruikt, om de levensbeschrijving van Calvrjn eerst te voltooien. Juist daaraan toch was wel de meeste behoefte. Da bekende biografiefin van Henry en Stahelin, van hoeveel waardeering ze ook voor Calvijn getuigen, zijn geheel verouderd, nu zooveel rijker bronnenmateriaal ons ontsloten is geworden dan hun ten dienste stond. En de jongste biografen van Calvrjn, Coraelius en Kampschulte, wier arbeid wetenschappelijk veel hooger staat, waren toch als roomsche schrijvers niet in staat Calvrjn geheel tot zijn recht te doen komen en werden bovendien door den dood verhinderd hun arbeid te voltooien. Juist het meest interessante deel van Calvtjns leven is daarom een nog braak liggend terrein. Een goede biografie van Calvijn, die aan de eischen der historische wetenschap voldoet, bezitten we niet. Het zou daarom zulk een onschatbaar voorrecht zijn geweest, wanneer Prof. Doumergue ons die biografie geschonken had. Zrjn meesterlijke gave om historische personen en toestanden te schilderen, zijn breede opvatting, zijn rgke historische kennis, zijn onvermoeide speurzin maakten hem daarvoor den aangewezen persoon. En z^n warme liefde voor Calvijn's persoon stelde hem beter dan een ander in staat, om Calvijn's karakter en arbeid ons te leeren waardeeren.

Toch is het wel te begrijpen, dat Prof. Doumergue het moeizame pad van biografisch onderzoek verliet, om met breeder vleugelslag zich op te heffen naar de gedachtenwereld van Calvijn. Het is toch volkomen waar, wat hg in zijn voorrede schrijft, dat de groote beginselen door CalviJ0 uitgesproken, het belangrijkste deel van zijn levensarbsid zijn geweest, en hij daardoor de schepper is geworden van het Calvinisme, dat zijn invloed heefc doen gelden niet alleen in Genèire maar over twee werelddeelen, niet alleen in deXVIde eeuw, maar tot op onzen dag. Bij het jubileum van Calvijn's geboortedag is deze hooge beteekenis van Calvijn, op religieus, kerkelijk, politiek en sociaal gebied in Europa en Amerika, in tal van geschriften verheerlijkt geworden, en hier was een terrein, dat den bewonderaar "van Calvijn wel ia de eerste plaats aantrekken moest.

Ondankbaar zijn we dan ook niet voor wat Pfof. Doumergue in dit nieuwe deel ons biedt. Ook hier verloochent zich zijn schitterende gave niet om alle stof, die hij behandelt, zoo in te kleeden, dat de belangstelling elk oogerrtsiik geprikkeld wordt. Er is geen sprake van een dor {bgmatisch systeem; het leeft, het boeit, net houdt elk - oogenblik uw aandacht gespannen. De keursteenen uit het oude familiejuweel, u zoo wel bekend, dat ze nauwelijks uw aandacht meer trokken, zijn door hem in nieuwe zetting geplaatst en fonkelen daarom in nieuwen glans. Ge vermeit u in den wonderen rijkdom van Calvijn's religieuse gedachten; ge bewondert Calvijn's machtig uitgangspunt in de souvereinitïit Gods, en ge voelt, hoe deze denkbeelden de rijkste vruchten moesten dragen voor het Christelijk leven. Daarbij getuigt ook dit werk van Prof. Doumergue's onvermoeiden ijver in het onderzoeken van Calvgn's geschriften. Hij laat niet alleen door vergelfjking van de verschillende uitgaven der Institutie u de ontwikkeling van Calvijn's gedachten zien, maar weet telkens door menig treffend citaat uit Calvijn's preeken, commentaren en andere geschriften de bedoeling van Calvijn nog helderder in 't licht te stellen. De uitnemendheid van Calvijn's theologie wordt u voorts duidelijk gemaakt, door telkens overeenkomst en verschil met de theologie van Luther en Zwingli aan te wijzen, . Tegen menige onjuiste en verkeerde beoordeeling van Calvijn's theologie wordt bovendien een afdoende apologie geleverd. En eindelijk heeft Prof. Doumergue, om Calvijn's gedachten nog beter te leeren verstaan, een rijk gebruik gemaakt van wat de beste kenners van het Calvinisme in Duitschland, Nederland, Frankrijk, Zwitserland, Engeland en Amerika over de beteekenis van Calvijn's theologie hebben geschreven.

Een kort overzicht van den inhoud moge hier ten slotte volgen. Na vooraf in de introductie gehandeld te hebben over de verschillende uitgaven der Institutie, geeft Prof. Doumergue in boek I de zoogenaamde prolegomena, waarin hij eerst handelt over s d Calvijn's opvatting van de Theologie en e haar theologisch uitgangspunt; vervolgens w over de natuurlijke religie en de gemeene a genade; en ten slotte over de geopenbaarde! C eligie en de Heilige Schrift. Het tweede' l boek handelt over God, de Schepping en de Voorzienigheid; het derde over den zondaar, den val en den vrijen wil; het vierde over de wet en de verhouding van Oud en Nieuw Testament; het vijfde over den Middelaar, zijn persoon en werk; het zesde over het christelijk leven, het geloof, de bekeeriog, de rechtvaardigmaking, de zelfverloochening, het ascetisme, de christelijke vrijheid, het gebed en de leer der laatste dingen; het zevende over de leer der uitverkiezing, terwijl In een Appendix nog besproken wordt het jubileum van 1909 en de theologie van Calvijn. Eenigszins bevreemdend Is het, dat In een uiteenzetting van de theologie van Calvijn het dogma van de Kerk en van de Sacramenten ontbreekt, maar vermoedelijk wil Prof. Doumergue deze behandelen in 'een volgend deel bij de pensee ecclesiastique de Calvin.

Hoezeer we dit nieuwe deel evenals de voorgaande gaarne aanbevelen, toch wil dit daarom niet zeggen, dat we dit zonder voorbehoud doen. De bezwaren, die we tegen de voorstelling van Calvijn's theologie door Prof. Doumergue hebben, zullen we in een volgend artikel uiteenzetten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen