Buitenland.

Duitschland. Herroeping van pas tor Jellinghous.

Jellinghaus was van 1865—1870 zendeling onder.de Kols; van 1874—1894 arbeidde hij als predikant in Duitschland; daarna werd hij emeritus. Hij werd gehouden voor den eigenlijken dogmaticus der heiligingsbeweging. Hij was het die de gedachten van Pearsall Smith in vereeniging met mannen als von Oertzen en Christlieb in het Duitsche Piëtisme overbracht. Sedert 1885 leidde hij in zijn „Bibelschule" Evangelisten op. Van het ongetonde „perfeo tionisme" onzer dagen was hij afkeerig. Ia de praktijk was hij een gematigd vredelievend man, die, alles deed wat hem mogelijk was om de „Gemeinschaften" voor geestdrij ^erij te bewaren. Bij de vele oneenigheden in het leger der Gemeinschaften heeft hij zijn invloed steeds gebruikt om verzoening te bewerken. Toen het hem niet gelukte in den Lepsiusschen bijbelstrijd der twee uit elkander gaande stroomingen bijeen te houden, trad hij uit het comité der Biankenburgsche conferenties.

In de laatste jaren is in de kringen der Gemeinschaften een strooming openbaar ge worden die zich tegen Jellinghaus keerde. Men gaf aan de leer van Jellinghaus de schuld van alle verkeerde dingen, die in de Gemeinschaften gevonden werden, zelfs het spreken in tongen en de leer der volmaaktbaarheid werd op zijn rekening geschreven. Men waarschuwde tegen zijn dwaalleer. Ën nu is ten slotte de grijze leider der Gemeinschaften er toe gekomen om in den avond van zijn leven zijn werk te vernietigen. Is dit niet tragisch? Dit doen is alleen te verklaren uit een zware zenuwkrankte, waarvan hij de kiem in lodië kreeg. Voor zeven jaar werd dat zenuwlijden zoo erg, dat hij in een gesticht moest opgenomen worden, dat hij eerst in 1911, verliet om zijn stervende dochter nog eenmaal te zien. In dezen tijd begon hij aan onderscheidene menschen brieven te schrijvenwaarin hij aanklachten tegen zijn leer deed hooren en waaruit blijkt, dat hij zielsangsten heeft over zijn dwaalleer en over de schade die daardoor aan zielen gedaan is. Hij verzoekt de ontvangers van zijn brieven, zijn gedachten tot een geheel saam te vatten, omdat hij er zelf niet toe in staat is. Daaruit is eene „verklaring" ontstaan, die opgesteld is door den predikant Hahn en den evangelist Bracks. In hun voorwoord verklaren zii dat Jellinghaus geestelijk toerekenbaar is. „Toerekenbaar is echter een zeer rekbaar begrip. En wij houden het er voor, dat het geschrift van Jellinghaus niet in de wereld moest gezonden zijn. Immers wel ver klaart hij, dat hij vast houdt aan de „oudreformatorische bijbelsche gedachtengangen", maar het gelukt hem toch niet, de bijbelsche leer van de rechtvaardigmaking door het geloof duidelijk uiteen te zetten.

In streng Luthersche kringen hoopt men, dat de herroeping van Jellinghaus tot resultaat hebben zal, dat de Gemeinschaften weder tot de kerk terugkeeren. Wij deelen die verwachting niet, ook al was hij die herroepen heeft, geen zenuwlijder.

— Troeltsch over de beteekenis van het Calvinisme.

Het is een verblijdend teeken, dat hedendaagsche geleerden die niet Gereformeerd zijn, meer dan te voren het geval was, het Calvinisme tot een onderwerp maken van hunne studiën.

Onder de Duittchers is het Troeltsch, die in zijn omvangrijk werk „Die Sociallehren der chtistlichen Kirchen uad Gruppen" (Tubingen 1912) het Calvinisme „de eigenlijke huofdmacht van het Protestantisme" noemt. Hij betoogt daarin, dat terwijl het Lutheranisme sociaal en staatkundig conservatief en passief gebleven was en zijn gebrek aan kracht tot kerkelijke organisatie geopenbaard had, het Calvinisme de reformatie over het Westen en van daaruit over de nieuwe wereld bracht. Den grond daarvoor ziet Troeltsch in het wezen van het Calvinisme, in zijn actief optreden, in zijn hervormende kracht, in zijn internationaal karakter en bewast streven naar uitbreiding, en niet het minst in zijn geschiktheid om op de politieke en maatschappelijke ontwikkeling der Westcrsche volken met zijn Godsdienstige idee in te kunnen werken; een geschiktheid die bet Lutheranisme van huis uit ontbrak.

Nu meent Troeltsch, dat het hedendaagsche Calvinisme niet identisch is met het oorspronkelijke. Het moderne Calvinisme heeft het sectenmotief, het beginsel der vrije kerk en het piëtisme in zich opgenomen, en daardoor het machtige type van den nieuweren tijd, het ascetisch Protestantisme, in het leven geroepen. In dezen afzonderlijken vorm nadert het Calvinisme kennelijk tot de moderne cultuur; het verliest echter, onder den invloed van het praktische piëtisme en methodisme, zijn dogmatisch karakter — zijn leer van de predestinatie treedt sterk of geheel op den achtergrond — en houdt slechts een niet' wijsgeeiige Theologie over. In zijn nauwe verbinding met Eogelsche en Amerikaansche eigenaardigheden en instellingen heeft het politiek en sociaal den modernen levensstijl, dien men Amerikanisme noemen kan, in zich opgenomen en ten deele in het leven geroepen. Maar ook op het vasteland heeft het zijn invloed doen geiden.-Niet alleen in de kerkorde, het kerkbegrip, het kerkelijk vereenigingsleven, de inwendige zending, de piëtistische heiligheid, oefent het invloed uit opheiLutherdom, maar als een algemeene geestelijke macht breidt zich het door hem gevormde type over Europa uit, dat echter van het oorspronkelijke verband van dit type met de religie volgens Calvinistische opvat ing schier niets meer weet.

Onze lezers zullen wèl doen met deze beschouwing van Troeltsch te laten voor wat zij is; het komt ons voor, dat de schrijver alleen den aard van het Calvinisme juist beschreven heeft als zijnde de oorsprong der politieke en en sociale vrijheid. In elk geval is het een verblijdend feit, dat het Calvinisme steeds meer een onderwerp van studie werd, zoodat èn Dr. Bohatec, privaat-docent in de Theologie aan de universiteit te Bonn, èi een Luthersche schrijver in de Allgemeine Ev. Luth. Kirchenzeitung zich opmaaKten artikelen te scliiijven, waarin zij een onderzoek instelden nasir de grondbeginselen van het Calvinisme.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen