Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Leestafel.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Leestafel.

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

J. C. RuLLMANN, DR. F. L. RUTGERS INZIJK LEVEN Ei^ WERKEN GESCHETST. Drukkerij Libertas. 1918. Rotterdam.

V.

In dit mijn voorlaatste artikel overDs. RULL-MANN'S boek wil ik eerst nog refereeren omtrent hetgeen er in vermeld staat van Dr. RUT­ GERS arbeid, toen hij nog predikant te AMSTER­ DAM was, ten behoeve van het > stichtingsplan< .

En die arbeid is dan, gelijk mij weer na

lezing van de bladzijden 74 en 84 bleek, deels een van afweer, deels een van opbouw.

Van afweer allereerst in zijn polemiek met DR. - BRONSVELD, predikant te UTRECHT.

Als gevolg van het op de vergadering der NEDEKL. HERV. PREDIKANTENVEEEENIGING van 31 Oct. 1878, waar tegenover het »aanvullingsplan, '-' RUTGERS het »stlchtingsplan« had ter sprake gebracht, en de kleinste helft der aanwezigen zich voor het aanvullingsplan had laten vinden, was in 1880, door een inmiddels opgerichte VEBEENIGÏNG VOORHOOGEE G.ODGELEERD ONDERWIJS, DR. BRONSVELD te UTEECHT als privaat-docent aangesteld. En wel bepaaldelijk om, zooals er als op p. 74 staat: »onderwijs te geven in de DOGMATIEK, tegenover Prof. CANNEGIÉTER, een beslist aanhanger der Groninger richting, wienf benoeming tot kerkelijk heogleeraar in het orthodoxe Utrecht grooten aanstoot had gegeven c Van die polemiek welke tusschen de beide heercn in de STEMMEN VOOR •> WAARHEID EN VREDE gevoerd werd, biedt het boek op p. 74—76, door het inlasschen van breede citaten, een duidelijk overzicht. Onder meer vindt men daar een, op het irenisch standpunt van DR. BRONSVELD, zeker niet onbegrijpelijk verwijt aan DR. RUTGERS van dezen inhoud: "> U beschouw ik als een der personen, aan wie wij voornamelijk de (koeve scheuring te wijten hebben, waarover thans de-gemeente treurt... In u, meer nog dan in Dr. Kuyper, zie ik op dit oogenblik den man, die de breuke tusschen broeders onheelbaar tracht te maken», (p. 76). Een verwijt, dat RUTGERS, van zijn standpunt niet minder begrijpelijk, niet onbeantwoord liet. Verder behoort tot RUTGERS arbeid van alweer ook diens artikel in de HRKAUT van 22 Dec 1878 over het verschil tusschen de bekende plannen ten behoeve van Hooger onderwijs, uit welk artikel op p. 79—84 v/eer breede en nog altijd lezenswaardige citaten worden, gegeven.

Maar, gelijk ik opmerkte, ook van RUTGERS arbeid, toen hij nog predikant te AMSTERDAM was, tot opbouw van het stichtingsplan, vermeldt het boek.

Was reeds in October 1878, als gevolg van het j stichtingsplan f, besloten tot het oprichten eener VEREBNIGING - yooR HOOGER ONDERWIJS op den grondslag der Gereformeerde beginselen, (p. 72) in en door een voorloopig comité consolideerde dit plan zich al meer. In dit comité werden DR. KUYPER en DR. RUTGERS benoemd om, bijgestaan door Professor DE GEER en JHR. MR. Da SAVORNIN LOHMAN, als rechtsgeleerde adviseurs, de Coccept-statuten der Vereeniging 'va gereedheid te brehgen. In dit comité fungeerde DR. RUTGEES als voorzitter, en »met het eminent talent dat hij daarvoor bezat, legde hij (de concept-statuten) als mozaiek zoo keurig in eent. (p. 77).

Op de door RUTGERS S Dec. 1878 te UTRECHT in KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN bijeengeroepen stichtingsvergadering werd door een 40-tal belangstellenden tot de oprichting der geprojec-: teerde vereeniging besloten en de concept-statuten, behoudens kleine redactiewijzigingen, definitief vastgesteld. Eindelijk werd eau circulaire aangenomen, die over de voorgenomen stichting aan de Gereformeerden in den lande zou geadresseerd worden. „Dit machtig-aangrijpende «tuk stelde DR. KUYPER op. Deze toch", zoo schrijit RuLLMANN op p. 78, „was de aangewezen man om in een publieke acte de geboorte der Vereeniging den volke kond te doen. De arbeid en invloed van Dr. RUTGERS daarentegen bleef voor het groote publiek meest verborgen. Hij was de „stille kracht" der Vereeniging". En nadat hij op p. 77 reeds geschreven had: »En wie van hen beiden het meest ge^an heeft aan het stichtingsïverk der Vrije Universiteit, valt moeilijk te zeggen. Want wie doet meer voor het gezin, de vader, die buitenshuis arbeidt, of de moeder die binnenshuis alles regelt f Dr. KUYPÏR nu was de vader van deze Hoogeschool. Dr. RUTGERS zou men haar moeder '"kunnen noemen", —; vertelt onze biograaf op p. 78 en 79 in bijzonderheden, hoe Dr. RUTGERS „ijverig en met al de beslommeringen daaraan verbonden, de correspondentie voerde".

Zoo was dan de Vereeniging vanH. O. op gereformeerden grondslag gesticht. Op p. 84 wijst RuLLMANN er op, dat ook de voorgenomen stichting der School werd bespoedigd door het besluit der algemeene vergadering van 4 Juni 1879, „dat Directeuren der Vereeniging, in overleg met Curatoren, een tweetal hoogleeraren zouden benoemen en welk besluit in September d.a.v. tot uitvoering kwam door de benoeming, met ingang van ll> fov. e.k., van Dr. A. KUYPER, em. predikant en oud-lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, en Dr. F. L. RUTGERS, predikant te Amsterdam".

Dat de beide heeren die benoeming aannamen, voegt de Schrijver er aan toe, lijkt ons thans van zelfsprekend, „maar destijds was het een financieel waagstuk, want de geldmiddelen om de Universiteit in stand te houden, moesten toen nog meerendeels gezocht."

Op de laatste drie bladzijden van het hoofdstuk waarin over Dr. RUTGERS als PREDIKANT gehandeld wordt, vinden wij nog vermeld, dat deze op 15 Nov. 1879 emeritaat vroeg en verkreeg, en den 2en Nov. uit 1 Petr. V:5: Zijt met de ootmoedigheid bekleed", in de Westerkerk te AMSTERDAM afscheid preekte.

Slechts 14 maanden, zoo vinden wij dan Verder, is Dr. RUTGERS dienstdoend predikant geweest. Maar hoewel hij „het Woord Gods op klare e_ii heldere wijze wist uit te leggen", waarvoor itè proeve dan naar een 10-tal tot Herautmeditaties verwerkte preeken wordt verwezen (p. 85), „kanselredenaar", zegt zijn biograaf, was hij in geenen deele. Dit wist hij zelf ook wel. En j, bovendien kostte het hem groote geestelijke inspanning om te preeken. Eenmaal Hoogleeraar, liet hij zich zelden tot het vervullen van een preekbeiirt bewegen. Zijn kracht lag niet op den kansel, maar op den katheder." (p. 85).

Hoofdstuk IV schetst Dr, RUTGERS in zijn leven en werken als HOOGLEER^AAR. Zijn optreden was wel onder singuliere omstandigheden, want de Universiteit waaraan deze hoogleeraar met zijn ambtgenoot KUYPER zou doceeren, moest nog gesticht. Terecht opent de biograaf dit hoofdstuk dan ook met een § over Prof. RUTGERS als SCHOOLSTICHTEE.

Ook deze zijn arbeid is daarbij weer een van opbouw en verweer.

Van opbouw, want „heel de architectonische opbouw der hoogeschool met al haar verordeningen en regelingen, zooals het School-reglement de instructie van Curatoren en die van Directeuren, bij wie de bestuurshoogheid over de School berust, en het reglement voor de algemeene vergaderingen, is vooral het werk van Prof. RUTGEES geweest." (p. 87).

Van opbouw, maar ook van afweer, doordat hij, zooals RULLMANN het niet onaardig uitdrukt, „Dr. KuYPBR, bij diensvoeren van een „papieren" oorlog, van ammunitie voorzag." En daarbij wordt dan gedoeld op het bijbrengen van historisch materiaal voor de verweerschriften van Dr. KuYPEB uit dié dagen, van diens DE LEIDSCHE PBOFESSOREN EN DE EXCECUTEUES DBR DoRDTSCHE NALATENSCHAP tegen Prof. J. J. VAN TooEENENBERGiN en Van zijn twee brochures: BEDE OM EEN DUBBEL COREIGENDUM en STRIKT GENOMEN, tegen Dr. BRONSVELD.

En de arbeid van Prof. RUTGERI als SCHOOL-STICHTER was gelijktijdig een van verweer èn opbouw bij die talrijke MEETINGS op verschillende plaatsen in ons land, waarin hij mèt zijn ambtgenoot KUYPER en den Curator Mr. L. W. C. KEUCHENIUS, in het voorjaar van 1880, het gewichtig belang der op te richten hoogeschool voor het volk bepleitte en tevens de organisatie der Vereeniging op die plaatsen voorbereidde." Tot dit ]aat»te behoorde ook, in opdracht van Directeuren, het Vermeerderen van de inkomsten der Vereeni_ging en zegt RULLMANN van heel dsze organisatie, „zij werd doorgezet, dank zij vooral het organiseerend talent van Dr. RUTGERS, dié daarbij bovendien zijn afkomst uit een koopmansgeslacht — de familie Rutgers stamt uit een oud-patricisch geslacht, dat in de 16e en 17e eeuw tot den Amsterdamschen koopmansstand behoorde (p. 11) — verried in de preciese becijferingen, waarmee hij als goed financier de inkomsten der Vereeniging uit Bijdragen en giften wist te berekenen." (p. 91).

Düs voorbereid, brak dan op 20 October 1880 de stichtingsdag der VRIJE UNIVERSITEIT op gereformeerden grondslag aan, en hield Mr. D. P. D. FABIUS, in den namiddag van 21 October als hoogleeraar in de IURIDISCHE FACULTEIT zijn inaugureele rede.

Bij die Stichting trad Dr. Rutgers, i/.? stichter bij'uitnemendheid, " schrijft RULLMANN, »zelve niet op de voorgrond. Dr. HOEDEMAKER, met de twee andere heeren tot professor in de THEOLOQISCHE FACULTEIT benoemd, hield zijn wijdingsrede. Dr. KUYPER zijn openingsrede, Mr. FABIUS zijn inaugureele oratie, maar DR. RUT­ GERS ... hield zich stil".

Fijn gevoeld noemt hij het dan ook terecht, dat PROF. FABIUS, aan den feestdisch, een dronk der waardeering vroeg voor PEOF. RÜTGBES, „wiens stem men dezer dagen minder had vernomen, maar wiens karakter en toewijding in dit stille schuilen niet minder uitblonk."

Waarop toen Dr. RUTGERS zei, dat niet hij alleen het' werk der organisatie had tot stand gebracht; op de meetings het leeuv/endeel der speechen voor DR. KUYPER was geweest; de Correspondenten een onwaardeerbaren ijver hadden betoond en vooral aan FEIESLAND de eere toekwam, den energieken stoot voor de zaak te hebben gegeven.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 1918

De Heraut | 4 Pagina's

Leestafel.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 1918

De Heraut | 4 Pagina's