Meer dan nestgeurverschillen?

Bisschop De Korte wil niet allereerst de verschillen tussen protestanten en rooms-katholieken benoemen, maar zoekt liever naar eenheid. Onlangs schreef de bisschop in het tijdschrift Kontekstueel een open brief aan Calvijn, die hij afsloot met “jouw broeder in Christus.” In de brief noemt hij als positieve eigenschap van Calvijn onder meer zijn liefde voor de Bijbel.

Het is opmerkelijk dat u, als roomskatholieke geestelijke, dit zegt. De kritiek van protestanten is dat rooms-katholieken de Schrift onderwaarderen.

In de katholieke leer is juist plaats voor de Schrift, maar sommige katholieken lezen nauwelijks in de Bijbel. Ik denk dat die kritiek historisch is bepaald. Eeuwenlang hadden veel katholieken geen Bijbel in huis en hoorden zij de Schrift alleen voorlezen in de kerk.

De boekdrukkunst veranderde dat. Pas na het tweede Vaticaans concilie werden kerkmensen aangespoord om de Bijbel te lezen. Ik vind het zorgelijk dat veel katholieken nog steeds weinig Bijbelkennis hebben.

Calvijn schrijft dat de Geest onlosmakelijk verbonden is met het Woord.

Ik kan Calvijn volgen, maar in de katholieke traditie is de Geest niet alleen met het Woord verbonden. De overeenkomsten tussen katholieken en calvinisten zijn groot, maar er zijn verschillen. Die liggen met name op het punt van de eucharistie, de ambten en de kerk. Calvinisten hebben een gering sacramenteel besef. Calvijn schreef voor dat er zo’n vier keer per jaar avondmaal gehouden moet worden. In veel protestantse kerken gebeurt dit nog. Dat is wel erg weinig. Woord en sacrament horen bij elkaar.

Volgens rooms-katholieken wordt de Geest toch ook ontvangen door de eucharistie?

De Geest is ook rechtstreeks te ontvangen. Er zijn veel wegen die de Geest kan gebruiken om ons aan te raken. Daar is God vrij in. Katholieken denken niet óf óf, maar én én. Protestanten zijn antithetisch, rooms-katholieken synthetisch.

Wij geloven in de God van de Bijbel, de God van het verbond. Hoe komen wij met die God in contact? Hoe zouden wij Christus kunnen liefhebben als wij de Schrift niet kennen?

Ik heb het dan over liefhebben in de zin van affectief kennen. Behalve in het Woord laat Christus Zich ook ontmoeten door de sacramenten. Een Vlaamse theoloog noemde de sacramenten “een kus van God.” Ook door andere sacramenten komt God ons met Zijn liefde tegemoet. God heeft Zich in Christus geopenbaard en in de kerk wordt Hij tegenwoordig gesteld. Christus -Zelf het sacrament bij uitstek- stelt Zich actueel tegenwoordig in de zeven sacramenten.

Wat vindt u van Calvijns definitie van het geloof: “Nu zal de juiste bepaling van het geloof voor ons vaststaan, indien wij zeggen dat het is een vaste en zekere kennis van Gods welwillendheid jegens ons, welke gegrond is op de waarheid van Zijn genadige belofte in Christus, die door de Heilige Geest aan ons verstand wordt geopenbaard en in ons hart wordt verzegeld”?

Calvijn heeft hier denk ik Vader, Zoon en Heilige Geest naar voren willen laten komen. Wat hier staat is helemaal waar. Calvijn geeft een lange, abstracte definitie van geloof. Ik zou zelf zeggen: Geloven is ja zeggen op de hand die Christus naar ons uitstrekt. Dat is het werk van de Heilige Geest.

Zelf ben ik oecumenisch opgegroeid. In die zin ben ik open in de richting van het calvinisme, al blijf ik vragen houden. Het mooie bij Calvijn is zijn nadruk op het majesteitelijke van God. God is de God van het verbond Die zich openbaart als de Heilige in Israël. Ook Calvijns grote liefde voor Christus valt me op. Hij wordt wel de theoloog van de Heilige Geest genoemd.

Die punten horen ook bij de katholieke traditie waartegen Calvijn zich juist keerde.

Tegenwoordig zien wij hem als een bondgenoot in het geloof.

De verschillen tussen katholieken en protestanten liggen niet zozeer op het terrein van de rechtvaardigingsleer. De Lutherse Wereldbond en de Romeinse Congregatie voor de Geloofsleer bereikten een aantal jaren geleden overeenstemming over de rechtvaardigingsleer. De springende punten zijn de kerk, de ambten en de sacramenten. En natuurlijk zijn er de nestgeurverschillen. Katholieken leven meer vanuit het Nieuwe Testament en spreken vertrouwelijk over “Onze-Lieve- Heer.” Protestanten richten zich meer op het Oude Testament. Verder zullen katholieken die een protestantse kerk binnenkomen de inrichting maar saai vinden. Andersom zullen protestanten de beelden in een katholieke kerk als afleiding ervaren.

De rechtvaardigingsleer lijkt juist hét grote verschilpunt.

Dan kom je op het punt van “de goede werken”, dat je niet door goede werken gerechtvaardigd wordt. Uiteindelijk zegt de Katholieke Kerk ook dat je op grond van de dood van Christus gerechtvaardigd wordt. Maar Jakobus zegt wel dat een geloof zonder de werken een dood geloof is. Paulus heeft het ook over “het geloof door de liefde werkende.”

Het punt is misschien dit: begint het met het geloof, waaruit de goede werken voortvloeien, of doe je goede werken om tot geloof te komen?

Volgens de Reformatie zijn de werken een teken van dankzegging, leven in dankbaarheid. Het gaat altijd om een geleefd geloof. In 1 Johannes 4 staat toch: “Want als hij zijn broeder, die hij ziet, niet liefheeft, kan hij God liefhebben, Die hij nooit heeft gezien”?

Volgens mij is dit niet de grote spanning tussen katholieken en protestanten.

Tijdens de breuk in de 16e eeuw werd fel gediscussieerd. Calvijn had het over varkens en apen, en dat deden katholieken ook. Nu wordt er fijnzinniger gepraat, de dialoog aangegaan met elkaar en minder op de man en de vrouw gespeeld.

Goede werken worden gekoppeld aan het geloof. Het geloof zelf is een van Christus ontvangen geloof. Ik kan zelf niet geloven, maar de Geest Die in mij bidt, doet het. De reformatoren hebben door hun theologie de eer willen brengen aan God in Christus. Zij brachten sommige dingen wat eenzijdig. De kerkvader Ireneüs zei: De glorie in God is de levende mens. In de Reformatie zeiden ze: Als je iets goeds zegt over de mens, gaat dat ten koste van God. Ireneüs zei juist dat de levende mens die zich ontwikkelt, Gods glorie laat zien. Ik geloof in de vrijheid en verantwoordelijkheid van de mens. Calvijns leer van de dubbele predestinatie, dat mensen tot de zaligheid zijn verkoren en mensen tot de rampzaligheid zijn voorbestemd, kent de Katholieke Kerk niet. De dubbele predestinatie is overigens niet uit de lucht komen vallen. De Katholieke Kerk kende ook de verwerping, maar bracht haar niet onder bij de verkiezingsleer.

Recent las ik in het Nederlands Dagblad dat prof. Verboom ook ontkent dat er een verwerping van eeuwigheid is. Hij zegt gelukkig dat er bij Calvijn inconsequenties zijn te vinden. Ik ken mensen die in totale verwarring zelfmoord hebben gepleegd omdat ze dachten dat ze verworpen waren. Ik ken een meisje dat op die manier haar vader heeft verloren. Dat speelde overigens niet zozeer tijdens de Reformatie, maar meer tijdens de Nadere Reformatie en daarna: je moet je uitverkoren weten, en als je dit en dat niet voelt, zul je wel verworpen zijn. Dat kan wanhopig maken.

Ik geloof zelf dat God verkiest wie Hij wil, maar dat in feite iedereen een uitnodiging krijgt van God.

Iedereen is dus volgens u uitverkoren, maar moet nog wel ja zeggen tegen het offer van Christus?

Ja, je moet het aangrijpen. Kijk, het blijft een moeilijk punt. Wat gebeurt er met al die miljarden mensen die Gods Woord nog nooit gehoord hebben? Gaan die allemaal verloren?

Ik moet denken aan Mattheüs 25. Bij het scheiden van de schapen en de bokken gaat het uiteindelijk om daden van medemenselijkheid, toch? Er staat: die gevangenen hebben bezocht, die naakten gekleed hebben et cetera.

Orthodoxe protestanten worstelen ermee dat mensen de kerk verlaten. De Katholieke Kerk is daar tegenwoordig voorzichtig in, al heb je als kerk natuurlijk wel degelijk de opdracht om missionair te zijn. Paulus was ook missionair.

Ik blijf met een aantal zaken in de RKK moeite houden. Ik vind het bijvoorbeeld moeilijk dat de paus de zonden zou kunnen vergeven.

Niet alleen de paus mag dat, ik mag dat ook. Allen die het priesterambt hebben mogen dat. Let wel, het zijn niet de mensen die de zonden vergeven. Ik kan alleen maar mensen de zonden vergeven vanuit de belofte “degenen die je de zonde vergeeft, die zijn ze vergeven.” Christus werkt door de kerk heen.

Kunt u zomaar de verantwoordelijkheid op u nemen om mensen de zonden te vergeven? Je weet toch nooit of iemand het meent als hij zijn zonden belijdt?

Je kunt de schuld belijden uit angst voor straf of uit liefde voor God, bedoelt u dat?

In beide gevallen belijden ze hun schuld. Als mensen naar de priester gaan om hun zonden te belijden, duidt dat er in ieder geval op dat ze zondevergeving willen.

Maar als iemand biecht omdat het nu eenmaal moet?

In Nederland speelt dat niet, hoor. Een veel groter probleem is hier dat mensen de biecht hebben losgelaten. Let wel, in de katholieke leer is de biecht een van de middelen om te komen tot vergeving van zonden.

Als het niet uit hun hart komt? Hoe zit dat dan met bijvoorbeeld Judas? Hij beleed zijn zonden, maar ging verloren.

Het lijkt wel alsof hij voorbeschikt was om Jezus te verraden. Had Judas, evenals de goede moordenaar, na berouw vergeving kunnen ontvangen? Voor mij is dat een onvruchtbare speculatie. Dat laat ik aan God over.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen