De Nieuwe Bijbelvertaling

Over de nieuwe bijbelvertaling is al veel te doen geweest. Eerst waren er de proefdrukken waarop de reacties loskwamen. Er was een eredienst in de Laurenskerk in Rotterdam. In een soort processie toog men naar De Doelen, waar een feestelijke presentatie werd gehouden. Onze vorstin las voor uit deze nieuwe vertaling. Honderdduizenden exemplaren gingen over de toonbank. Kerken zijn bezig om het gebruik van deze Bijbel uit te proberen. De beide dominees Ter Linden waren hartstochtelijk in hun verwerping van de NBV. Uiteraard heeft de Gereformeerde Bijbelstichting ook bij de uiteindelijke presentatie een visie gegeven. Zo zijn er vele opinies meer gegeven over dit resultaat van tien jaar intensieve studie, afweging en taalkundige keuzes die gemaakt moesten worden. Naar aanleiding van twee persoonlijke ervaringen met de NBV wil ik in dit artikel ook een steentje bijdragen aan de bezinning op de Nieuwe Bijbelvertaling. Deze bezinning lijkt mij wel nodig, aangezien we om het verschijnsel van deze vertaling niet heen kunnen. We leven als hervormden niet op een eilandje, maar we maken onderdeel uit van een cultuur waarin de NBV grote opgang schijnt te maken. Er zijn ook genoeg kerkelijke gezinnen waar men een exemplaar van deze vertaling heeft aangeschaft, al was het alleen al om de leesbaarheid ervan. In de adventstijd preekte ik onder andere over de bekende tekst uit Genesis 3:15: ‘En Ik zal vijandschap zetten tussen u en tussen deze vrouw, en tussen uw zaad en tussen haar Zaad; Dat(zelve) zal u de(n) kop vermorzelen, en gij zult Het de verzenen vermorzelen.’ Bij de voorbereiding van de preek sloeg ik ook de NBV op. De tekst is daar als volgt vertaald: ‘Vijandschap sticht ik tussen jou en de vrouw, tussen jouw nageslacht en het hare, zij verbrijzelen je kop, jij bijt hen in de hiel.’ Het meest in het oog springende is dat het tweede deel van de tekst hier in het meervoud is vertaald. Er wordt gesproken over ‘zij’ verbrijzelen en over ‘hen’ in de hiel bijten. De strekking van het verschil is helder. Omdat er bij het ‘nageslacht’ aan meervoud wordt gedacht, is er in het meervoud vertaald. Onderwijl is het wel zo dat in de grondtekst sprake is van enkelvoud! De vertalers van de Nieuwe Bijbelvertaling hebben hun eigen gedachten bij het woord ‘zaad’ of ‘nageslacht’ blijkbaar niet laten corrigeren door de tekst die voor hen lag. Wat gebeurt hier? Terwijl het woord ‘zaad’ in het geheel van de Schrift ook een enkelvoudige betekenis en vervulling kan hebben, is die mogelijkheid door de vertaling als ‘nageslacht’ uitgesloten. Het woord ‘zaad’ mogen en moeten wij ook betrekken op de ene Christus. Dat sluit helemaal aan bij het enkelvoud in het tweede deel van deze tekst. De NBV haalt Christus uit de moederbelofte! Dat was een eerste kennismaking met het totaalproduct van de NBV. In de adventstijd bereidde ik ook een preek voor over Deuteronomium 18:15: ‘Een Profeet uit het midden van u, uit uw broeders, als mij, zal u de HEERE, uw God verwekken; naar Hem zult gij horen.’ In de NBV luidt deze tekst: ‘Hij zal in uw midden profeten laten opstaan, profeten zoals ik. Naar hen moet u luisteren.’ Bij een vergelijking vallen verschillende dingen op. In de eerste plaats dat het ‘zullen horen’ vertaald is met ‘moeten luisteren’. De taal van de NBV is de taal van de wet, terwijl de taal van de Statenvertaling de taal van de wet en van het Evangelie is. Het kan immers ook een belofte zijn, dat de Heere ervoor zorgt dat wij zullen horen! Een tweede verschil is dat de profeten niet ‘uit het midden’ van het volk van Israël komen, maar dat zij ‘in het midden’ van Israël zullen arbeiden. De grondtekst geeft geen enkele aanleiding tot de vertaling van de NBV. Ik heb het woordenboek er nog eens bij gehaald om te zien of ik mij niet vergiste, maar het grondwoord duidt er ondubbelzinnig op dat er iemand wordt afgezonderd uit het volk. Dan komen we bij het meest ingrijpende. Terwijl in de grondtekst over profeet in het enkelvoud wordt gesproken, wordt het in de NBV in het meervoud vertaald. De Statenvertalers hebben het enkelvoud ‘Profeet’ duidelijk verstaan als een profetie, die ten volle wordt vervuld in Christus. Daarom hebben zij het woord ‘Profeet’ met een hoofdletter geschreven. Nu is het niet verkeerd om in deze tekst te horen dat de Heere door alle generaties heen steeds weer profeten zal sturen, maar het is veelzeggend dat de NBV niet uitgaat van de hoogste Profeet en Leraar. Op grond van deze twee voorbeelden kunnen we niet zeggen dat in de NBV Christus in het Oude Testament wordt wegvertaald. Om tot een dergelijke conclusie te komen, zou er meer onderzoek moeten worden gedaan. Wel kunnen we zeggen dat in deze twee voorbeelden Christus uit het Oude Testament wordt gehaald, dwars tegen de grammatica en de grondtekst in. En dat is al erg genoeg!

Een paar overwegingen
1. Ook in onze traditie is een verschil in het verstaan van de profetieën aangaande Christus in het Oude Testament. Calvijn verstaat de Schrift altijd zeer historisch en vanuit het tekstverband. Hij verzet zich tegen de gedachte dat het in Gen. 3:15 alleen zou gaan om Christus. Alle gelovigen zullen de satan onder hun voeten vertreden. Ook in Deut. 18:15 meent hij dat de eerste betekenis is dat er voortdurend profeten zullen zijn in het volksleven van Israël. De Statenvertalers en de kanttekeningen lezen de Schrift echter meer profetisch en geestelijk. Zij zijn vrijmoediger om bepaalde teksten direct op Christus te betrekken en dat ook in de hoofdletters uit te laten komen. Ook iemand als Kohlbrugge is daarin heel uitgesproken en duidelijk in zijn proefschrift over Psalm 45. Hij betrekt deze psalm rechtstreeks op Christus. Maar welke verschillen er in de christelijke traditie ook zijn in de benadering van de bijbeltekst, men heeft eerbied voor de grondtekst en men betrekt oudtestamentische teksten op Christus. Dat is het grote verschil met de NBV.
2. Welke visie op de Bijbel en de inspiratie door de Heilige Geest gaat hierachter schuil? Blijkbaar wordt de mogelijkheid uitgesloten dat de Heilige Geest in deze teksten van het Oude Testament heel concreet op Christus wijst. Ik vermoed dat daarachter ook de modern-theologische opvatting schuilt, dat we alleen achteraf teksten op Christus mogen betrekken, omdat God Zelf pas achteraf deze duiding heeft gegeven aan het Oude Testament. Het lijkt mij dicht bij de gedachte te liggen dat Christus Zelf niet wist dat Zijn dood een verzoeningsdood zou zijn en dat God daar achteraf deze betekenis aan heeft gegeven. Een opvatting die we tegenkomen in het befaamde rapport ‘Jezus Christus, onze Heer en Verlosser’. Als dit allemaal zo zou zijn, kan de Heere Jezus de schriftgeleerden ook nauwelijks hun ongelovigheid verwijten. Ook Zijn eigen discipelen verwijt Hij een gebrek aan verstaan van de wet van Mozes (Luk. 24:25-27, 44).
3. Het komt mij ook voor dat in de benadering van de NBV de gedachte ligt opgesloten, dat Mozes bij het schrijven van de eerste vijf boeken niet gedacht heeft en niet gedacht kan hebben aan Christus. Zou dat waar zijn? Zouden de oudtestamentische gelovigen zalig zijn geworden zonder geloof in de Zaligmaker? Ongetwijfeld lag er oudtestamentisch een zware schaduw over de kennis van het heil, maar de wezenlijke inhoud van het Oude Testament is niet minder geweest dan van het Nieuwe Testament. Christus getuigt dat het Oude Testament vol is van Hem (Joh. 5:39). Het Woord is ook in het Oude Testament Schrift geworden. Datzelfde Woord is vlees geworden in het Nieuwe Testament. De fundamenten van het geloof zijn in het Oude Testament en in het Nieuwe Testament aanwezig. Het gaat om hetzelfde geloof en dezelfde Christus.
4. Er zijn nog verschillende overwegingen te maken bij deze verschijnselen van vertaling. Bijvoorbeeld over Gods eeuwige verkiezing van Christus, het hele eeuwigheidsbesef, enzovoorts. We zullen daar nu niet op ingaan. De winst die de benadering van de NBV oplevert, is de vraag of en hoe we Christus in het Oude Testament ontmoeten. Als we door de NBV opnieuw de heerlijkheid van Christus in het Oude Testament zien, werkt ook de NBV mee ten goede.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen