Wat heeft de Reformatie ons te zeggen?

Hoe dan ook betekent echte eenheid voor Rome altijd erkenning van de paus als opvolger van Petrus en plaatsvervanger van Christus op aarde. Dat wil dus zeggen: terugkeer naar Rome. In onze tijd staat kerkelijke eenheid en kerkelijke verbondenheid hoog aangeschreven. Met de Reformatie ging de eenheid van de Kerk van Christus in Europa verloren. Is de prijs van kerkelijke gescheidenheid die voor de Reformatie is betaald niet te hoog geweest? Wie de uiterlijke eenheid van de Kerk als het hoogste goed ziet, kan moeilijk deze vraag ontkennend beantwoorden. De Reformatie heeft ons geleerd dat de eenheid van de Kerk allereerst een eenheid in het apostolische geloof is. De wereldwijde Kerk van Christus openbaart zich plaatselijk waar het Woord Bijbels wordt verkondigd. Het ging de Reformatie om de verkondiging en voortgang van het Evangelie van Gods genade. De uiterlijke eenheid van de Kerk is daaraan ondergeschikt.

De brief van De Sadolet
In de eeuw van de Reformatie is het onder andere gebruikt door kardinaal De Sadolet in een brief waarin hij de inwoners van Genève opriep terug te keren tot de moederkerk. Daarbij waren voor De Sadolet de christenen van de Reformatie scheurmakers. De Sadolet had overigens meer dan anderen wel begrip voor bezwaren van christenen van de Reformatie tegen Rome. Zijn punt was echter dat die bezwaren nooit aanleiding mogen zijn om de eenheid van de Kerk te verbreken. Binnen Genève was er niemand te vinden die zich in staat zag de wel gedocumenteerde en goed beargumenteerde brief van De Sadolet te beantwoorden. Daarom werd een beroep gedaan op Calvijn, hoewel deze Genève in 1538 had moeten verlaten. Zijn publieke antwoord aan De Sadolet is een parel waarin de kern van wat de Reformatie voorstond duidelijk wordt verwoord: ‘Ik houd echter staande dat dit verscheuren waarvan gij ons ten onrechte beschuldigt, niet onduidelijk bij uzelf te constateren valt. En niet alleen ten aanzien van de kerk, maar ook ten aanzien van Christus Zelf, want het staat immers vast dat Hij jammerlijk in stukken is gehouwen. Hoe zal de kerk haar Bruidegom aanhangen, wanneer zij Hem niet ongeschonden bezit? Hoe echter kan men spreken van een ongeschonden Christus, wanneer én van Zijn gerechtigheid, én van Zijn heiligheid, én van Zijn wijsheid de roem wordt overgedragen op een ander? (...) Geve de Heere, Sadolet, dat u en al de uwen nog eens tot het inzicht mogen komen dat de eenheid van de kerk door geen andere band tot stand wordt gebracht dan wanneer Christus, de Heere Die ons met God de Vader verzoend heeft, ons uit deze versplintering vergadert tot de gemeenschap van Zijn lichaam om ons zo door Zijn Woord en Geest alleen tot één hart en één ziel te doen samengroeien.’

Het karakter van de eenheid van de Kerk
Calvijn heeft zich ter verdediging van de Reformatie beroepen op de houding van de profeten en wel naar twee zijden, zowel naar de dopers als naar Rome. Tegenover de dopers heeft Calvijn zich beroepen op het feit dat de profeten zich niet hebben afgescheiden. Zij hebben onder het volk gearbeid (Institutie IV, 1, 17). Calvijn wenste een reformatie van de kerk in samenwerking met de overheid die heel de samenleving omspande. Omdat wij in een zo geheel andere maatschappelijke context leven dan Calvijn kunnen wij zijn benadering in onze tijd niet exact kopiëren. Wat wij nog altijd van Calvijn kunnen leren is dat de Kerk niet alleen een vergadering van gelovigen is maar ook een moeder die gelovigen voortbrengt. Wanneer de Kerk echt Kerk is, is zij ook missionair en is er de drang om zowel een nieuwe generatie als degenen die buiten de Kerk staan, voor Christus te winnen. In antwoord op het verwijt van Rome dat de reformatoren zich afscheidden van de kerk heeft Calvijn geantwoord dat de kerk in Jezus’ dagen niet bij het sanhedrin, maar bij Christus en Zijn apostelen was (Institutie IV, 2, 3). De Reformatoren hebben zich niet van de leer van Christus en Zijn apostelen afgescheiden, maar zij verwerpen wel het gezag en de leerstellingen van de paus. Als het gaat om de vraag waar wij de Kerk van Christus kunnen vinden, verwijst Rome naar de paus als plaatsvervanger van Christus op aarde. De Reformatie – en vooral Calvijn – heeft erop gewezen dat de Heilige Geest de Plaatsvervanger van Christus op aarde was. De Heilige Geest spreekt door het Woord en bindt ons aan het Woord. De Kerk is dan ook overal waar het Evangelie van verzoening met God door geloof in Christus wordt verkondigd. Dat is ook een kritisch onderzoekspunt in eigen gericht. Bewaren wij werkelijk in de prediking en in de toe-eigening van de prediking het Evangelie van Gods genade?! Een kerk plaatselijk, regionaal of landelijk kan namelijk sneller of langzamer afglijden. Niets is zo gevaarlijk als kerkelijke zelfgenoegzaamheid.

De kern van het Evangelie
In zijn brief aan De Sadolet wijst Calvijn erop dat de realiteit van ons geloof blijkt uit het antwoord dat wij geven op de vraag hoe wij rechtvaardig voor God kunnen verschijnen. Wie zichzelf in het licht van Gods heilige Majesteit leert onderzoeken, kan zichzelf alleen maar veroordelen. Rechtvaardig voor God zijn wij alleen als wij in het geloof de gehele Christus leren aangrijpen. Het rechtvaardigende geloof is altijd verbonden met de vernieuwende werking van de Heilige Geest. In de sloteditie van de Institutie heeft Calvijn dit als volgt onder woorden gebracht: ‘Daar wij dan zien, dat de gehele hoofdsom onzer zaligheid, en ook de delen afzonderlijk in Christus begrepen zijn, zo moeten wij er ons voor hoeden, dat wij zelfs niet het geringste deeltje op een ander overdragen.’ Elke generatie moet de boodschap van de Bijbel zich persoonlijk leren toe-eigenen. Is dat niet het geval, dan bewaren we op zijn best de schil maar niet de kern. Uiteindelijk is het de Heilige Geest Die ons Christus en alles wat er in Hem te vinden is, toe-eigent. Ik geef nogmaals Calvijn het woord om aan te geven hoe de Heilige Geest dat doet: ‘Want nooit zullen wij voldoende op Hem vertrouwen, tenzij wij geheel en al onszelf wantrouwen; nooit zullen wij in Hem voldoende onze harten opheffen, tenzij wij eerst neergeworpen zijn in onszelf; nooit zullen wij in Hem ons voldoende troosten, tenzij wij in onszelf mistroostig zijn. Wij zijn dus geschikt om de genade Gods aan te grijpen en te behouden, wanneer wij het vertrouwen op onszelf geheel en al weggeworpen hebben.’ Wie Christus zo leert kennen, wenst Zijn beeld te gaan dragen. Hij voelt zich verbonden met de Kerk van alle eeuwen in de wetenschap dat hij hier op aarde een pelgrim is en op reis is naar het nieuwe Jeruzalem waar hij al de heiligen in heerlijkheid mag zien, maar bovenal Christus Zelf. Wie zo de boodschap van de Bijbel die in de Reformatie herontdekt mocht worden, leert verstaan, is niet ook maar juist een katholiek christen. Vanuit deze houding mogen en moeten wij de oproep tot (verdere) reformatie zowel onszelf als anderen en dat kerkelijk en persoonlijk voorhouden.

Boven-Hardinxveld, ds. P. de Vries

Reformatie

Dr. P. de Vries gaat in het hoofdartikel in op de actualiteit van de Reformatie, met name Calvijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen