Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De gevolgen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De gevolgen

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

ONDANKS DE GROTE NEDERLAAG DIE DE PROTESTANTEN OP 11 OKTOBER 1531 IN KAPPEL AM ALBIS DOOR DE ROOMS-KATHOLIEKE PARTIJ WERD TOEGEBRACHT, GING DE STRIJD TOCH NOG DERTIEN DAGEN DOOR. PAS OP 24 OKTOBER KWAM ER EEN EINDE AAN DEZE TWEEDE KAPPELER OORLOG DOOR DE SLAG AAN DE GUBEL. HET VREDESAKKOORD DAT TEN SLOTTE DOOR BEIDE PARTIJEN WERD ONDERTEKEND, WERD DOOR DE HERVORMINGSGEZINDEN ALS ZEER VERNEDEREND ERVAREN. JUIST OOK DOOR DE WIJZE WAAROP IN DEZE 'ZWEITER KAPPELER LANDFRIEDE' EEN EN ANDER WERD VERWOORD.

Zo moest Zürich beloven dat zij de rooms-katholieke kantons – met al wat verder onder hun gezag viel – op geen enkele wijze zouden hinderen in hun keuze om ‘bij hun ware, ontwijfelbaar Christelijk geloof’ te blijven. Van roomse zijde werd daarbij erkend, dat het de Zürichers vrij stond om vast te houden aan ‘hun geloof’. In dit akkoord werd dus de wederzijdse onafhankelijkheid erkend en kregen beide stromingen bestaansrecht in Zwitserland. Dr. G.W. Locher merkt hierbij op: ‘De tijdgenoten zagen hierin slechts een tijdelijke noodoplossing, daar dit voor hen als een definitieve toestand nog geheel ondenkbaar was’ (Zie ‘Zwingli, zijn situatie, zijn reformatorische theologie en beleid, zijn invloed’, Apeldoorn 1986, p. 10). Hoezeer zich de genoemde tijdgenoten in de geschetste verwachting vergist hebben, blijkt wel uit het feit, dat de onderlinge verhoudingen niet gewijzigd zijn tot 1712 toe. Toen stonden opnieuw de protestanten en rooms-katholieken tegenover elkaar en in deze strijd leden de pausgezinden een nederlaag met alle gevolgen van dien.

Een ander gevolg van de nederlaag van de hervormingsgezinden in die Tweede Kappeler Oorlog is, dat hierdoor ook de groei van het protestantisme in Zwitserland tot stilstand werd gebracht. Niet alleen verloren de voorstanders van de Reformatie in deze strijd hun voornaamste leider, maar tegelijk met hem ook vele andere aanzienlijke burgers, die hem terzijde gestaan hadden in hetgeen waartoe hij zich van Godswege geroepen wist. Er zijn lijsten met namen bekend van hen die gevallen zijn. Op een van die lijsten komen we onder andere de naam van Wolffgang Joner tegen (zie Heinrich Bullinger, Reformationsgeschichte III, opnieuw uitgegeven door J.J. Hottinger und H.H. Vögeli, Zürich 1985, p. 151). Misschien kunnen we hem ons nog uit voorgaande artikelen herinneren, dat hij de laatste abt was van het Cisterciënzerklooster te Kappel am Albis en dat Heinrich Bullinger daar onder zijn leiding nog les heeft gegeven.

De genoemde nederlaag betekende niet alleen een groot verlies aan vooraanstaande burgers die zich – door Gods genade – juist in die begintijd op zulk een bijzondere wijze mochten inzetten voor de zaak van de Reformatie, maar zij hield ook in dat er in de onderlinge politieke verhoudingen wel een en ander veranderde. Zo mocht vanaf nu elk kanton zelf beslissen wat te doen inzake kerkelijke aangelegenheden, terwijl ook de gemeenten in de zogenaamde ‘gezamenlijke gebieden’ (gemeinen Herrschaften) nu vrij waren om - indien ze dat zouden willen – terug te keren tot het ‘oude geloof’, dat wil zeggen: tot de Rooms-Katholieke Kerk.

Als men nu de ontstane situatie in haar geheel overziet, dan kan men er niet omheen, dat de gevolgen van deze nederlaag toentertijd nergens zo diep gevoeld zijn als in Bremgarten. Zürich was niet bij machte om Bremgarten bescherming te bieden. Bovendien was de stad volgens Carl Pestalozzi nadrukkelijk buiten de overeengekomen vredesregeling gehouden (Heinrich Bullinger. Leben und ausgewählte Schriften, Elberfeld 1858, p. 66). Ten tijde van de strijd waren vanuit Bern troepen krijgslieden binnen haar muren ondergebracht, Hierdoor hadden ze enigszins bescherming, temeer daar het hoofdkwartier van deze troepen uit Bern ook vaak in Bremgarten, de geboorteplaats en in deze tijd ook de standplaats van Bullinger, te vinden was. Na de bovenvermelde nederlaag in oktober 1531 konden de vele en dringende smeekbeden van de inwoners van Bremgarten de troepen uit Bern op geen enkele wijze bewegen om bij hen te blijven. Integendeel, zij trokken zich terug op hun eigen grondgebied en lieten de stad aan haar lot over. Dit alles bracht de burgemeester van Bremgarten tot de erkentenis: ‘Vervloekt is de man die op een mens vertrouwt en vlees tot zijn arm stelt’ (Jeremia 17:5). ‘Dit woord zo vervolgde hij – wordt nu getrouwelijk aan ons vervuld, omdat wij een zo groot vertrouwen op hen, die onze heren waren, gezet hebben. Dat God ons moge helpen.’ (ACR opmerking: enigszins vrij weergegeven, zie Carl Pestalozzi, a.w., p. 66)


‘Vervloekt is de man die op een mens vertrouwt en vlees tot zijn arm stelt’
Jeremia 17:5


In een paar zinnen beschrijft de zoeven aangehaalde biograaf van Heinrich Bullinger wat dit terugtrekken van Bern voor Bremgarten betekende: ‘Onder bedreigingen van wraak keerde zich de gehele legermacht van de zegenrijke rooms-katholieke kantons tegen de weerloze en verlaten stad, zodat zij blij moest zijn, met zware offers en onder harde voorwaarden, zich een vrede te kunnen kopen, om slechts ten minste de plunderingen en verwoesting te ontgaan.’ Tegen de reformatorische beweging zelf werden nog geen maatregelen genomen, zij het dat de predikers buiten de opgedrongen vredesregeling gehouden werden. De raad kon hen dan ook niet langer meer beschermen en zij raadde hun aan om naar Zürich te vluchten. Dit alles in de hoop, dat het slechts tijdelijk zou zijn.

Zo verliet dan Bullinger in de nacht van 20 op 21 november 1531 ‘omwille van de Naam van Jezus en Zijn Evangelie’ de stad. Hij werd hierbij niet alleen vergezeld door zijn vader Heinrich Bullinger sr. en zijn trouwe ambtsbroeder Gervasius Schuler maar ook door zijn broer Johann. Deze was destijds predikant te Rohrdorf. Beroofd zijnde door rondtrekkende vijandelijke troepen van al zijn goederen had hij reeds zijn toevlucht gezocht in het nabijgelegen Bremgarten en nu moest hij opnieuw een veilig heenkomen zoeken. Dat deze vlucht niet overbodig geweest is, blijkt wel uit het feit, dat de vijandelijke troepen van de vijf rooms-katholieke kantons Bremgarten binnendrongen en daarbij het huis van Bullinger sr. plunderden en vervolgens ook verwoestten. Al werd de woning van Bullinger zelf nog gespaard, toch voelde zijn vrouw zich daar niet veilig meer. Na enkele dagen zocht ook zij met haar kinderen Bremgarten te verlaten, maar … bij de poort gekomen zijnde, vond zij deze gesloten. Daar de poortwachter voor niemand – ook voor haar niet – de poort wilde opendoen, heeft ze zelf hem met geweld de sleutel ontnomen. Carl Pestalozzi typeert haar sowieso al als een sterke en uiterst kloekmoedige vrouw (a.w., p. 67), zodat het niet verwonderlijk is, dat zij door de nood gedreven tot zulk een heldhaftige daad gekomen is. Door de Heere bewaard mocht zij met haar kinderen veilig Zürich bereiken en weer met haar man verenigd worden. Door Gods goedheid mochten kort daarna ook zijn bezittingen naar Zürich overgebracht worden, maar dit alles deed niets af van de pijn die gevoeld werd omwille van zijn geboorteplaats en tevens ook zijn gemeente in die omstandigheden te hebben moeten achterlaten. Het heeft hem diep geraakt, maar ook in dezen geldt wat Job zijn vrienden voorhield: ‘Bij Hem – dat wil zeggen de Heere – is wijsheid en macht; Hij heeft raad en verstand’ (Job 12:13).

Gameren, ds. A.C. Rijken

Dit artikel werd u aangeboden door: Hersteld Hervormde Kerk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 juni 2016

Kerkblad | 24 Pagina's

De gevolgen

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 juni 2016

Kerkblad | 24 Pagina's