Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Opkomst van het refobaptisme

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Opkomst van het refobaptisme

UITDAGING OF BEDREIGING? (2)

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

De vorige keer zagen we dat de huidige refobaptisten weliswaar en althans voor een deel afkomstig zijn uit de gereformeerde gezindte, maar dat zij in de praktijk niet alleen afstand nemen van de kinderdoop, maar ook gaandeweg de nadruk meer gaan leggen op de heiligmaking en zelfs het overwinningsleven dan op de rechtvaardiging van de goddeloze. Ook het beklemtonen van de Bijbelse notie van 's mensen zondigheid en totale onbekwaamheid tot enig goed, Gods vrije verkiezing en de noodzaak van het werk van de Heilige Geest in de bekering van de zondaar, wordt onder refobaptisten weinig of nauwelijks nog gevonden.

In het Engeland van de 17e eeuw en daarna treffen wij baptisten aan die ten aanzien van deze leerstukken gereformeerd zijn. Ik noemde de bekende namen van Bunyan, Philpot en Spurgeon. Interessant is het om na te gaan in hoeverre ons land dergelijke baptisten gekend heeft, die in de leer van het heil gereformeerd waren. We nemen daartoe een duik in een onder ons niet al te bekend stukje verleden, namelijk hoe het baptisme in Nederland is ontstaan en welke vorm het had.

Engelse Particular en Strict Baptists

Het gereformeerde baptisme is in Engeland ontstaan en bestaat daar en elders tot op heden. In de 17e eeuw en nog lang daarna sprak men van Particular Baptists. Het bijvoeglijk naamwoord Particular (bijzonder) slaat op de Bijbelse en gereformeerde overtuiging dat Christus voor de uitverkorenen is gestorven. Of zoals het in de Dordtse Leerregels, hoofdstuk 2 artikel 8 staat vermeld: “Want dit is geweest de gans vrije raad, de genadige wil en het voornemen van God de Vader, dat de levendmakende en zaligmakende kracht van de dierbare dood Zijns Zoons zich uitstrekken zou tot alle uitverkorenen, om die alleen met het rechtvaardigmakend geloof te begiftigen, en door ditzelve onfeilbaar tot de zaligheid te brengen” enzovoorts. Dit is tegengesteld aan de opvatting van de remonstranten, waartoe ook de General (algemene) Baptists moeten worden gerekend, die menen dat Christus voor allen is gestorven en iedereen zich al in de staat der verzoening bevindt.

Vanaf ongeveer de 19e eeuw gaat men de Particular Baptists gaandeweg ook wel aanduiden als Strict Baptists. Het bijvoeglijk naamwoord Strict (strikt, precies, streng) heeft betrekking op de opvatting dat alleen zij die hun geloof hebben beleden en gedoopt zijn door onderdompeling, toegang hebben tot het avondmaal des Heeren. John Bunyan was een Particular Baptist, maar liet aan de avondmaalstafel ook wel personen toe die alleen als kind gedoopt waren. Hij voldoet dus niet aan de formele definitie van een Strict Baptist. Joseph Charles Philpot was daarentegen wel een Strict Baptist. Philpot was er van overtuigd dat er kinderen Gods waren onder hen die de kinderdoop voorstaan, en met sommigen van hen onderhield hij goede contacten. Maar hij liet in zijn gemeente niemand toe tot het avondmaal die niet door onderdompeling gedoopt was geweest. Philpot had contacten in ons land. Onder meer met Japik Nieuwland te Heeg (Fr.). Nieuwland vertaalde verschillende preken van Philpot en gaf deze uit. Nieuwland is zijn gehele leven hervormd gebleven. In zijn jonge jaren kerkte hij onder ds. J.J. Knap. Hij kwam tot diepe verandering onder de prediking van ds. J.W. Felix.

Het is opmerkelijk dat de preken van Philpot van meetaf een goede ingang vonden in ons land. Ze werden bijna uitsluitend gelezen door hen die het baptistische standpunt niet waren toegedaan. Maar men hoefde zich ook niet te storen aan het standpunt van Philpot omtrent de doop, want hij stelde het in zijn preken bijna nergens aan de orde. In artikelen van zijn hand in het maandblad The Gospel Standard besprak Philpot als hij het nodig vond zijn doopvisie, maar in zijn preken verklaarde hij uitsluitend de tekst en paste deze bevindelijk toe. Daar lag voor hem het hoofdaccent. Hoewel hij een overtuigde baptist was, woog voor hem nog veel zwaarder dan zijn doopvisie het inzicht dat de leer van het heil alle menselijke inspanningen uitsluit en dat de zaligheid vrucht is van Gods vrije genade. In het bijzonder in zijn preken legde hij zich toe op het uiteenzetten hoe Christus bevindelijk wordt gekend in de ziel.

Friese gereformeerde baptisten

Ruim een eeuw geleden verscheen It Fryske Réveil yn portretten (1911), een uitgave in het Fries. Pas in de jaren ‘90 van de afgelopen eeuw werd het in het Nederlands uitgegeven met als titel Het Friese Reveil in portretten. Schrijver van het boek was de hervormde predikant dr. G.A. Wumkes (1869-1954). In Het Friese Reveil beschrijft Wumkes aan de hand van een aantal portretten van personen een periode waarin de Heere in kerk en gezelschap rijke zegeningen gaf aan Friesland. Deze periode bestrijkt een groot deel van de 19e eeuw. Wumkes verwijst enkele keren naar Friezen die als gereformeerd én baptistisch bekend stonden. In zijn voorwoord noemt hij een van hen, die hem uitvoerig had ingelicht over de hoogtijdagen van het Friese Reveil: “Tsjalle de Jong, handelaar in leer te Bolsward, calvinist-baptist, type van de 18e-eeuwse wettelijke vroomheid in de geest van Theodorus à Brakel, heeft mij enige uren geboeid met een verhaal over wat hij had beleefd in vrome gezelschappen. ‘Voor ik u te woord sta’, zei hij, ‘zullen wij ons verenigen in gebed, anders wordt het bouwen op hooi en stoppels’. Ik vroeg een zegen, en toen stelde hij voor dat zijn vrouw en wij Psalm 107:22 zouden zingen: ‘Wie wijs is, merk’ die dingen’. Maar omdat de wijs erg moeilijk is, zongen wij op mijn verzoek Psalm 25:7, ‘Gods verborgen omgang vinden / zielen daar Zijn vrees in woont’. Toen begon hij te dicteren als een professor; ik kon maar schrijven en het had, zo nodig, dadelijk ter perse gekund.”

Een van de portretten die Wumkes beschrijft gaat over Evert Teves. Wumkes noemt hem het ‘orakel’ van Makkum en één van de kampvechters van het baptisme in Friesland. Evert Teves heeft mede aan de basis gestaan van een baptistengemeente in Franeker. Na zijn doop door onderdompeling werd hij door handoplegging tot evangelist gewijd. Hij heeft het er niet lang vol gehouden. De baptisten gingen hem niet diep genoeg. Ze spraken teveel over de doop en veronachtzaamden te veel stukken van de gereformeerde waarheid, vond hij. Hij brak met de baptisten. Toch bleef hij tot zijn dood toe in zijn denken baptistisch.

(wordt vervolgd)

Rijssen, ds. H. Lassche

Dit artikel werd u aangeboden door: Hersteld Hervormde Kerk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 juli 2017

Kerkblad | 24 Pagina's

Opkomst van het refobaptisme

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 juli 2017

Kerkblad | 24 Pagina's