Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Verzet tegen de overheid

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Verzet tegen de overheid

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

WIE ZICH VERZET TEGEN DE OVERHEID, VERZET ZICH TEGEN GOD. CALVIJN IS OP DIT PUNT ZEER RESOLUUT. ZELFS EEN SLECHTE OVERHEID DIENT GEHOORZAAMD TE WORDEN. MAAR ER ZIJN UITZONDERINGEN OP DEZE REGEL.

Tegenover de doperse radicalen beklemtoont Calvijn dat de overheden door God verordineerd zijn. Overheden zijn dienaren van God. Calvijn verwijst naar de bekende tekst van Paulus uit de brief aan de Romeinen, waarin wordt gesteld dat alle macht een ordinantie van God is en dat er geen machten zijn dan door God verordineerd. Hieruit volgt dat burgers de overheid moeten gehoorzamen en zich verre moeten houden van revolutionair optreden.

Geldt die gehoorzaamheid ook jegens slechte, goddeloze overheden? Die vraag beantwoordt Calvijn ronduit bevestigend. Zijn antwoord heeft christenen ook vandaag veel te zeggen, juist als er sprake is van een regering die in meerderheid seculier is. Calvijn roept op om ook slechte, onrechtvaardige overheden met eerbied te gehoorzamen. Deze overheden zijn volgens hem door God aangesteld om de ongerechtigheid van een samenleving te straffen. Wij mogen ons daar niet tegen verzetten, maar moeten buigen voor Gods wil. Een ongewenste overheid is een oordeel van God. Wij krijgen de overheid die wij verdienen. Het past niet om laatdunkend te spreken over een kabinet, maar om ons te verootmoedigen over onze eigen zonden. Calvijn gaat hierin zeer ver. Zelfs als de overheid zich als een rover zou gedragen en zijn onderdanen plundert, mogen wij geen verzet plegen, maar eerst onze zonden te binnen brengen en vervolgens alles verwachten van de hulp van de Heere. Het spreekt voor zich dat ook iedere vorm van belastingontduiking hiermee de pas wordt afgesneden.

Ondertussen geldt ook de andere kant van het hoge ambt dat overheidspersonen bekleden. Zij vervullen een hoge roeping. Overheden zijn gezanten van God en moeten daarom uiterst getrouw hun werk doen. Zij zullen voor alles moeten streven naar eerlijkheid, voorzichtigheid, zachtmoedigheid, zelfbeheersing en oprechtheid. “Waar zullen ze het zelfvertrouwen vandaan halen om onrecht voor hun rechterstoel te laten bestaan, als ze horen dat die de troon van de levende God is?”zo schrijft Calvijn in zijn Institutie. Het gegeven dat gezagsdragers gezanten van God zijn, kan hen ook veel troost geven als hun ambt hen moeite en zorg geeft.

Onbekeerd

Belangrijk is dat Calvijn ook van niet-christelijke overheden eist dat zij luisteren naar Gods Woord. Zoals geen mens het recht heeft om onbekeerd te zijn, zo heeft ook geen overheid het recht om geen dienares van God te zijn. Calvijn verwijst naar de heidense koningen Nebukadnezar en Belsazar. Zij worden opgeroepen om God de eer te geven. Ook vandaag zijn onze overheden gehouden hun beleid af te stemmen op de Bijbel en moeten zij op deze hoge roeping worden aangesproken.

Calvijn is dus resoluut. Burgers moeten de overheid gehoorzamen, ook als het een hardvochtige, slechte overheid betreft. Calvijn maakt echter een uitzondering voor “gezagsdragers die uit het volk zijn aangesteld om de willekeur van koningen te bedwingen”. Deze gezagsdragers hebben het recht om ten behoeve van “het arme en eenvoudige volk”zich te verzetten tegen een onrechtvaardige overheid. God is immers de Koning der koningen. Wanneer overheden handelen in strijd met Gods Woord overschrijden zij de grenzen die God Zelf trekt. Zij ontnemen zichzelf dan de geschonken macht en behoeven daarom niet gehoorzaamd te worden. Calvijn wijst op Daniël die tegen de koning zegt dat hij hem niet ongehoorzaam is geweest toen hij zijn goddeloze bevel niet gehoorzaamde (Dan. 6:23). De koning was zijn perken te buiten gegaan en had daarmee zijn eigen macht verpulverd. Het is nodig om hierbij te beklemtonen dat Calvijn gewelddadig verzet afwijst. Bovendien geeft Calvijn bepaald niet de indruk dat hij ruimte wil geven voor actief verzet onder allerlei omstandigheden. Calvijn is huiverig voor revolutie en chaos. Hij opent slechts voorzichtig de deur voor gerechtvaardigde ongehoorzaamheid jegens de overheid. Als de overheid zijn burgers dingen beveelt die hen losweken van de gehoorzaamheid aan Gods Woord, dan ontstaat het genoemde recht op ongehoorzaamheid jegens de overheid.


Wij krijgen de overheid die wij verdienen. Het past niet om laatdunkend te spreken over een kabinet, maar om ons te verootmoedigen over onze eigen zonden.


Actueel

Calvijns gedachten over het recht van verzet tegen de overheid kunnen vandaag betekenis hebben. Ik denk aan het landelijk verbod voor burgerlijke gemeenten om gewetensbezwaarde trouwambtenaren te benoemen. Trouwambtenaren die weigeren een homohuwelijk te sluiten, moeten door gemeenten geweerd worden. Zou het niet legitiem zijn als het gemeentebestuur van Urk of Barneveld tegen de landelijke overheid zou zeggen dat zij met deze duidelijke knechting van het geweten niet kan meegaan en dat zij voluit ruimte blijft bieden voor deze ambtenaren? Op een ander vlak, maar het doordenken waard, ligt de verantwoordelijkheid van schoolbesturen. Als de overheid hen dwingt tot het aanvaarden van praktiserende homoseksuele leerkrachten of hen dwingt tot lesmethoden die radicaal van Gods geboden afvoeren, kan gerechtvaardigde ongehoorzaamheid gepast zijn. Schoolbesturen zouden in dergelijke situaties de overheid beleefd maar beslist kunnen meedelen dat zij op dit punt de overheid niet zullen volgen. De deelname van CU en CDA aan het kabinet geeft ons een adempauze. Laten we die benutten om ons verder te bezinnen op dergelijke ontwikkelingen én ons antwoord daarop.

mr. D.J.H. van Dijk

Lid van de Eerste Kamer voor de SGP

Dit artikel werd u aangeboden door: Hersteld Hervormde Kerk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 november 2017

Kerkblad | 24 Pagina's

Verzet tegen de overheid

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 november 2017

Kerkblad | 24 Pagina's