De Dordtse Leerregels en de prediking (1)

Heidelbergse Catechismus

Het was vooral ook in die verwarde tijd van de overgang vanuit Rome naar de Reformatie dat er duidelijkheid en eenduidigheid moest komen in de leer. Het was niet alleen voor de hoorders in de gemeente, maar ook voor de predikers, vaak gewezen pastoors, van groot belang bij de leer der waarheid gebracht en gehouden te worden. De Heidelbergse Catechismus was daarbij een uitnemend instrument. Er zijn daarna talloze catechismusverklaringen uitgegeven. Vele predikanten hebben de preken die zij gehouden hebben op schrift gesteld en hier wordt nog dankbaar gebruik van gemaakt bij de leesdiensten of bij de voorbereiding op de prediking van de Catechismus. De Heidelbergse Catechismus is daarmee het meest bekend geworden belijdenisgeschrift van de Drie Formulieren van Enigheid. Het oudste is de Nederlandse Belijdenis des Geloofs van Guido de Brès, gedateerd 1561. De meest bekende is de Heidelbergse Catechismus van 1563. Het jongste belijdenisgeschrift is de Dordtse Leerregels, vastgesteld op de synode van Dordt van 1618-1619. Het is jammer dat de inhoud van vooral dit laatste belijdenisgeschrift onbekend is.

Dordtse Leerregels

Het geschrift is een weloverwogen reactie op de vijf dwalingen van de remonstranten, die samengevat waren in de zogenaamde Remonstrantie. De aanhangers en ondertekenaars van deze leerstellingen hierin vervat, werden dan ook remonstranten genoemd. De Dordtse Synode werd bijeengeroepen om de remonstranten ter verantwoording te roepen en heeft daarna de vijf dwalingen der remonstranten weerlegd. Deze dwalingen gingen over hun visie op de 1. Verkiezing, 2. De reikwijdte van de voldoening, 3. De verdorvenheid van de mens, 4. De bekering tot God en 5. De volharding der heiligen. Over deze vijf punten hadden de remonstranten dwaalge-voelens die niet in overeenstemming waren met de leer der Heilige Schrift. De synode wist zich geroepen om tegen deze dwaalgevoelens krachtig stelling te nemen. De neerslag van de duidelijke weerleggingen van de Remonstrantse dwalingen en het Bijbels Gereformeerd gevoelen over deze vijf aangereikte punten vormen de vijf hoofdstukken waaruit de Dordtse Leerregels bestaan. Belijdenisgeschriften ontstaan vaak in een tijd van dwaling en verwarring. De Kerk wordt dan geroepen om deze dwalingen te weerleggen en duidelijk te maken wat de Schrift ons leert. De geloofsbelijdenis van Nicéa en die van Athanasius hebben hun ontstaan te danken aan de strijd tussen Arius en Athanasius.

De eeuwige goddelijke natuur van de Zoon werd ontkend door Arius. Een gegeven waar de Schrift heel duidelijk over spreekt. Dan wordt de Kerk geroepen om deze dwaling uit te werpen en op een Bijbelse wijze onder woorden te brengen wat de Waarheid is. De dwalingen die in de Remonstrantie onder woorden werden gebracht en de weerlegging hiervan door de Dordtse vaderen zijn ook voor onze tijd van groot belang. Dwalingen komen telkens weer terug en daarom is dit belijdenisgeschrift ook nog hoogst actueel voor onze tijd. Het is jammer dat dit belijdenisgeschrift wat onderbelicht is. Over het algemeen weet men nauwelijks over welke onderwerpen het gaat in de Dordtse Leerregels.

De bezwaren tegen de belijdenisgeschriften

Uiteraard is de Schrift de bron der prediking. Het is een schat waar steeds nieuwe en oude dingen uit genomen moeten worden. Het Woord is onuitputtelijk. Waarom worden dan in de prediking de belijdenisgeschriften aan de orde gesteld? Het is opvallend dat er in allerlei kringen vaak verzet is tegen de belijdenisgeschriften. Dr. H. Bavinck geeft een aantal bezwaren weer in zijn Gereformeerde Dogmatiek, van de remonstranten, baptisten, congregatio-nalisten, kwakers en vele anderen die zich verzetten tegen de belijdenisgeschriften:

• Zij achten dit in strijd met de algenoegzaamheid der Schrift

• Het vernietigt de christelijke vrijheid

• Er wordt een ondragelijke tirannie ingevoerd

• Het snijdt verder onderzoek en voortgaande ontwikkeling af

Deze bezwaren geven duidelijk aan waar de bezwaarmakers heen willen. De leer staat niet vast, er moeten mogelijkheden zijn voor een voortgaande ontwikkeling enzovoorts. Deze gedachten zijn uiteraard geheel in strijd met de Schrift. De apostel Petrus zegt in 2 Petrus 1 vers 19: “En wij hebben het profetische woord wat zeer vast is, en gij doet wel, dat gij daarop acht hebt, als op een licht schijnende in een duistere plaats, totdat de dag aanlichte en de morgenster opga in uw harten”. Hoe vaak wijst de apostel Paulus Timotheüs en Titus erop dat zij moeten volharden in de leer, niet toegevend moeten zijn, blijven bij de gezonde leer enzovoorts. Veel zijn de vermaningen die hij op dat gebied uitspreekt.

Waarom heeft men zo’n bezwaar tegen de belijdenis? Vaak zegt men: Wij hebben aan de Bijbel genoeg. Dat hadden uiteraard de opstellers van de belijdenisgeschriften ook. Denkt u maar aan de inhoud van artikel 7 van de Nederlandse Belijdenis des Geloofs. Wat een liefde tot en gebondenheid aan de Schrift spreken daaruit. Wat een krachtig pleidooi om de Schrift boven alles te stellen. Alle geschriften van mensen, hoe heilig ze ook geweest zijn, kerkelijke uitspraken en dergelijke moeten getoetst worden aan het Woord Gods. Dat is de norm.

Dwaalgeesten isoleren bepaalde teksten uit het verband en trekken daaruit voor zichzelf bepaalde conclusies. De exegese van de Schrift heeft ten doel: tegen welke achtergrond wordt het Woord Gods gesproken en wat is daar de lering van. Er wordt op een totaal andere wijze gesproken over de goede werken in de brief aan de Galaten dan in de brief van Jakobus. In de Galatenbrief bestraft de apostel de Galaten vanwege hun dwaling om de goede werken als gedeeltelijke oorzaak van hun zaligheid te zien, terwijl de apostel Jakobus zijn lezers bestraft die menen dat er geloof kan zijn zonder vrucht, namelijk de goede werken. Een belijdenisgeschrift grondt zich uitsluitend op het Woord, het spreken Gods. Het vergelijkt Schrift met Schrift en geeft zo ordening in de gehele leer des heils. Daar kan toch niets op tegen zijn.

Belijdenis en prediking

Naast de diensten waarbij de Schrift opengaat en Wet en Evangelie verkondigd worden, kennen wij daarom ook de leerdiensten. In deze leerdienst wordt over het algemeen de Catechismus doorgepreekt. Dat is een goede zaak die zeker in stand gehouden moet worden. Zo komen alle facetten van de leer des heils voor de aandacht van de gemeente. Wanneer de gemeente van de inhoud van de Catechismus op de hoogte gebracht is, is het goed om ook aandacht te vragen voor de beide andere belijdenisgeschriften. U moet toch weten wat de belijdenis der Kerk inhoudt? Het is toch niet juist als we belijden dat de Kerk zich grondt op de onfeilbaarheid der Schrift en het belijden der Kerk verwoordt in de Drie Formulieren van Enigheid en wij zijn niet goed op de hoogte wat de inhoud is van deze belijdenis? Daarom wil ik graag in dit jaar van de herdenking van de Dordtse Synode aandacht vragen voor het zeer belangrijke en inhoudsvolle belijdenisgeschrift dat op deze synode tot stand is gebracht. Een volgende keer spreken we over de onderwerpen en hoe hierover gepreekt kan worden.

Ouderkerk aan den IJssel, ds. D. Heemskerk

Voetnoot

1. Christelijke Encyclopedie deel II, p. 119.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen