Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Het merg van de christelijke godgeleerdheid

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Het merg van de christelijke godgeleerdheid

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

HELE GENERATIES THEOLOGEN HEBBEN ONDERWIJS IN DE DOGMATIEK GEKREGEN AAN DE HAND VAN HET MERG VAN DE CHRISTELIJKE GODGELEERDHEID VAN JOHANNES À MARCK (1655-1731). OP HERHAALD VERZOEK HEEFT À MARCK ZELF DE OORSPRONKELIJKE LATIJNSE EDITIE VAN ZIJN WERK IN HET NEDERLANDS VERTAALD OM ER ZO EEN BREDER PUBLIEK MEE TE KUNNEN DIENEN. TOT AAN HET EINDE VAN DE ACHTTIENDE EEUW HEBBEN VOETIAANS GEZINDE HOOGLERAREN VAN DE DOGMATIEK VAN À MARCK GEBRUIK GEMAAKT.

Uitgeverij Gebr. Koster in Barneveld verzorgde een herdruk in de hedendaagse spelling en met een aangepaste zinsbouw en woordkeuze. Met het gebruikte lettertype en de lay-out van de pagina verhoogt dat de waarde van deze herdruk in hoge mate. Ik spreek mijn felicitatie uit aan Uitgeverij Koster. Die felicitatie geldt ook voor dr. J. Bunt die de tekst in hedendaagse spelling heeft overgezet, mevr. R. Pieterman die de tekst daarna heeft geredigeerd en dhr. A.A. Roukens die de eindredactie voerde. Door het lezen van deze heruitgave krijgt men inzicht in het dogmatisch onderwijs zoals dat vroeger werd gegeven. Belangrijker is dat de kern van dat onderwijs nog altijd relevant is. Daarom heeft deze uitgave meer dan alleen een historische waarde. Johannes à Marck was een godgeleerde die in staat was zich uit te drukken in eenvoudige taal. Wie het omvangrijke werk inziet, wordt direct getroffen door het grondige, orthodox-gereformeerde karakter ervan. Veel onderwerpen worden erin behandeld, onder andere de naam en definitie van godgeleerdheid, het beginsel van godgeleerdheid, namelijk de Bijbel, de schepping, het werkverbond, het genade-verbond, de ambten van Christus en de sacramenten.

Evenals de Redelijke Godsdienst van Wilhelmus à Brakel is het Handboek van Johannes à Marck een dogmatiek in voetiaanse geest. Toch is er tussen beiden verschil. À Brakel schreef zijn Redelijke Godsdienst voor gewone gemeenteleden, terwijl het Handboek van À Marck in eerste instantie gericht was op studenten in de theologie. Dat is echter niet het enige. De toon van de Redelijke Godsdienst is inniger en bevindelijker dan van het Handboek. In de achttiende eeuw maakte het gewone kerkvolk onderscheid tussen Marckse en Brakelse voetianen of dode en levende voetianen.

Ongetwijfeld heeft de ene christen een dieper geestelijk leven dan de ander. Dat geldt ook voor rechtzinnige theologen. Gereformeerde orthodoxie en bevindelijke godsvrucht gaan niet altijd hand in hand. Toch is het niet billijk om de typering ‘dood’ voor À Marck zelf te gebruiken. Al wordt hij dan niet tot de stroming van de Nadere Reformatie gerekend, het is toch niet zonder betekenis dat hij de lijkrede heeft uitgesproken van zijn oudere collega aan de Leidse universiteit Hermanus Witsius. Dat was voluit een vertegenwoordiger van de Nadere Reformatie. De bewoordingen waarin hij de lijkrede uitsprak laten zien dat hij zich niet alleen een vriend, maar ook een geestverwant van Witsius wist.

Het typeren en onderscheiden van personen is niet zonder betekenis, maar zowel in het heden als in het verleden moeten wij oppassen daarmee niet te strak om te gaan. De werkelijkheid blijkt dan toch gevarieerder te zijn. Ik noem ook dat ds. F.P.L.C. van Lingen een van de mannen die in 1892 de Christelijke Gereformeerde Kerk(en) voortzette en die zelf een warm voorstander was van een Schriftuurlijk-bevindelijke prediking, in positieve zin zowel naar À Brakel als À Marck verwees. Binnen de kerk moeten wij wel staan naar eenheid in de leer. Die eenheid hoeft er niet te zijn in accenten. Als het gaat om geestelijke diepgang zal er altijd een verschil tussen predikers blijven. Dat betekent niet dat predikers met minder diepgang geen wettige plaats hebben in Gods kerk. Temeer omdat er enerzijds verdieping kan plaats vinden en anderzijds verschraling. Echte bevinding is nooit iets maakbaars.

Het feit dat À Marck van zijn Handboek ook een Nederlandstalige editie verzorgde, laat zien dat hij er zelf van overtuigd was dat hij met zijn dogmatiek niet alleen voor studenten en predikanten dienstig kon zijn, maar dat ook gewone gemeenteleden er baat bij konden hebben. Wie zijn Handboek goed leest, merkt meer dan eens een pastorale en irenische inslag op. Ik denk bijvoorbeeld aan zijn bespreking van de relatie tussen geloof en zekerheid. À Marck weet dat de hervormers hier andere accenten hebben gelegd dan latere gereformeerde theologen. Hij brengt naar voren dat er als het gaat om de rechtvaardigende of zaligmakende daad van het geloof verschil is in mate van volmaaktheid en daarmee van zekerheid.

De irenische instelling van À Marck blijkt onder andere in punten waarover tussen gereformeerde theologen verschillend is gedacht. Ik noem de vraag of aan de supralapsarische zienswijze dan wel aan de infralapsarische zienswijze op de verkiezing de voorkeur moet worden gegeven. Een kwestie waarvan ik opmerk dat zelfs predikanten van naam niet eens goed hebben begrepen waar nu precies het verschil lag. À Marck merkt nog wel op dat de infralapsarische zienswijze meer aangepast is aan de zwakheid van het menselijke begrip. Bij een praktische kwestie als de frequentie waarmee het Heilig Avondmaal moet worden bediend, brengt À Marck naar voren dat binnen de kerken van de Reformatie dit zowel elke week, elke maand, om de maand of eens in drie of vier maanden geschiedt. Hij raadt aan bij de plaatselijke gewoonte aan te sluiten. Een bediening en gebruik van slechts eenmaal acht hij echter verwerpelijk.

Als het gaat om het genadeverbond vraagt À Marck aandacht voor de relatie tussen verbond en verkiezing. Dan gaat het hem erom dat in onderscheid van het werkverbond het genadeverbond onverbrekelijk is. Het ligt vast in het Middelaarwerk van Christus voor al de Zijnen. Dat neemt niet weg dat À Marck ook over de verplichtingen van het genadeverbond kan spreken. De prediking van het Evangelie van Gods genade en genadeverbond is niet vrijblijvend maar verplicht tot geloof en bekering De volgorde is niet zonder betekenis. Zonder geloof in Christus kan er van bekering geen sprake zijn.

Ik hoop dat ik de lezer van deze bespreking iets heb laten proeven van het Handboek. Wat kan de reden zijn om naast de Redelijke Godsdienst van À Brakel het Handboek van À Marck aan te schaffen? Mijn antwoord is dat het veel beknopter is dan de Redelijke Godsdienst. Wie in kort bestek een Bijbelse en gereformeerde oriëntatie zoekt met betrekking tot een thema of geloofsartikel, kan goed in het Handboek terecht. Wel is van belang te weten dat meer dan eens bepaalde onderscheidingen worden gehanteerd waarvan men de achtergrond moet kennen om wat gesteld wordt juist in te schatten. Zo stelt À Marck dat de actieve rechtvaardiging verbonden is met de rechtvaardigende daad van het geloof maar de passieve rechtvaardiging volgt op de geloofs toe-eigening.

Nu is het niet zo dat dergelijke onderscheidingen bij elk thema aan de orde komen, maar het feit dat het meer dan eens het geval is, betekent wel dat niet elk gemeentelid een werk als het Handboek met vrucht kan gebruiken. Zelf zou ik het alleen aanraden aan mensen voor wie in ieder geval het lezen van de Redelijke Godsdienst geen enkel probleem is.

Nunspeet, dr. P. de Vries

Johannes à Marck, Handboek dogmatiek. Het merg van de christelijke godgeleerdheid,; uitg. Gebr. Koster, Barneveld, 2016; ISBN 978-90-5551-834-0; deel 1: 657 blz.; deel 2: 722 blz.; prijs € 99,50.

Dit artikel werd u aangeboden door: Hersteld Hervormde Kerk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 oktober 2018

Kerkblad | 24 Pagina's

Het merg van de christelijke godgeleerdheid

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 oktober 2018

Kerkblad | 24 Pagina's