Moet alles wat kan - Mag alles wat kan? (3)

Euthanasie

Moet het onderwerp euthanasie wel besproken worden in het Kerkblad? Het is voor iedereen toch wel duidelijk dat dit Bijbels gezien niet kan. In de meeste preken over het gebod ‘u zult niet doodslaan’ wordt dat wel genoemd. Waarom dan toch bespreken? In de dagelijkse praktijk merk ik onder christenen nogal eens angst voor euthanasie. ‘De dokter wil starten met morfine, komen we dan niet in het gebied van euthanasie?’ Door duidelijk te hebben wat euthanasie wél is, is het mogelijk ook sneller duidelijk wanneer iets géén euthanasie is.

Euthanasie is het opzettelijk beëindigen van het leven. De arts dient dodelijke medicijnen toe aan een patiënt om een einde te maken aan ondraaglijk en uitzichtloos lijden. De persoon kan ook zelf de dodelijke medicijnen innemen onder verantwoordelijkheid van een arts. Hulp bij zelfdoding door een arts valt voor de wet ook onder euthanasie. Voordat een arts hier toe over kan gaan moet er voldaan worden aan een aantal zorgvuldigheidscriteria en moet een onafhankelijk arts toetsen of inderdaad aan die zorgvuldigheids-criteria is voldaan. Zo kan het bijvoorbeeld alleen plaatsvinden als er sprake is van ondragelijk uitzichtloos lijden. Wie de discussie in de media wat volgt merkt dat het ‘ondragelijk uitzichtloos lijden’ in de loop der jaren steeds breder uitgelegd wordt. Aanvankelijk was hier vooral sprake van in de laatste levensfase bij onbehandelbare vormen van kanker. Nu zien we dat dit ook uitgebreid wordt naar verschillende ouderdomsziekten als iemand aangeeft hier erg onder te lijden. Dat kan de angst voeden van ouderen die ook verschillende ouderdomsziekten hebben. Daarom is het belangrijk om ook de eerste zorgvuldigheidseis te kennen: er is een vrijwillig, weloverwogen verzoek nodig, gedaan door de patiënt. Als u geen mondeling of schriftelijk verzoek hebt gedaan, zal een arts geen euthanasie toepassen. Een arts die euthanasie toepast zonder dat een patiënt daar om heeft verzocht is ook in onze tijd nog steeds strafbaar.

Palliatieve sedatie

Naast de toename van euthanasie is ook palliatieve seda-tie meer in opmars. De gedachte leeft steeds meer dat je in de laatste levensfase kunt kiezen tussen die twee, maar is dat ook zo? Bij palliatieve sedatie wordt het bewustzijn verminderd door het toedienen van slaapmedicatie. Er zijn twee belangrijke voorwaarden waaraan moet worden voldaan voordat dit kan worden ingezet. De eerste voorwaarde is dat er ernstige klachten zijn die niet op een andere manier kunnen worden bestreden. Te denken valt bijvoorbeeld aan erge benauwdheid of pijn waarbij hoge doseringen morfine onvoldoende effect hebben. Of misselijkheid en verwardheid die ondanks verschillende behandelingen erg veel last blijven geven. De tweede voorwaarde is de levensverwachting. Alleen als het levenseinde binnen 1 à 2 weken verwacht wordt kan palliatieve sedatie worden toegepast. Palliatieve sedatie betekent niet per definitie dat iemand helemaal in slaap gebracht wordt. Er wordt zoveel slaapmedicatie toegediend dat de klachten draaglijk zijn. In de ene situatie kan dat inderdaad betekenen dat iemand 24 uur per dag slapend moet worden gehouden. Maar er zijn ook situaties waarbij een lage dosering slaapmedicatie voldoende is om de klachten te bestrijden terwijl iemand nog wel wekbaar is. Een essentieel én principieel verschil tussen euthanasie en sedatie is het doel: bij euthanasie is het doel om het leven te beëindigen, bij sedatie is het doel om de klachten goed te bestrijden. Palliatieve sedatie is niet levensbekortend, euthanasie is dat duidelijk wel.

Palliatieve sedatie, een keuze?

Mede door de aandacht in de media komt het steeds vaker voor dat mensen denken ‘recht’ te hebben op sedatie. ‘Dokter, het duurt me te lang. Ik heb alles gedaan wat ik nog wilde doen, alles is geregeld, ik heb afscheid genomen van wie ik wilde. Nu mag het wel voorbij zijn, breng me maar in slaap.’ De twee bovengenoemde voorwaarden maken echter dat niet iedereen zomaar kan kiezen voor palliatieve sedatie. Verlangen naar het levenseinde zonder verder andere klachten is geen reden voor sedatie. En als de verwachting is dat gezien het ziektebeeld iemand nog wel weken tot maanden te leven heeft (naar menselijke inschatting) is sedatie ook geen optie. Iemand die in slaap gebracht wordt eet en drinkt niet meer. Als hij al in de laatste dagen van zijn leven is heeft dat geen gevolgen voor de lengte van het leven. Als sedatie ingezet wordt bij iemand die nog langer te leven heeft is het wel levensbe-kortend.

Stoppen met eten en drinken

Een vorm van levensbekorting die sinds enkele jaren meer bekendheid krijgt is het bewust stoppen met eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen. Mensen die nog een redelijke tijd te leven hebben en goed kunnen eten en drinken kiezen er soms bewust voor om te stoppen met eten en drinken omdat ze bijvoorbeeld het leven niet meer zinvol vinden of omdat ze levensmoe zijn. In de helft van de situaties betreft het mensen bij wie een euthanasieverzoek is afgewezen. In 2015 is er in Nederland voor gekozen om dit juridisch niet als zelfdoding te zien. Bijbels en ethisch gezien zijn daar duidelijk vraagtekens bij te plaatsen. Iemand kiest voor de dood door te stoppen met eten en drinken en overlijdt aan de gevolgen van die keuze. De reden om dit kort aan de orde te stellen is dat het belangrijk is om het onderscheid te zien tussen deze manier van overlijden en de situatie die in het vorige artikel aan de orde is geweest. Als er door een ziekte of door toenemende zwakte steeds minder eten en drinken binnen komt dan overlijdt iemand aan de gevolgen van de ziekte of zwakte. Ook als er niet meer gekozen wordt voor sondevoeding of een vochtinfuus overlijdt iemand aan de ziekte zelf. Dan is er nadrukkelijk geen sprake van levensbekortend handelen of zelfdoding. Dat is wel het geval als iemand bewust kiest om te stoppen met eten en drinken terwijl het lichamelijk gezien wel mogelijk is om te eten en drinken.

Morfine

Naast angst voor euthanasie blijkt er ook nogal eens angst voor morfine te bestaan. ‘Als ze met morfine beginnen dan is het snel gebeurd…’ Die angst gaat soms zo ver dat mensen zich erg tekort doen. Morfine (en morfine-achtige middelen) is een sterke pijnstiller en wordt ook ingezet om benauwdheid te bestrijden. Het kan in verschillende vormen gegeven worden (bijvoorbeeld tabletten, pleisters, injecties). Het is een misvatting dat morfine het leven bekort, dat is niet het geval. Morfine kan ook langdurig gebruikt worden door mensen die chronische pijnen hebben. Het is wel belangrijk dat de hoeveelheid morfine niet ineens fors verhoogd of verlaagd wordt. Als de pijn verder toeneemt (bijvoorbeeld doordat een tumor verder groeit) kan de hoeveelheid morfine die nodig is om de pijn goed te bestrijden steeds hoger zijn, zonder dat het levensbekortend is. Omdat pijn en benauwdheid relatief vaak voorkomen in de laatste levensfase wordt morfine vaak in deze fase gegeven. Daardoor kan het beeld ontstaan dat het levensbekortend werkt. Iemand overlijdt echter ook in deze situatie aan de gevolgen van de ziekte en niet aan de morfine.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen