Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) en zijn belijdenis van Christus (4)

Wie Bonhoefer helemaal leest bemerkt dat een volstrekte gerichtheid op deze wereld en een vol-strekte gerichtheid op de hemel geen tegenstelling vormen. Zijn uitspraak dat wie slechts met één been op de aarde staat ook slechts met één been in de hemel staat, kan ook worden om gekeerd. Wie slechts met één been in de hemel staat, staat slechts met één been op de aarde. Huntemann heeft in zijn prachtige boek Der Andere Bonhoefer overtuigend laten zien dat Bonhoefers uitspraken over het staan van een christen in de wereld verstaan moeten worden in het kader van de door Bonhoefer bepleite verborgen omgang met God en zijn spreken over de mystieke verbondenheid met Christus. Zeker is dat Bonhoefer in de gevangenis elke dag meerdere hoofdstukken uit de Bijbel las. Het eerste half jaar dat hij in de gevangenis was las hij de gehele Bijbel al bijna driemaal door. Elke dag bad hij een aantal Psalmengebeden en zong hij liederen van onder ander de Duitse piëtistische lutheraan Paul Gerhardt.

De piëtistische Bonhoefer komen we niet in de laatste plaats tegen in zijn boekje Die Psalmen. Das Gebetbuch der Bibel (Bidden met de Psalmen), de laatste publicatie die door Bonhoefer zelf persklaar is gemaakt. In dit boekje stelt Bonhoefer dat wij niet allereerst moeten vragen wat de Psalmen voor ons betekenen maar wat zij voor Christus hebben betekend. Christus is in en met de psalmist in de Psalmen aanwezig. Pas wie de Psalmen zo leest en bidt heeft Psalmen echt verstaan. Hier horen we dezelfde klanken als eeuwen daarvoor bij Luther. Niet alleen bij Psalm 22 maar ook bij andere Psalmen denkt Bonhoefer evenals Luther bij de noden van de psalmist allereerst aan het bittere lijden van Christus en bij zijn vreugden aan de verheerlijking van Christus. Wat ik altijd in Bonhoef-fer zal blijven missen, is dat hij niet concreet ingaat op de toe-eigening van het heil en persoonlijke redding van de toekomende toorn. Diepe verbondenheid blijf ik voelen, vooral als ik de laatste van hem bekende woorden gericht tot de Engelse kapitein Payne Best lees en overdenk: ‘Dit is het einde – voor mij het begin van het leven’.

Eric Metaxas Bonhoefer: Pastor, Martyr, Prophet, Spy (Nashville: Thomas Nelson, 2010), hardcover 591 pp. $18,24 (ISBN 978159551382). Uitgeverij Groen, Heerenveen verzorgde een Nederlandse vertaling onder de titel Bonhoefer. Pastor, martelaar, profeet, spion, hard-cover 608 pp., €35,-(ISBN 978908897022).

Niet alleen zij die voor het eerst met Bonhoefer willen kennis maken, maar ook liefhebbers van hem kan ik de in 2010 verschenen biografe over hem van de Amerikaan Eric Metaxas hartelijk aanbevelen. Meer dan in andere biografeën het geval pleegt te zijn wordt duidelijk waarom het verblijf in Amerika zoveel voor Bonhoefer heeft betekend.

Stephen J. Nichols, Bonhoefer on the Christian Life: From the Cross to the World (Wheaton: Crossway Books, 2013), paperback 204 pp., $12,80 (ISBN 9781433511882).

In de serie Theologians on the Christi-an Life verzorgde Stephen J. Nichols, president van Reformation Bible College een deel over Bonhoeffer. Hij heeft eenzelfde insteek als Eric Me-taxas. De laatste is wel verweten dat hij Bonhoeffer teveel als evangelical neerzet. Deze kritiek is niet geheel ten onrechte en kan ook richting Ni-chols worden geuit. Feit is dat Bon-hoeffer veel waardering had voor Gandhi. Hemel en hel wijken in zijn theologie toch wat naar de achtergrond. Tegenover de liberale theologie heeft hij het opgenomen voor de Schrift en de openbaring, maar hij doet dat op de wijze van Karl Barth.

Toch is de kritiek op Metaxas door meerderen wel erg zwaar aangezet. Nichols onderstreept dat voor Bon-hoeffer Jezus Christus als God Die mens werd, het centrum was van zijn theologie. Hij had geen enkele vraag bij de historische werkelijkheid van de grote heilsfeiten. Bonhoeffer heeft in de lijn van Barth de Schrift-kritische benadering nooit geheel afgewezen. Echter, hij leest de Bijbel toch wel heel realistisch. Het belang van Bijbellezen en dagelijks gebed werd door hem zeer sterk benadrukt. Van Bonhoeffer kunnen we leren dat een op zich juiste Schriftbeschouwing niet alles zegt. Het gaat om concrete gehoorzaamheid aan Gods Woord. Bonhoeffer keerde zich tegen een christendom dat geen consequenties heeft voor het dagelijks leven. In die zin moet toch vooral zijn nadruk op het ‘wereldse karakter’ van het ware christelijke geloof worden gezien. De navolging van Christus krijgt gestalte in het dagelijkse leven en in het publieke leven. Een christen moet een belijdend christen durven zijn. Grond daarvan is dat hij zijn identiteit vindt in Christus Zelf en in zijn gemeenschap met Hem. De ondertitel die Nichols aan zijn studie gaf van het kruis naar de wereld is dan ook heel juist gekozen. Wie het eerste weglaat doet aan Bonhoeffers invulling van het ‘wereldse’ karakter van het christelijke geloof geen recht.

Nunspeet, ds. P. de Vries

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen