Roomsche Staatsleer III

De paus draagt ten spijt van de tijdsomstandigheden en den geheel veranderden tijdgeest nog altijd de driedubbele kroon. Als „de stedehouder van Christus", wien immers alle macht in hemel en op aarde gegeven werd, eischt hij het recht voor zich op om over vorsten en volken te heerschen. Het is waar, de paus kan niet langer als in de middeleeuwen, koningen en keizers laten wachten op zijn wenk en zijn woord. De internationale verhoudingen werden anders. Het Protestantisme verbrak de ban. Zelfs was de paus een tijdlang — aan Mussolini heeft hij 't te danken, dat dit veranderde — de gevangene van het Vaticaan. En nu, nadat hij zijn souvereiniteit als vorst en daarmee zijn vrijheid herkregen heeft, heeft hij den Duce danig naar de oogen te zien. Zijn houding en die zijner Italiaansche bisschoppen heeft dat in den oorlog tusschen Italië en Abessinië duidelijk bewezen. Niettemin blijft des pausen tiaar zinnebeeld. dat hii noa nooit van zijn rechten als stedehouder van Christus afstand heelt gedaan.

Vandaar dat de paus en zijn kerk gretig iedere macht die hem terwille kan zijn, de hand toesteekt. Of het de wetenschap of de kunst is, wanneer Rome haar voordeel in zulk een bondgenootschap ontdekt, blijft zij niet achter er gebruik van te maken. Daarvan hebben we in ons eigen land bewijzen in overvloed. Vooral wanneer de staatsmacht Rome in het gevlei komt, Iaat zij het zich geen tweemaal gezeggen. De politieke situatie in ons vanouds Protestantsche vaderland, tevoren en nu, is door Rome met beide handen aangegrepen om haar prestige in ons land uit te breiden. Steeds weer treft het ons, hoe Rome niets voelt voor Luther's versregel: „geen aardsche macht begeeren wij, die gaat alras verloren". Veeleer is het Romeinsche keizerrijk het pauselijke voorbeeld. Kortgeleden kon men dan ook in de dagbladen lezen, dat in het door Italië veroverde Eritrea, vlak bij Abessynië. natuurlijk maar één godsdienst — en dus ééne kerk — werd toegelaten; dat was de Roomsche. Zeventien Zweedsche zendelingen werd verzocht heen te gaan. Welke gevolgtrekkingen zouden de Skandinaviërs hieruit moeten trekken voor de Roomsche zending in hun eigen Protestantsche landen? En nu de overwinning in dat ongelukkige land werd behaald, speculeert men er al weer op — het stond in een Roomsch tijdschrift gedrukt —, dat deze niet alleen Italië, maar ook de pauselijke kerk, Italië's trouwe bondgenoot, ten goede zal komen. Natuurlijk, gloeiende redevoeringen van Italiaansche prelaten, tijdens het conflict gehouden, vragen toch om honorarium? De macht van den staat heeft zich. naar Rome's kerk- en staatsleer, te onderwerpen aan het gezag der Kerk. Geheel in overeenstemming met het uitganospunt. dat immers de paus de stedehouder van Christus is. Ja, dat is 't 'm nu juist! Als in zoovele gevallen, hangt alles in laatste instantie af van het beginsel, het vooropgestelde leerstuk, de premisse, waarvan wordt uitgegaan. Stond dat nu maar vast als een rots, dat de opperpriester in Rome inderdaad opvolger van Petrus en — naar


verkeerden tekstuitleg — stedehouder van Christus op aarde was. Jammer genoeg voor hem en zijne Kerk kwam allereerst de Reformatie en benam hem, op grond van het getuigenis dew H. Schrift, d'en waan. Naderhand, in 1789, voegde zich de revolutie hierbij en ondergroef, maar op heel andere gronden, den pauselijken troon en het kerkelijke gezag over den staat. Vooral in de laatste jaren leed Rome echter nederlaag op nederlaag. In landen, waar het haar eertijds gelukte alle reformatorisch beginsel met behulp der Inquisitie te onderdrukken, ja, van den aardbodem weg te vagen, sloeg het uur der vergelding. Ik behoef maar te herinneren aan de schrikwekkende gebeur tenissen van de laatste maanden eri jaren in Spanje. Wij, als echte Protestanten, zien dit evenmin met blijdschap aan als Rome zelf, dat extremisten en marxisten daar onder leiding van Moskou-gezanten de lakens gaan uitdeelen. Doch deze vraag, die Rome al aanstonds ontkennend beantwoordt, komt toch bij ons op, of dit niet de oogst is van het zaad, door de Kerk en haar kloosterorden, eeuwenlang gezaaid. En wat gebeurde in Oostenrijk, waar de Habsburgers als trouwe zonen der Kerk regeerden, toen de oorlog van 1914—1918 verloren was? Het vorstenhuis, van zooveel beteekenis voor Rome, niet alleen in de Donaulanden zelf, maar ook onder de andere mogendheden, verdween van het tapijt en een tijdlang was het met de oppermachtige positie van de pauselijke Kerk in Oostenrijk uit. In dit verband mag ook Mexico genoemd worden. De revolutie heeft in dat halfbeschaafde rijk de Roomsche kerk veel vernedering en schade toegebracht. Rome protesteert, nu zij op de puinhoopen van haar ongestoord en rijk bezit in dat land kwam te zitten. Maar ziet Rome nu ook de fouten, welke zij in Mexico jaar op jaar heeft gemaakt zonder er ooit eenige verbetering in te brengen? Dat zijn punten in Rome's uitgebreide gebied, waar zij besliste nederlagen leed. In geen tientallen jaren zal dit verlies te herstellen zijn. Zoo is het begrijpelijk, dat de Roomsche Kerk nu op andere punten haar aanval richt, waar de kans om te winnen grooter is. En één van die aanvalspunten vormt ons land met zijn prachtig koloniaal bezit.

We hebben daar in den loop der jaren al genoeg over gezegd. In de politiek wist Dr. Schaepman zijn troepen naar de overwinning te voeren. Het regeerkasteel is nu al vele jaren in bezit, nu ja van wat dan rechts heet; maar de meerderheid bezit de R.K. Staatspartij; deze voert het grootste woord. Op het gebied van handel en nijverheid wist men, zeker ook door eigen inzicht en ondernemingsgeest, tot al grooter expansie te komen. Op religieus gebied wordt nu al sinds 1913 de leuze van Prof. Brom en Prof. v. Ginneken S.J. aangeheven van ,,de bekeering van Nederland". Gaan wij af op de prachtige kerken, steeds met de noodige dienstgebouwen daarbij op het altijd maar toenemende aantal kloosters en pensionaten, dan duurt het niet lang meer of heel Nederland ligt aan de - voet van den paus. Evenwel, hier kon de schijn toch wel eens bedriegen. Rome timmert graag aan den weg. Het is de Kerk der demonstratie. Maar vlagvertoon is nog niet altijd innerlijke kracht. Over 't algemeen is deze Roomsche" expansie tamelijk stil in zijn werk- gegaan. Het wachtwoord is: zoo weinig mogelijk aanstoot aan andersdenkenden; maar voorwaarts! Met voorzichtigheid en takt is dit bevel meestal ten uitvoer gebracht. Alle lof! Doch de bedoeling moet, al naarmate Rome's macht in den staat groeit, steeds  duidelijker voor den dag treden. Men zou wel blind moeten zijn, of althans willen 'n — ook dat bestaat — om den vooruitgang en de daarmede gepaard gaande vrijmoedigheid niet te zien. Maakte de Nederlander niet attent op een artikel in het Roomsche dagblad De Tijd, waarin een zekere Mr. van den Heuvel op grondwetsherziening aandrong en daarbij opmerkte — o sancta simplicitas! — ,,dat grondwetsherziening niet denkbaar kon zijn zonder een overwegende toepassing der katholieke leer"? Juist! daar gaan wij heen. Dat is de bedoeling, die van het eerste begin af voorzat. Is het hun kwalijk te nemen? Luidt nu eenmaal de „katholieke leer" niet. dat de staat en alwat tot den staat behoort en door den staat wordt beschermd en onderhouden, zich heeft te onderwerpen aan het gezag der Kerk, d.i. dus in laatste instantie den onfeilbaren paus? Is dat geen zuivere consequentie? Ezelachtig, wie dat- niet heeft begrepen.
Mr. van den Heuvel heeft volkomen gelijk. Dat woordje ,,overwegend" had hij nog gerust kunnen weglaten. Of hij ook gelijk had om het zoo onbewimpeld, terwijl we zóóver nog niet zijn, uit te spreken? 't Kon zijn, dat hem van hoogerhand wel duidelijk gemaakt werd, dat niemand vóór zijn tijd moet spreken. Daarom is het goed, wanneer men van de overzijde met zoo'n witgele lampion zwaaien gaat in de nachtelijke duisternis onzer politieke situatie, er een beetje aandacht aan te schenken. Onze historie wijst immers den kant van Rome niet uit. We hebben een Protestantsche traditie voor volk en vorstenhuis te handhaven. We staan toch nog niet geheel onverschillig tegenover het bezit, waarvoor onze vaderen goed en bloed hebben gegeven, God vrijelijk te mogen dienen naar Zijn Woord? Of vergis ik mij? Wel kan men, zeer voorzichtig en overtuigend, van Protestantsche zijde waarschuwen, dat de Roomsche staatsleer in landen waar zij eeuwenlang onbelemmerd doorwerkte, voor die Kerk zelf geen schitterend resultaat heeft opgeleverd; immers haat en nijd. Dat Rome daarentegen in Protestantsche landen een goed en voorspoedig leven kan leiden, gelijk dat bij ons het geval is. Doch met zulke redenaties komt men er niet. Rome's eigen beginsel, gelijk ik boven aantoonde, snijdt dat af. Rome kan niet rusten, elders niet, bij ons ook niet, alvorens haar kerkelijk gezag door den staat wordt erkend en geëerbiedigd. Een onfeilbare paus, bijgestaan door een altijd waakzame Jezuietenorde, kan zich met niet minder tevreden stellen. Mr. van den Heuvel klapte uit de school. Protestanten van Nederland, gij hebt het gehoord. Waakt op uit den dut en let op uw zaak!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen