Opvoeding op basis van "verlichte ideeën" - pagina 27
V o o r a l de m a n n e n d e r V e r l i c h t i n g w a r e n v a n m e n i n g ( w e n o e m d e n i n d i t v e r b a n d de w i j s g e e r F i c h t e ) , d a t h e t m e n s e l i j k b e w u s t z i j n het g o d d e l i j k e is. N i e t d a t i e m a n d als F i c h t e l a c h t e o m g o d s dienstige mensen. H i j h a d echter een v e e l hogere trap v a n ontw i k k e l i n g b e r e i k t . O p d a t s t a n d p u n t is de B i j b e l o v e r b o d i g , is er v o o r het g e b e d zelfs g e e n p l a a t s m e e r . T r o u w e n s , a l v ó ó r F i c h t e w a r e n de w i j s g e r e n v a n de V e r l i c h t i n g d e g e d a c h t e t o e g e d a a n , d a t de v e r l i c h t e m e n s a u t o n o o m w a s ; d . w . z . zélf b e p a a l t , w a t w a a r h e i d , w a t g o e d of k w a a d i s . V o o r a l i n de m i d d e l b a r e s c h o l e n e n met n a m e i n de h o g e r e s c h o l e n ( g y m n a s i a ) e n o p de u n i v e r s i t e i t e n , w e r d e n de i d e e ë n d e r V e r l i c h t i n g de j o n g e m e n s e n i n g e p r e n t . D e g e n e n , d i e d e z e s c h o l e n v e r l i e t e n , h a d d e n , tenzij de H e e r e i n Z i j n b i j z o n d e r e v o o r z i e n i g h e i d o v e r h e n w a a k t e , het z ó v e r g e b r a c h t , d a t ze met h u n v e r stand en denken v e r h e v e n w a r e n b o v e n w i e i n zijn leven n o g r e k e n i n g w e n s t e te h o u d e n met het W o o r d v a n G o d . Z ó h a d d e n zij de i d e e ë n d e r V e r l i c h t i n g i n g e d r o n k e n , dat er i n h u n l e v e n g e e n g r i j n m e e r o v e r b l e e f v a n de g e d a c h t e , d a t v e r z o e n i n g v a n z o n d e n n o o d z a k e l i j k is o m i n r e c h t e v e r h o u d i n g tot G o d te s t a a n . E e n d e r v o o r n a a m s t e d i c h t e r s d e r V e r l i c h t i n g , S c h i l l e r , heeft de j o n g e m e n s e n , d i e v e r d e r s t u d e e r d e n , i n g e p r e n t , d a t er a l l e e n s p r a k e k a n z i j n v a n s c h u l d t e g e n o v e r d e m e d e m e n s . S c h i l l e r leerde immers, dat, w a t w i j niet v o o r a n d e r e n doen, terw i j l d i t t o c h i n de a a r d d e r z a a k l i g t , o n s s c h u l d i g m a a k t t e g e n o v e r d i e a n d e r e n . I n z o ' n g e v a l is het n o d i g , d a t we* o n s z e l f b e straffen. W e b e h o e v e n n i e t te v r a g e n , w e l k e e n g r e n z e l o z e v e r v l a k k i n g en w e l k een totaal ten gronde gaan v a n alle v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d s besef d o o r d e z e i d e e ë n i n de h a n d w e r d g e w e r k t . Je h e b t a l l é é n s c h u l d t e g e n o v e r je m e d e m e n s ; b e s t r a f jezelf d e s w e g e ! E n d a a r mee u i t ! V e l e n v a n o n z e l e z e r s z u l l e n w e l eens g e h o o r d h e b b e n v a n de wijsgeer-dichter Goethe. V o o r a l i n D u i t s l a n d k a n men geen m a n of v r o u w o n t m o e t e n ( b o v e n d e 3 0 j a a r ) , d i e v e r d e r is g e w e e s t d a n de l a g e r e s c h o o l , of m e n k e n t n o g h e e l w a t g e z e g d e n v a n G o e t h e en brengt die i n allerlei omstandigheden v a n het l e v e n te pas. ( Z o o n g e v e e r als e e n v o u d i g e n o n d e r o n s v r o e g e r p l a c h t e n te z e g g e n : V a d e r C a t s z e i : ) W e s p r a k e n z o é v e n o v e r het s c h u l d b e s e f , het besef, d a t o n z e s c h u l d e n z o n d e n t e g e n o v e r de h e i l i g e e n r e c h t v a a r d i g e G o d v e r zoend moeten w o r d e n . Schiller zag alleen maar schuld tegenover d e m e d e m e n s e n d e z e k u n n e n w e , d o o r o n s z e l f te b e s t r a f f e n , o n s zelf o o k v e r g e v e n . 1 7 ) G o e t h e is v a n m e n i n g , dat a l l e m e n s e l i j k e s c h u l d w o r d t v e r z o e n d d o o r , z o a l s hij d a t n o e m t , „ r e i n e m e n s e l i j k h e i d " . E n d a n te w e t e n , d a t d e z e „ r e i n e m e n s e l i j k h e i d " , w a a r v a n h i e r s p r a k e is, e e n i d e e
26
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van zaterdag 16 maart 1963
Koop de waarheid | 32 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van zaterdag 16 maart 1963
Koop de waarheid | 32 Pagina's