De valse grondslag der verlichting - pagina 9
D e m a c h t v a n het v e r s t a n d , d a a r „ g e l o o f d e " de v e r l i c h t e m e n s onvoorwaardelijk in. M e n w a s o p t i m i s t . N a een l a n g e , b a n g e n a c h t g a a n w e het l i c h t tegemoet. D a t w a s de taal der V e r l i c h t i n g . H o e z e e r d e v e r l i c h t i n g s i d e e ë n zijn g e b o n d e n a a n d e s i t u a t i e , w a a r i n deze w e r e l d v e r k e e r t , b l i j k t i n F r a n k r i j k . D a a r w a r e n de o m s t a n d i g h e d e n i n de d a g e n , w a a r i n d e V e r l i c h t i n g w e r d g e p r o p a g e e r d , zéér slecht. R o u s s e a u , d i e h i e r de v e r l i c h t i n g s i d e e ë n v e r k o n d i g t , w e e t er e c h t e r w e l r a a d mee. A l l e e l l e n d e , d i e er i s , s c h r i j f t hij o p d e r e k e n i n g v a n de m i s v o r m d e c u l t u u r . M a a r , gel u k k i g , a l d u s R o u s s e a u , er is e e n o n b e d o r v e n n a t u u r . D e z e w e e t hij z o te b e s c h r i j v e n , d a t v a n d a a r u i t het „ n i e u w e l i c h t " het m e n s d o m , d a t er z i c h d o o r w i l l a t e n l e i d e n , i n v o l l e g l a n s e n h e e r lijkheid tegemoetstraalt. Z o b o u w t d e V e r l i c h t i n g i n de 17e, 18e e n 19e e e u w a a n e e n n i e u w e e n s c h o n e t o e k o m s t . Z i j z a l het l e v e n o p deze a a r d e een g l a n s g e v e n , d i e o n g e k e n d i s . D e z e d e n z u l l e n v e r b e t e r e n , er z u l l e n r e d e l i j k e w e t t e n k o m e n , d e s t r a f f e n z u l l e n steeds m i l d e r worden, allerlei humane instellingen v a n weldadigheid zullen zich het lot d e r a r m e e n o n g e l u k k i g e m e n s e n a a n t r e k k e n . I n d i t a l l e s z a l een o p b a s i s v a n V e r l i c h t i n g n i e u w e o p v o e d i n g e e n zeer g r o t e rol gaan spelen. M e n s c h o l d op de k e r k , die „niets d e e d " , „ h o p e l o o s c o n s e r v a t i e f " w a s , „ d e g r e e p o p de m a s s a " k w i j t w a s , e n t ó c h n o g o n v e r d r a a g z a a m d u r f d e te zijn e n z i c h o p s l o o t i n h a a r e i g e n r e c h t z i n n i g e geloof swereldje. ( E r w o r d t w e l eens b e w e e r d , d a t w i j s t a a n a a n het b e g i n v a n een n i e u w e „Aufklärung", v a n een n i e u w e periode, v o l „nieuw l i c h t " . U z u l t i n het v o o r g a a n d e h e b b e n b e m e r k t , d a t er s y m p tomen zijn, die i n d e r d a a d d a a r o p w i j z e n ) .
6.
De
wetenschap
der
Verlichting.
W a t heeft de V e r l i c h t i n g i n d e 17e, 18e en 19e e e u w u i t gewerkt ? Z i e d a a r een v r a a g v a n d e g r o t e b e t e k e n i s , o m d a t ze U r u i m s c h o o t s g e l e g e n h e i d geeft bij d e b e a n t w o o r d i n g e r v a n d e l i j n e n d o o r te t r e k k e n tot o n z e t i j d . W a t w e r k t e de V e r l i c h t i n g u i t op het t e r r e i n d e r w e t e n s c h a p , o p p o l i t i e k g e b i e d , o p het t e r r e i n v a n het e c o n o m i s c h e n m a a t schappelijk leven, op dat der zeden, der o p v o e d i n g ? V o o r ons is t h a n s de v r a a g zeer b e l a n g r i j k , w e l k e i n v l o e d zij heeft g e h a d o p het k e r k e l i j k , g o d s d i e n s t i g l e v e n . Z o a l s reeds e e r d e r g e z e g d , o v e r d e o p v o e d i n g s i d e e ë n d e r V e r l i c h t i n g s p r e k e n w e i n een aparte b r o c h u r e . 8
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 augustus 1963
Koop de waarheid | 29 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 augustus 1963
Koop de waarheid | 29 Pagina's