Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Ds. Bernardus Smijtegelt 300 jaar geleden geboren

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Ds. Bernardus Smijtegelt 300 jaar geleden geboren

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

In no. 2/1964 van de K.H.K. herinnerden wij eraan dat het 300 jaar geleden was (n.1. op 26 okt. 1664) dat de gereformeerde theoloog Ds. Petrus Immens werd geboren. Ook dit jaar is het 300 jaar geleden, dat een wellicht nog bekender theoloog werd geboren, n.l. Ds. BERNARDUS SMIJTEGELT. Hij werd geboren op 20 augustus 1665 te Goes als zoon van de boekverkoper Marinus Smijtegelt, wiens broer eveneens predikant was n.l. Ds. Pieter Smijtegelt (predikant te Liefkenshoek en van 1630 1697 te Middelburg).

Reeds voor zijn geboorte wijdde zijn moeder hem de Heere ten dienst en wat zij verlangd had, bleek al spoedig in het gemoed van haar zoon te leven, daar de jonge Bernardus reeds als kind een vrome zin had en de begeerte tot het * ambt" zich al vroeg openbaarde. In Goes bezocht hij met goed gevolg de Latijnse School, zodat hij op zijn 18e jaar student aan de universiteit te Utrecht werd. Hij kwam daar veel in aanraking met prof. Leijdekker omdat dit zijn neef was, maar vooral prof. Witz* drukte zijn stempel op de jonge student.
In 1687 beëindigde hij zijn studies om proponent te worden na te zijn geëxamineerd door de classis Zuid-Beveland. Wegens de candidatenovervloed in die tijd duurde het tot 1689 eer hij een beroep kreeg en wel uit Borssele, hetwelk hij aannam. Na peremptoir examen deed hij toen op 20 mei 1689 aldaar intrede met de teks- woorden uit 2 Cor. 4 vs 7: Maar wij hebben deze schat in aarden vaten, opdat de uitnemendheid der kracht Godes zij en niet uit ons. Met grote zegen heeft hij in Borssele gewerkt. Reeds drie jaren daarna werd hij naar zijn geboorteplaats Goes beroepen, welk beroep hij na kort beraad aannam.
In Goes maakte hij buitengewone opgang en men gewaagde er zelfs van dat de dagen van de predikanten Barenzonius (van 1644-1679 te Goes) en Witzius (1666-1668) waren weergekeerd.
Doch ook Goes behield hem niet lang; evenals . . Borssele slechts drie jaar. Hij nam een beroep aan naar Middelburg en werd aldaar door zijn oom Ds. Pieter Smijtegelt op 16 jan. 1695 bevestigd met de tekst Jesaja 30 vs 20: De Heere 3 zal Ulieden wel brood der benauwdheid en wateren der verdrukking geven, maar Uw leraars zullen niet meer als met vleugelen wegvliegen, maar Uw ogen zullen Uw leraars zien. Een tekst die vervuld werd, want hij bleef tot zijn dood in Middelburg. 
Te Middelburg was Ds. Smijtegelt wel in zijn volle kracht. Zijn roem verspreidt zich door het gehele land; beroepen uit Rotterdam en Utrecht volgden, waarvoor hij echter bedankte. In Zeelands hoofdstad was en bleef hij ongehoord gezien en 40 jaar lang oefende hij er grote invloed uit. Hoewel ongehuwd zijnde, werd hij toch "Vader" Smijtegelt betiteld. Voor hem had Ds. Willem Teellinck deze eretitel gedragen. Ofschoon naar het uiterlijke hem alles meeliep, werd hij lange jaren door heftige lichamelijke pijnen (vermoedelijk hernia) gekweld. Hij verflauwde enigszins toen in de gemeente sommigen duidelijk toonden hem niet welgezind te zijn.
"Wat al hoon", zo schrijft De Vriese, "smaad, verachtingen, bespottingen, verdraaiingen van zijn woorden, heeft hij al uitgestaan; hoe heeft de boze wereld hem over de hekel gehaald en uitgekreten voor een stijfkop, eigenzinnige femelaar en wat dies meer zij".

Had hij dus lichamelijk wel te lijden, zijn stembanden waren in orde. Wat hebben de kerken gedaverd, wanneer hij de zonden bestrafte; hij ontzag niemand, klein noch groot, rijk noch arm. Metonbezweken ijver heeft Smijtegelt gearbeid totdat de pijnen het niet langer toelieten. In 1735 ontving hij eervol emeritaat, doch preekte nog wel eens nadien in de zomer. Vooral bediende hij dan gaarne de K. Doop, een Bondsteken dat hij zeer hoog stelde. Op 6 mei 1739 ontsliep hij in de leeftijd van bijna 74 jaar. Met kalmte zag hij het doodsuur naderen en met vol vertrouwen beval hij zich, niets in zichzelf en overtuigd van zijn tekortkomingen, de genade des Heeren aan, pleitend op het volbrachte offer op Golgotha.

Van Ds. Smijtegelt zijn zeer vele predikaties gedrukt, welke echter pas na zijn dood zijn uitgegeven. Hijzelf heeft geen enkel boek voor de pers gereedgemaakt doch het is voornamelijk aan mejuffrouw Maria Boter te danken dat dit kon gebeuren . Ruim 30 jaren schreef zij Smijtegelts preken met grote nauwkeurigheid op. En zo kwamen deze, die Smijtegelt zelf ondanks sterke aandrang nooit had willen uitgeven, toch te boek. De bekendste zijn wel:

* Des christens heil en cieraat, voorgesteld in predicatiën over Phil. IV vs 7en Col. Ivs 22. (1e druk in 1740).
* Des christens eenige troost in leven en sterven of verclaringhe over den Heidelbergschen Catechismus in 52 predicatiën, benevens 5 Lijdenspredicatiën. (1e druk in 1740).
* Het Gekrookte Riet of 145 predicaties over Matth. XII vs 20/21. (1e druk in 1744) .
* Een Woord op zijn tijd ofte 42 predicatiën naar tijdsomstandigheden geschikt. (1e druk in 1744).
* Maandagsche Catechisatiën, zijnde een huisen handboek tot onderwijzing in de gereformeerde leer. Voorgesteld in vragen en antwoorden. (1e druk pas in 1837)

Verder dan nog vele practicale leerredenen, keuren feeststoffen. Al deze werken zijn nadien, tot in onze dagen, meerdere malen herdrukt.

Vanzelfsprekend moet men zich, wanneer men de een of andere predikatie leest, dus niet een schrijvende maar een sprekende predikant voor de geest brengen; eigenlijk beluistert men hem zoals hij op de kansel sprak. En niet te vergeten: zijn taal is die van 1700. In al zijn preken roept hij op tot persoonlijke godsvrucht. Letterkennis en historisch geloof zijn niet overbodig, maar de H. Geest moet het Evangelie verzegelen aan het eigen hart. Zijn opvolger Ds. De Beveren omschreef zijn prediking aldus in de voorrede van "Des christens heil en cieraat": "Als Chrysostomus predikte Smytegelt van de Ziel, de Eeuwigheid, den Hemel, de Hel, de vergeving der zonden, de bedriegingen des Satans om menschen van 't geloof af te trekken. Hij doelde op geloof ende bekeeringe en om zielen den beelde van Godts Zoon gelijkvormig te maeken. Hij behandelde 't innigste van 't Christendom; de bijzonderste gevallen van conscientie en de wetenswaardigste pointen van onze Religie; langs welken weg vermaerde Helden onzer Kerke groote vrugt gezien hebben van hunnen dienst en groote verandering veroorzaakt in 't gemoet en bedrijf hunner Toehoorderen"

LITTERATUUR:
P. DE VRIESE: Historisch Verhael van ' t Leven en Sterven van B. Smijtegelt (1739). Komt ook voor in: Wolke der Getuigen (1899) en Hollandsche Geloofshelden (1935).
DR. M.J.A.  DE VRIJER: Ds. Bernardus Smytegelt en zijn "Gekrookte Riet". (Amsterdam - 1947).
A.M. WESSELS: Een merkwaardig vijftal (Smytegelt, Budding, Daan Bakker, P. van Dijke en L. Boone).
(Goes - 1929).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 mei 1965

Kerkhistorische Kroniek | 12 Pagina's

Ds. Bernardus Smijtegelt 300 jaar geleden geboren

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 mei 1965

Kerkhistorische Kroniek | 12 Pagina's