BOEKBESPREKING

HONDERD JAAR GEREFORMEERDE GEMEENTE GOES door A.G. Eggebeen; 264 pag. met 56 foto's; gebonden in donkerrood balacron met goudtitel; prijs ƒ 17,50 excl. verzendkosten. Uitgave van de Kerkeraad der Geref. Gemeente te Goes. Besteladres: C. Knieriem, Leliestraat 27, Goes.

Dit boek , van de hand van A.G, Eggebeen (bekend als hoofdredakteur van het christelijke 14-daagse blad "De Gezinsgids") verscheen naar aanleiding van het feit dat de Geref. emeente te Goes thans ongeveer honderd jaar bestaat. Eerst volgt een uitvoerige inleiding over de Reformatie en enkele Goese predikanten als Ds. H. Witzius en Ds. B. Smytegelt; vervolgens een en ander over de Afscheiding; de aktie van Ds. H.J. Budding op Zuid-Beveland en in Goes; do Geref, Samenkomst van C. Dominicus en Ds. B. Sterkenburg en de Geref. Gemeente o/h Kruis onder Ds. J. IV. van den Broek. Na de vereniging van de Afgescheiden- en Kruisgemeente tot Chr. Geref. Kerk in 1869, waren er wat bezwaarden, die in 1871 oefeningen der gereformeerde godsdienst gingen houden om zo evangelisatie te bevorderen". Deze samenkomst noemde zich echter Geref. Gemeente, welke al spoedig een voorganger kreeg in oefenaar D.B. van Smalen. Op 28 aug. 1874 werd hij door Ds. Nic. IVeüemeijer te Den Haag als predikant bevestigd. Onder oefenaar D, Wijting was de gemeente van 1877-1883 aangesloten bij de "Ledeboeriaanse" gemeenten (tak/Ds. P. van Dijke). Van 1883-1905 was zij zelfstandig onder de predikanten D-, Wijting, C. Groeneweg en P.H. Maakenschijn. In laatst genoemd jaar sloot men zich weer aan bij de "Van Dijkiaanse" gemeenten (toen onder Ds. J.R. van Oordt en Ds. L. Boone) en in 1907 bij het toen gevormde kerkverband Geref. Gemeenten. Verder worden er dan allerlei bijzonderheden uit de plaatselijke kerkgeschiedenis vermeld. Ook wordt voel aandacht besteed aan de stichting van diverse scholen, uitgaande van de gemeente. In 19^7 kwam er een lagere school-, in 1955 een ULO-school (nu MAVO) en in' 1961 een kleuterschool. Daarna nog een en ander over de totstandkoming van het  Bejaardentehuis Rehoboth, Het zielental der gemeente bedroeg per 1 jan. 1972: leden 841, doopleden 718, totaal 1559 zielen.

Tenslotte volgen er nog wat bijzonderheden over de Geref. Gemeenten te Wolfaartsdijk en Kapelle-Biezelinge, waarvan de Goese gemeente de moedergemeente is. Als bijlagen zijn verschillende fotokopieen van diverse Kon. besluiten enz. betreffende de erkenning der gemeente, opgenomen; tevens nog een tweetal predikaties van Ds. A.F. Honkoop en de pastor loei Ds. N.W. Schreuder. Het viel ons al op dat er een foto van Ds, B. Smytegelt werd geplaatst, terwijl
Prof.Dr. M.J.A. de Vrijer in zijn bekende werk over Ds. Smytegelt schrijft, dat er geen portret van hem bestaat. Hij vermeldt ook dat hij eens een zogenaamde foto nad gezien, welke voorkomt in een herdruk van Smytegelts "Keurstoffen". Het was een heer in een 19e-eeuwse geklede jas. Vermoedelijk is dit ook de in het boek geplaatste foto. Waarschijnlijk heeft de uitgever teen maar een portret geplaatst om tegemoet te komen aan het verlangen van de mensen een foto van deze geliefde predikant te bezitten. Overigens is het keurige boek weer een aanwinst voor de plaatselijke geschiedschrijving van de Geref, Gemeenten; zoveel bestaat er nu ook weer niet op dit gebied.

---
KAART VAN KERKELIJK NEDERLAND door Dr. C.N. Irapeta. Derde geheel herziene druk door Ds. P. Visser. 319 pag.; gekartonn.; prijs ƒ 12,50 (Kampen - 1972).

De eerste druk van dit werkje verscheen in 1961 als pocketuitgave. Het gaf een overzicht van praktisch alle kerken en vrije gemeenten in Nederland met historische bijzonderheden. Voor wat betreftde Geref.-, Oud-Geref.-  en diverse vrije gemeenten waren de beschrijvingen wel interessant beschreven met vele bijzonderheden, maar ook met vele onjuistheden. Wij hebben Dr. Impeta destijds wel 4 bladen met verbeteringen toegezonden, waarvoor hij zich erg dankbaar toonde. Hij antwoordde dat hij uit oud-geref. kringen bijna geen antwoord had ontvangen op zijn verzoeken om inlichting en niettegenstaande postzegel voor antwoord was bijgesloten. Daarna had hij maar bij oude
relaties geïnformeerd zodat de verkeerde voorlichting niet aan hem lag. Bij een 2e druk zou hij de gezonden korrektie s aanbrengen. Doch toen in 1964 de 2e herziene druk verscheen... bleek er niets veranderd te zijn. Wellicht had de uitgever bezwaren om zoveel veranderingen in zijn offset platen aan te brengen. Dr. Impeta overleed in 1967. Er bleek echter nog vraag te zijn naar zijn boekje, zodat thans een 3e geheel herziene druk (door de geref. emerituspredikant Ds. P. Visser, plaatstelijk te Schoonebeek) van de pers kwam. Ds. Visser heeft de hele opzet veranderd, zodat de historische beschrijvingen zijn ingekort, er meer systeem is toegepast en er meer aktuele informat i e in voorkomt, vooral betreffende de ontwikkelingen op het kerkelijk erf sinds 1964. Hij i s er wel in geslaagd een goed kort gedokumenteerd cverzicht te geven van alle kerken. In het bijzonder de ontwikkelingsgang in de Hervormde Kerk, Geref. Kerk en R.K. Kerk der laatste jaren, is interessant om te lezen. Vooraf geeft hij nog in een "kerkhistorische kaart van Nederland" een historisch overzicht van de werding van alle kerkformaties.

Maar ook in deze 3e druk komen i n het bijzonder de Geref. Gemeenten en nog meer de Oud-Geref. Gemeenten en vrije gemeenten er weer niet zonder kleerscheuren vanaf wat betreft hun historie. En hoewel het maar "kleine kerkgeschiedenis" betreft , de kerken en gemeenten waar het om gaat, tellen thans nog altijd zo'n 125500 zielen.
Op pag. 32 wordt betoogd dat in 1907 een kleine groep als "Oud-Geref.Gemeenten in Nederland" bleef bestaan en dat van hen een deel zich in 1945 afscheurde. Op pag. 202 wordt ditzelfde enigszins uitvoeriger herhaald. Ds. Visser dan vergeet te vermelden dat de zg. "Ledeboeriaanse" gemeenten zich na de dood van Ds. Ledeboer in 1863 splitsten in een tak-Ds. P. van Dijke en een tak-Ds. D. Bakker. Na de dood van Ds. Bakker in 1885 voegden zich enkele gemeenten bij de Dolerende Kerken en "Van Dijkiaanse" gemeenten onder Ds. David Janse (niet S. Janse zoals wordt vermeld). De vereniging van 1907 was er een tussen de Geref. Gemeenten o/h Kruis (niet Kerk) en de tak-Ds. Van Dijke der "Ledeboeriaanse" gemeenten. Ds. Boone ging niet mee en vormde met een achttal gemeenten een verband Oud-Geref. Gemeenten. Hierbij voegden zich na de dood van Ds. J. van Leeuwen (de voorganger van 10 gemeenten samenlevend i n de Vereniging van Gerefor. meerden) vier van deze gemeenten bij de gemeenten onder Ds. Boone (1913).
In Kampen werd in 1922 de Federatie van Oud-Geref. Gemeenten door een aant al tot dan vrije gemeenten opgericht, waarbij zich in de loop der jaren meerderen voegden. Tussen de groep-Ds. Boone (22 gemeenten) en de Federatie (16 gemeenten) ontstond na Wereldoorlog II toenadering; het resultaat was dat in 1948 een fusie tot stand kwam en het kerkverband Oud-Geref. Gemeenten in Nederland werd gevormd. Wat de genoemde scheuring in 1945 betreft, slechts Ds. Hennephof te Dordrecht en zijn vroegere gemeente te Scheveningen kwamen buiten de Federatie te staan. Enige tijd leefden deze twee gemeenten, met later nog wat vrije gemeenten, in een verband Oud-Geref. Gemeenten (classis Dordrecht) dat na de dood van Ds. Hennephof praktisch ophield te bestaan. De kerkformatie Nederduits Geref'. Gemeenten (de tak-Ds. D. Bakker der "Ledeboeriaanse" gemeenten) werd na de overgang van Ds. W. Baaij naar de Chr. Geref. Kerken, in 1945 opgeheven. De gemeenten sloten zich toen aan bij de Geref. Gemeenten of een der beide formaties Oud-Geref. Gemeenten. Wat de "Vrije gemeenten" betreft, meende Ds. Visser alleen maar wat adressen te moeten noemen. Daarbij ging hij ervan uit om er enige te plaatsen "bij de omgeving van het kerkverband waarmee ze eens geestes zijn". De meeste plaatste hij maar achter de Oud-Geref. Gemeenten. Hierbij werd ook vermeld de Nederduits Geref. Gemeente te Oosterland-Duiveland; deze "Bakkeriaanse" gemeente ging nota bene al in 1945 over naar de gemeenten van Ds. Boone en maakt sinds 1948 deel uit van de Oud-Geref. Gemeenten in Nederland. Ook werd vermeld de Oud-Geref. Gemeente te Kampen, waarvan de toenmalige predikant zelfs de initiatiefnemer was voor de oprichting van de Federatie. Van 1945-1956 was zij wel zelfstandig, maar behoort sinds 1956 tot het verband Oud-Geref. Gemeenten in Nederland. Niet genoemd worden de vrije Oud-Geref. Gemeenten te Aalburg, Den Haag, Monster, Rotterdam-Zuid, Rijssen, Schiedam en Terneuzen; ook niet de Vrije Hervormde Gemeente te Werkendam. Waarom de ene gemeente wel en de ander niet, is ons een raadsel.

Over de gemeente van Ds. J,J. Ruijs te Alkmaar wordt wel weer een beschrijving gegeven. Maar de Vrije Chr. Geref. Gemeente te Schiedam staat weer achter de Chr. Geref. Kerken, terwijl zij ontstaan is door een scheuring in de Herv.-Geref. Evangelisatie (what is in a name!). Onder Chr. Geref. Gemeenten wordt alleen over het uittreden van de groep rond Ds. Van Minnen gesproken, doch niet over die van wijlen Ds. H, Visser. Als gemeenten worden genoemd: Gouderak, Hoofddorp en Delft. Het zijn thans vrije gemeenten; Gouderak maakte echter deel uit van de groep-Ds. Visser en Hoofddorp was aanvankelijk een vrije Oud-Geref. Kerk.

Wij nemen het Ds. Visser niet kwalijk; hij zal natuurlijk naar beste weten een en ander zo vermeld hebben. Maar er is zeer zeker wel tijd en onderzoek voor nodig om precies te weten hoe de ontivikkelingsgang van al die gemeenten is geweest. Overigens zij het hem tot troost dat zelfs predikanten van Geref.- en Oud-Geref. Gemeenten er in zg. kerkhistorische publikaties soms ook maar met hun "hoed" naar gooien, terwijl ze van recente uitgaven op dat gebied geen nota nemen (bijv. de door ons geheel herziene 2e druk van "Een merkwaardig vijftal" door A.M. Wessels - Uitgeverij De Banier, postbus 2330, Utrecht); ook Ds. Visser aanbevolen.

Zoals gezegd, bevat het boek een beschrijving van praktisch alle kerken en 'geloofsgemeenschappen in Nederland. Ook is er een lijst van buitenkerkelijke religieuze stromingen en ten slotte volgt er dan nog een excurs over de belijdenisgeschriften en een dito over de Psalmberijmingen. Al met al kunnen wij deze derde druk toch aanbevelen als een aktueel naslagwerkje over godsdienstig Nederland, behoudens dan onze opmerkingen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen