VRIJE GEMEENTEN - PLAATSELIJKE OVERZICHTEN X - AMERSFOORT

In 1962 werd door de Geref. Kerken van Amersfoort-Centrum en West een gedenkboek van de Afscheiding en Doleantie (1837 1887 1962) uitgegeven met als titel "Om 't Heilig Huis" (Drukkerij Fa. Van Wijngen, Amersfoort)'. In dit werkje wordt, na een beschrijving van de kerkelijke toestand voor en na de Reformatie (1579) zeer gedokumenteerd ingegaan op het begin en de voortgang der Afscheiding te Amersfoort, evenals op de Doleantie van 1887 en de Vrijmaking van 1945. In dit overzicht volgt dan nog een en ander over het ontstaan van de Vrije Geref. Gemeente, waarover uiteraard slechts zeer summier iets werd vermeld.

De Afscheidingsbeweging was in 1836 ook in Amersfoort merkbaar geworden. Er waren toen onderlinge samenkomsten waar o.a. Ds. H.J. Budding preekte. Vervolgens werd door Ds. II. de Cock in de nacht van 8/9 jan. 1837 een CHR. AFGESCHEIDEN GEMEENTE geïnstitueerd. De leden van deze gemeente ondervonden veel haat van hun stadgenoten; molestatie, ingooien van ruiten en vernieling van huizen kwamen dikwijls voor. Het is dus niet verwonderlijk dat men naar rust verlangde en zo werdinl84l de Koning om toelating en erkenning der gemeente verzocht. Eerst dd. 8 sept. 1843 kwam de koninklijke goedkeuring af. Intussen was een .huis aan de Langegracht aangekocht en tot kerkje ingericht. De eerste predikant was Ds. SALOMON MOZES FLESCH, die in 1846 van Elburg overkwam. Met deze predikant kwamen echter allerlei moeilijkheden voor, zodat Ds. .Flesch in 1847 bedankte als leraar; in 1848 werd hij officieel losgemaakt. (Zie over Ds. Flesch de artikelen van J.J. Bouman.in de KHK 6e jg. nos. 2, 3 en 4.) Na hem dienden de gemeente nog: Ds. T. H. UITERDIJK van 1848-1851; Ds. M. VAN APELDOORN van 1853-1865; Ds. J.H. WIERSMA van 1865-1869 en Ds. M. BRUININKS van 187O-I875. Onder Ds. Wiersma werd de gemeente tengevolge van de vereniging van 1869 een CHR. GEREF. KERK. Ds. Bruininks (een voormalige Kruisdominee) had een zeer driftige aard; ook zijn gedrag gaf in de gemeente veel ergernis, zodat zijn ambtsperiode te Amersfoort zelfs met een schorsing van drie maanden eindigde. Een en ander had ook tot gevolg dat er leden uittraden; zij vormden al gauw een CHR. GEREF. GEMEENTE, welke op 25 dec. 1874 door Ds. D.B. van Smaalen uit Goes werd geïnstitueerd. Bij Kon. Besluit dd. 20 jan. 1875 werd zij erkend. Een daarna uitgebracht beroep op Ds. DANIËL BOESER VAN SMALEN te Goes werd door hem aangenomen, waarna hij op 11 april 1875 te Amersfoort werd bevestigd door Ds. N. Wedemeijer uit Den Haag. Aanvankelijk was hij oefenaar in de Kruisgemeenten (groep rond Ds. C. van den Oever) te Overschie en Valkenburg (ZH). In 1871 werd hij oefenaar in de dat jaar gevormde zelfstandige Geref. Gemeente te Goes, waar hij op 30 aug. 1874 door Ds. Wedemeijer uit Den Haag als predikant werd bevestigd. In juli 1881 vertrok Ds. Van Smalen van Amersfoort naar de Oud-Geref. Gemeente te Amsterdam en in 1883 naar die te Rotterdam-ïïeenaplein. In 1897 verkreeg hij emeritaat en overleed op 22 jan. 1922, oud 92 jaar.

In de Chr. Geref. Kerk van Amersfoort kwam eens de vraag naar voren of de doop, die Ds. Van Smalen aan de kinderen van een teruggekeerd gezin bediend had, geldig was. Men ging met die vraag naar de classis en deze antwoordde met een volmondig ja. In 1889 nam de oefenaar JAN JACOBUS GALJAARD een beroep aan. Hij was in 1840 geboren te Hillegom en van beroep warmoezier te Leiden; in die tijd ging hij tevens in verschillende vrije gemeenten voor. Op 15 dec. 1889 werd hij als predikant te Amersfoort bevestigd door Ds. M.H. Wessels te Gouda. Tot zijn overlijden op 20 aug. 1908 was Ds. Galjaard aan de gemeente verbonden, hoewel hij sinds 1905 wegens ziekte niet meer kon preken.

Nadien werd de Vrije Geref. Gemeente verzorgd door diverse vrije voorgangers zoals Ds. J. Meijer te Zelhem;
Ds. J. de Vries te Grafhorst; Ds. A.H. Geerts te Scheveningen; Ds. G.J. Wolbers te Enkhuizen en de oefenaars Van Schothorst, Van Vliet en Spijkhove. Sinds 1908 ging ook Ds. L. Boone van Sint-Philipsland regelmatig voor, alhoewel de gemeente niet officieel bij zijn verband Oud-Geref. Gemeenten was aangesloten. Na zijn dood kwamen Ds. W.H. Blaak en Ds. M.A. Mieras er eveneens preken. Toen in 1948 het verband Oud-Geref. Gemeenten in Nederland tot stand kwam door fuSie van de Oud-Geref. Gemeenten van Ds. Boone en de Federatie van Oud-Geref. Gemeenten, trad ook de gemeente te Amersfoort tot dit verband toe en heet sindsdien OUD-GEREF. GEMEENTE. Na 1908 heeft zij geen eigen herder en leraar meer gehad.

Volledigheidshalve zij hieraan nog toegevoegd, dat de Chr. Geref. Kerk (van 1869) zich in 1892 verenigde met de in 1887 ontstane kerk der Doleantie, de Nederduits Geref. Kerk, tot GEREFORMEERDE KERK. Eerst nog A en B; pas in 1915 kwam plaatselijke ineensmelting tot stand. Een aantal bezwaarden tegen de vereniging van 1892 onttrok zich en zette de CHR. GEREF. KERK voort (1 sept. 1893). In 1926 ontstond door de kwestie-Dr. Geelkerken een GEREF. KERK IN HERSTELD VERBAND, die zich in 1946 met de Ned. Hervormde Gemeente verenigde. Als gevolg van de Vrijmaking van 1944 ontstond op 6 juli 1945 de GEREF. KERK (onderhoudende art. 31 DKO), in 1956 gesplitst in de Geref. Kerken- Centrum en West.

Verder werd er op 30 mei 1941 nog een GEREF. GEMEENTE geïnstitueerd, waarvan de leden eerst enige jaren als "station" van Zeist waren samengekomen. Tengevolge van de ontstane controversen rondom Dr. C. Steenblok in 1953, onttrokken zich wat leden die toen een GEREF. GEMEENTE vormden, aangesloten bij de Geref. Gemeenten in Nederland. In 1947 werd deze gemeente opgeheven; een aantal leden komt nu nog samen als "station" van Veenendaal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen