Boekbesprekingen

Geplant bij enen stroom

Onder deze titel is onlangs een boek uitgegeven ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de Gereformeerde Gemeente te Krimpen aan den IJssel, geschreven door een aantal gemeenteleden. Op 18 mei 1971 institueerde ds. A. Vergunst deze kleine gemeente; exact dertig jaar later werd in een gemeenteavond bij dit feit stilgestaan. Het gereformeerde kerkje aan het Koningin Wilhelminaplein bleek al spoedig te klein geworden. Nieuwbouwplannen resulteren er tenslotte in, dat op 31 mei 1975 de eerste paal geslagen kan worden voor een nieuwe kerk, die de naam Seba-kerk krijgt. Nog geen tien maanden later wordt deze kerk in gebruik genomen. Niet op de manier zoals dat was verwacht; de eerste dienst is geen blijde samenkomst, maar een droevig bijeenzijn. Op deze dag wordt namelijk de rouwdienst gehouden voor ds. G.J. van den Noort, die in de kracht van zijn leven wordt weggenomen, 47 jaaroud.

In de 175 bladzijden die dit fraai uitgegeven boek telt, worden het wel en wee van de gemeente onderwerpsgewijs beschreven. Eerst is een hoofdstukje gewijd aan het kerkelijk leven in dit 'dorp aan de rivier'. Achtereenvolgens wordt stilgestaan bij de bouw en de diverse verbouwingen van de Seba-kerk, maken we via een interview kennis met ouderling A. Kalkman en kunnen we kennis nemen van de levensbeschrijvingen van (oud-) predikant (en). Hoe twee ouderlin­ genvan deze gemeente, W.J. Karels en C. Neele, predikant zijn geworden staat in het volgende hoofdstuk, waarna in twee In Memoriams wordt stilgestaan bij ouderling D.W.J. Rietveld en ds. Van den Noort. De laatste hoofdstukken zijn gewijd aan de crèche, commissies. Medische Hidpdienst, ouderen-en gehandicaptenzorg, asielzoekers, gevangenispastoraat en scholen en schippersinternaat. Ook is de institueringspreek opgenomen. En ieder hoofdstuk heeft als titel een toepasselijke regel uit een psalmvers. Mooi gevonden! Dit boek schetst ons een beeld van de breedte van deze kerkelijke gemeente, met aandacht voor jong en oud, voor gehandicapten en ontheemden, voor gevangenen en voor schipperskinderen. Het boek is gebonden in oblongformaat, heeft kaderteksten en naast fraaie foto's ook ondergrondfoto's in een steunkleur, die het boek een verzorgde aanblik geven. Als 'finishing touch' is in dezelfde stijl en kleur een boekenlegger beschikbaar gesteld, die elk boek vergezelt. Een novum binnen de kring van gedenkboeken! Wie dit boek aanschaft, zal er geen spijt van krijgen. Het is te bestellen bij de redacteur, ouderling W. Neeleman, telefoon O180-514374. Voor f. 25, 00 excl. verzendkosten wordt dit fraaie boek uw eigendom. Het kan ook worden afgehaald bij fam. Neeleman, Burgerdijkstraat 38, 2921 XC Krimpen aan den IJssel. (J.M.)

A. Bel en W.B. Kranendonk, Leven en werk van ds. J. Fraanje. Uitg. Den Hertog, 2000. 285 blz.

Ds. J. Fraanje was één van de bekendste en meest vooraanstaande predikanten uit de vorige eeuw. Hij zal dit van zichzelf nooit gezegd hebben, maar hij had een grote plaats in de harten van Gods kinderen. Hij werd geboren in 1878 en overleed in 1949-Hij was van eenvoudige afkomst en een schoolbank was niet voor hem weggelegd, omdat zijn ouders bezwaar hadden tegen vaccinatie. Jozias Fraanje werkte als jongen al op het land en kwam in 1904 in Goes krachtig tot bekering. Fraanje kwam veel bij ds. Roelofsen in huis, die ook zijn geestehjke vader werd. Hij werd

op eerste kerstdag 1906 gekozen tot ouderling van Gkies en ging op 6 oktober 1908 voor het eerst als oefenaar voor. In september 1909 werd hij als oefenaar aan Goes verbonden, op 28 januari 1912 werd hij voorganger van Terneuzen. Ds. Fraanje werd op 7 december 1913 predikant van de Rotterdamse Boezemsingelkerk en vertrok in april 1916 weer naar Goes. Ruim twee jaar later verbond hij zich aan Barneveld, waar hij tot zijn overlijden blijven zou.

Het boek opent met een uitvoerige en sterke beschrijving van Fraanjes voorgeslacht, waarbij ook het verhaal van grootvader Pieter Fraanje aan de orde komt, dat bekend is uit de geschiedenis van ds. L.G.C. Ledeboer. De perioden van Goes, Rotterdam en Barneveld zijn eerder beschreven in de plaatselijke herdenkingsboeken van resp. A.G. Eggebeen, J. Mastenbroek en drs. J. Schipper. Die verhalen zijn meestal wat ingekort, en weer uitgebreid met overlevering uit de familiekring, die verrijkend is en een goed beeld geeft van het geestelijke leven. Opvallend is dat tussen de beschrijvingen van de gemeenten Goes en Barneveld niet minder dan 5O pagina's aan brieven is opgenomen van Jane Welleman. Mientje Vrijdag, Mientje Bout-Braal en Keetje de Visser, inclusief levensschetsen van deze schrijfsters. De laatste 50 bladen van dit boek zijn eveneens gevuld met brieven, de meeste van ds. Fraanje zelf, andere van G. Schelling en ds. J. van Zweden. Eerlijk gezegd zie ik in dit boek maar weinig nieuwe vondsten over ds. Fraanje zelf. En de brieven, hoe dierbaar van inhoud overigens, passen mijns inziens niet zo uitvoerig in een biografie van een zo belangrijk predikant die de gemeenten niet minder dan 40 jaar diende. Daarbij komt dat het lettercorps nogal groot is, evenals de regelafstand. Ook de meeste foto's zijn eerder afgedrukt. De prachtige foto van ds. Fraanje ter gelegenheid van het bezoek van koningin Wühelmina is helaas niet geplaatst. Ook mis ik een notenapparaat, dat aan dit boek veel meer inhoud zou hebben gegeven. Ik denk daarom dat er nog wel ruimte is voor een meer uitputtende studie naar deze welhaast legendarische prediker. Voor een eerste kennismaking kunnen we dit boek met de brievenverzamelingen natuurlijk wel aanbevelen. (J.M.V.)

H. van der Ham, Van geslachte tot geslacht.

Geschiedenis van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Meerkerk, uitgegeven bij het y^-jarig bestaan van de gemeente. Uitg. Christelijke Gereformeerde Kerk te Meerkerk. 167 pagina's, prijs:25 gulden excl. verzendkosten. Te bestellen bij M.J. den Hartog, Raadhuisstraat 79, 4245 KG Leerbroek.

Deze kerkelijke gemeente werd gediend door ds. P. de Groot (1938-1946), ds. G. Blom (1950-1992), ds. E. Hakvoort (1994-1998) en ds. B.L.G. Aarnoudse (1999-heden). Vooral ds. Blom heeft in niet minder dan 42 jaren natuurlijk een stempel op de gemeente gedrukt. In dit boek krijgt vooral de oudere geschiedenis de meeste aandacht. De laatste dertig jaren zijn slechts heel beknopt weergegeven. Zo las ik van ds. Hakvoort en ds. Aarnoudse niet meer dan een stukje levensverhaal en een preekfragment. De auteur heeft een gedegen studie verricht en is ook de kleinste details niet uit de weg gegaan. Hij heeft een fijne neus voor het vinden van foto's. Het boek wemelt ervan. Ook de namen van de geportretteerden staan er keurig bij en de kwaliteit is goed. Het is echt een plaatselijk boek geworden, waarin zelfs alle predikanten die in de jaren 1929 en 1930 in Meerkerk preekten, vermeld zijn, de tekstwoorden incluis. Met name de geschiedenis van ds. De Groot vond ik erg indrukwekkend. Ook het verenigingsleven krijgt een ruime plaats in dit boek. Het sluit af met een preek van de vier predikanten die Meerkerk gediend hebben. Het ontwerp is prachtig. Wel wat druk, maar de kleurencombinaties zijn warm en sfeervol. Al met al een mooi boek, zeker voor een toch redelijk kleine gemeente. Aanbevolen. Ook voor de prijs hoeft u het niet te laten. (J.M.V.)

Drs. M. den Admirant, Discipelen van Kohlbrugge. Figuren uit de begintijd van de kohlbruggiaanse prediking in Nederland.

Uitg. Blassekijn te Bleskensgraaf. 2o8 pagina's, prijs:45 gulden.

Over dr. H.F. Kohlbrugge is al veel gepubliceerd, over zijn leerlingen veel minder. Drs. M. den Admirant vxilt deze leemte door het boek Discipelen van Kohlbrugge. Hij schetst het leven van de trouwe volgelingen van de predikant uit Elberfeld. Het boek biedt een overzicht van de eerste generatie Kohlbruggianen — een benaming die ze zelf afwezen, maar die | wel gebruikt wordt om ze als groep i aan te duiden - in de Nederlandse fc Hervormde KeipJ^iig; : Jijn levens-

schetsen van de predikanten J.J. en GJ. Gobius du Sart, AJ. Eijkman, TJ. en G.W. Locher, H.AJ. en B. Lütge, W.E.M. Engelberts, J.M.C.H. Mond, F. Oberman, J. van Bolhuis en J.C.V. Meischke. Ze hadden aanvankehjk de sympathie van dr. Abraham Kuyper, die hun steun goed kon gebinaiken in zijn kerkstrijd, maar een aanval op hen bracht een definitieve verwijdering. Kuyper verweet hen dat ze een geïsoleerde positie in de kerk innamen. Een reactie bleef niet uit: uit naam van alle getrouwe discipelen van Kohlbrugge maakten ze Kuyper duidelijk dat ze de belijdenisgeschriften van de kerk onderschrijven, en wars van alle afscheiding in het geloof van de vaderen zalig wensten te leven en te sterven. Mannen van karakter waren zij: wars van kerkpolitiek stonden zij op het standpunt dat alleen het Woord de kerk kon vernieuwen. Het was H.A.J. Lütge die ouderling A. Kuy-per na een van zijn bezoeken toeriep: "Wat jij moet doen, Kuyper? Jij moet ophouden het zelf te doen en jij moet het aan God overlaten, dat Hij het doe!" De discipelen van Kohlbrugge hadden wel een eigen blad: het Amsterdamsch Zondagsblad en later Het Kerkblaadje. Ook waren er ontmoetingsdagen. De auteur maakt de verwantschap duidelijk tussen de discipelen en hun leeiTneester. Ook beschrijft hij de gemeenten die zij dienden. Ds. G.J. Gobius du Sart kwam in conflict met het classicaal bestuur toen hij in St. Jansga en Delfstrahuizen geen gezangen opgaf omdat de kerkenraad ze niet meezong. Uiteindelijk volgde een schorsing van een halfjaar. Het boek is fraai geïllustreerd met portretten van de discipelen van Kohlbrugge, met uitzondering van J. van Bolhuis en W.E.M. Engelberts.

Ook afbeeldingen van kerkgebouwen ontbreken niet. Het portret van hun leermeester staat op de fraaie kleurenomslag, met daaronder de groepsfoto die gemaakt was tijdens de Kohlbrugge-herdenking in 1903. De foto van Kohlbnagge op bladzijde 8 had wat scherper kunnen zijn. De schetsen zijn voorzien van aantekeningen, gevolgd door een index van persoonsnamen. Hopelijk heeft de schrijver, drs. Den Admirant voldoende inspiratie om ook de tweede generatie discipelen van Kohlbriagge te beschrijven! (J.P.N.)

Documentatieblad voor de Nederlandse Kerkgeschiedenis na 1800.

Redactieadres: ADC, Broederweg 16, 8261 GT Kampen. Los nummer f. 22, 90.

Dit themanummer kreeg als titel 'De weg naar kansel en altaar! Het biedt een vergelijkend overzicht van onder meer het institutionele kader waarbinnen studenten voor het ambt van predikant of priester, na 1795 ^^ Nederland hun opleiding ontvingen.

Uit de twee eerste artikelen, gewijd aan de opleidingsstructuui' in katholieke en protestantse kring in de negentiende eeuw, blijkt dat ondanks overeenkomsten toch de verschillen het meest in het oog springen. Tekenend is dat in het ene geval gesproken wordt van de opleiding tot altaardienaar, terwijl het in het andere geval gaat om de opleiding tot kansel-of evangeliedienaar. Via twee andere artikelen komt de meer recente periode in beeld, zij het vanuit een uiteenlopende invalshoek. Het overzicht van de verwetenschappelijking van de opleiding tot pastor start medio jaren zestig, de introductie tot de belangrijkste bronnen met betrekking tot een sanering van het aantal opleidingsplaatsen ten behoeve van de protestantse kerken begint eind jaren tachtig. Met laatstgenoemde bijdrage wordt nog eens onderstreept, dat DNK (Documentatieblad voor de Nederlandse kerkgeschiedenis) ook bedoeld om geïnteresseerden te wijzen op relevant bronnenmateriaal. In dit geval betreft het een geordende bronnenverzameling, gedeponeerd in het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme aan de Vrije Universiteit. Het is mogelijk deze bronnen tegen kostprijs op te vragen bij genoemd documentatiecentrum. Daarmee wordt een relevante aanvulling geboden op hetgeen in dit themanummer wordt aangereikt betreffende de opleiding van een tweetal beroepsgroepen: predikanten en priesters, die heel lang een stempel hebben gedrukt op de Nederlandse samenleving. (J.M.V.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen