Calvijn in Middelburg

J. p. Neven

In de Sint-Pietersstraat van Middelburg stond ooit de Waalse kerk. Stond, want op 17 niei 1940 werd het gebouw getroffen door een Duits bombardement om het laatste verzet in Nederland te breken. Van de Waalse gemeenten in Nederland is die van Middelburg de oudste: in 1574 werd zij gesticht. Dat moet direct gebeurd zijn na de twintig maanden durende belegering van de stad door de watergeuzen.

Met de komst van de geuzen werd een einde gemaakt aan de in Middelburg aanwezige kloosterorden. Vlakbij de kerk woonden begarden, mannen die leefden als alleenstaanden en deel uitmaakten van een vrije le-

kengemeenschap binnen de Rooms-Katholieke Kerk. In 1575 kregen de Walen beschikking over de door de begarden gebruikte kerk. Het Latijn werd vervangen door de Franse taal, waarin tot de dag van vandaag in de Middelburgse gemeente gepreekt wordt.

De Middelburgse Waalse gemeente kwam tot bloei, de eerste jaren vooral door de komst van gevluchte Walen, maar ook door de latere vestiging van Franse kooplieden en hugenoten. Een nieuwe stroom van vluchtelingen kwam na de herroeping van het Edict van Nantes in 1685.

De bekendste predikant van deze gemeente was ongetwijfeld Jean de Labadie, die predikant was te Geneve, de stad waar ooit Calvijn zijn werkzaamheden verrichtte. De Labadie reisde zo onopvallend mogelijk vanuit Zwitserland naar de Republiek, hij vermomde zich als boer, en bezocht eerst Utrecht. Hij ontmoette er Voetius en de begaafde Anna Maria van Schurman. De levensgang van De Labadie was opmerkelijk, hij was Rooms priester, maar ging over tot het gereformeerd protestantisme en werd predikant in Zuid-Frankrijk. Daarna diende hij Geneve, de stad waar ooit Calvijn zijn werkzaamheden verrichtte.

Hij werd predikant van Middelburg in 1666. Niet in de laatste plaats was hij door de kring rond Voetius te Utrecht aangedrongen om naar Zeeland te komen. Van De Labadie was roem uitgegaan, hij wilde door strenge tuchtuitoefening de dagen van Calvijn in Geneve doen herleven, een thema dat Voetius en de zijnen ook nastreefden.

De Labadie maakte opgang in Middelburg. Hij preekte vier keer in de week, en was trouw in het pastoraat. De kerk was overvol wanneer hij voorging, er moesten gaanderijen geplaatst worden. Hij ijverde voor de huisgodsdienst en richtte een conventikel op. Ook hier handhaafde de predikant een strenge tucht. Anna Maria van Schurman was er een graag geziene gast.

Toch kwam hij in conflict: De Labadie wilde de Nederlandse Geloofsbelijdenis niet ondertekenen en kreeg daarnaast een kwestie met de Utrechtse predikant Wolzogen. In april 1669 zette de Waalse synode van Dordrecht Jean de Labadie af, omdat hij zich niet aan kerkelijke regels hield. Naast een separatistische gezindheid verweet men hem ook een chiliastische prediking.

Hij vertrok nog naar Veere, waar een bloeiende gemeente ontstond, maar verhuisde vervolgens naar Amsterdam. De Labadie schoot door in zijn streven naar heiliging, hij richtte een huisgemeente op van louter wedergeborenen. De gemeente verhuisde naar Herford bij Bremen en daarna naar het Deense Altona. Uiteindelijk was het Friese Wiewerd het eind-

station, waar na het sterven van de leidinggevenden de huisgemeente teniet ging.

Nu terug naar de Waalse of Franse Kerk te Middelburg. Men was er de grote Fransman Calvijn niet vergeten. Uit eerbetoon bracht men eind achttiende eeuw een afbeelding van hem aan in het kerkgebouw. Aan weerszijden van zijn beeltenis staat aan de linkerkant Jean en aan de rechterkant Calvin. Het portret van Calvijn vertoont grote gelijkenis met de afbeelding van de reformator op drieenvijftigjarige leeftijd door René Boyvin. Helaas, de afbeelding in hout bestaat niet meer. We zullen ook wel geen ant­ woord krijgen op de vraag wie de maker van het houtsnijwerk is en of het voor een Calvijnherdenking uit vervlogen jaren vervaardigd is. Want met de verwoesting van kerkgebouw ging niet alleen de afbeelding van Calvijn verloren, maar ook het overgrote deel van het archief!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen