Predikanten zonder schoolopleiding

Ds.J. Schipper

In artikel 8 van. de Dordtse Kerkorde (DKO) lezen we: 'Men zal geen schoolmeesters, handwerkslieden, of anderen, die niet gestudeerd hebben, tot het predikambt toelaten, tenzij dat men verzekerd is van hun singuliere g^ven, godzaligheid, ootmoedigheid, zedigheid, goed verstand en discretie, mitsgaders gaven van welsprekendheid. Zo wanneer dan zodanige personen zich tot de dienst presenteren, zal de classis hen (indien het de synode goedvindt) eerst exanxineren, en, naardat zij hen in het examen bevindt, hen een tijdlang laten in het privé proponeren, en dan voorts met hen handelen, zoals zij oordelen zal stichtelijk te wezen'.

Uit dit artikel van de DKO blijkt dat het vanouds mogelijk is geweest dat personen zonder voldoende schoolopleiding toegelaten werden tot het predikambt. Als Amos die onder de veeherders was van Tekóa. Dit behoort echter wel tot de uitzonderingen. De regel is dat men gestudeerd zal hebben. Dit artikel wil derhalve juist de nadruk hierop leggen, dat degenen die niet gestudeerd hebben, niet tot het predikambt kunnen worden toegelaten, tenzij ze singuliere (d.i. bijzondere) gaven hebben. Als zij zich aanmelden, zal de classis een onderzoek doen en hen vervolgens een tijd lang laten proponeren (d.i. een stichtelijk woord spreken). Dat laatste geschiedde eerst privé, d.w.z. een preekvoorstel laten horen onder leiding en toezicht van enkele predikanten, die daarna kritiek oefenden. Publieke proposities geschieden voor volle gemeentes.

U begrijpt dat artikel 8 dus ontstaan is om uitzonderingen mogelijk te maken. Historisch gezien waren er drie redenen om niet-gestudeerden deze gele­ genheid te geven. Ten eerste waren er in Nederland nog geen universiteiten, zodat men naar het buitenland moest (Geneve!).

Ten tweede was er een gebrek aan dienaren. En ten derde bleken sommige onbestudeerden met buitengewone gaven toegerust te zijn. Waarop moest dan gelet worden? Die zaken zijn genoemd in het artikel. Achter 'singuliere gaven' behoort eigenlijk een dubbele punt te staan, want daar is een opsomming gemaakt van die gaven: godzaligheid (vol des Heiligen Geestes), ootmoedigheid (nederigheid), zedigheid (ingetogen leven), goed verstand (scherp bevattingsvermogen), discretie (gave van onderscheid) en welsprekendheid (ordelijk de gedachten weergeven). Het is nooit de bedoeling geweest om personen met singuliere gaven zonder meer op de preekstoel toe te laten. Ze moesten een gerichte opleiding ontvangen (echter zonder kennis van de oude talen) en oefening opdoen door middel van het proponeren. Overigens moet gezegd worden, dat over de wijze van

toelating volgens artikel 8 niet altijd eenstemmig gedacht is.

Na de woelige tijd van de Reformatie kregen de predikanten in de 17e en in de l8e eeuw normaliter een universitaire opleiding.

In de 19e eeuw is het weer voorgekomen dat men predikant werd op artikel 8. Na de Afscheiding (1834) was er immers een grote nood aan predikanten in de afgescheiden gemeentes.

In dit verband zijn nogal wat voorbeelden te noemen. Laat ik me beperken tot de persoon van Willem Hendrik Gispen (1833-1909). Over hem is een boekje geschreven door J.C. RuUmann: Een man van singuliere gaven.

Gispen werd geboren in de jodenbuurt van Amsterdam, waar hij als enig kind van eenvoudigvrome ouders al vroeg meeging naar de gezelschappen en kerkdiensten van de Gereformeerde gemeente onder het kruis te Amsterdam. Tijdens zijn opleiding tot zilversmid ontwaakte bij hem het verlangen om predikant te worden. Na een betrekkelijk korte opleiding door kruisdominee C. Kloppenburg werd hij op grond van artikel 8 tot het predikambt toegelaten. Gispen was een begaafd prediker, die jarenlang volle kerken trok. Hij was een man van gezag.

In de Gereformeerde Gemeenten kent men sinds 1927 de (praktisch gerichte) opleiding aan de Theologische School. Deze dient te allen tijde gevolgd te worden, zelfs in zeer bijzondere gevallen van singuliere gaven.

Deze bepaling is vastgelegd op de Generale Synode der Gereformeerde Gemeenten van 1956-

De godzaligheid blijft de hoofdvereiste, zowel voor wetenschappers als voor personen met singuliere gaven. En iedere predikant blijft als het goed is student. De bekende predikant van de Oud Gereformeerde Gemeenten, wijlen ds. J. van der Poel, zei in een interview: 'Ik ben altijd nog maar een beetje aan het oefenen'. De vragensteller zei toen: 'Dat klinkt bescheiden, maar als een collega dat eens van u zei, zou u dat kunnen hebben? ' Daarop antwoordde de Edese predikant: 'Om elf uur misschien wel, maar om kwart over elf waarschijnlijk niet'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen