“Mocht u er iets in vinden wat u niet aanstaat, schrap dat door”

Ds. Gijsbertus van Reenen (1863-1935 werd in 1899 predikant van de Gereformeerde Gemeente in Leiden. Daarna stond hij in Leiden, Opheusden, Gouda en Werkendam. In Werkendam moest hij in 1923 om gezondheidsredenen emeritaat aanvragen.
Met inspanning van alle krachten – hij had een zeer zwakke gezondheid – begon hij preken te schrijven. Zijn eerste preek droeg de veelzeggende titel Nu niet - maar later. Of: een woord van troost voor in druk verkerenden, vanwege het raadselachtige van Gods doen.
In 1929 verscheen De Heidelbergsche Catechismus toegelicht voor eenvoudigen in 52 predicatiën.
In het Woord vooraf schreef ds. Van Reenen: “Toen iemand, gevolgd door meerderen, mij vroeg een verklaring van onze Heidelbergse Catechismus te schrijven in de zin zoals ik die dikwijls van de kansel gepreekt had, kwam mij dat voor als een vermetel werk voor iemand als ik ben, en dat wel met het oog op mijn leeftijd en zwakte, en met het oog op de vele verklaringen van de Catechismus die er reeds zijn; en daaronder van de geleerdste en godzaligste mannen die in Christus’ kerk geleefd en geleerd en voor haar geschreven hebben. Toch liet mij dat verzoek niet los; ik voelde de lust in mij ontwaken het werk, onder biddend opzien tot de Heere, te beginnen, aan Hem het overlatende of ik het werk zou mogen voltooien en waartoe Hij het zal believen te gebruiken.”
De verklaring kreeg al spoedig een plaats in vele kerkenraadsbibliotheken en in menig huisgezin. De preken worden gekenmerkt door evenwichtigheid en diepgang. Het zijn doorwrochte, maar ook doorlééfde preken. Ds. Van Reenen schreef in het Woord vooraf: Ik heb, nadat de Heere mij bekeerd heeft, veel onderzocht en veel van de Heere genoten en ook veel ervaren. De weg naar de troostbron heb ik zelf bewandeld, door Gods genade. De vrucht van dat alles vindt u nu in deze eenvoudige toelichting.”
Van de catechismusverklaring verscheen een tiental drukken.
Ook een Engelse vertaling vond gretig aftrek.

Er kwam ook kritiek, en nog wel van ds. G.H. Kersten. In De Saambinder van 28 augustus 1930 beantwoordde ds. G.H. Kersten een vraag van een lezer of Simson onder de zelfmoordenaars te rekenen is en of een zelfmoordenaar verloren is. Ds. Kersten meende dat in Gods Woord geen grond te vinden is om een zelfmoordenaar zalig te spreken. Ds. Van Reenen had bij de behandeling van de zondagsafdeling over het zesde gebod geschreven: “En mocht het ongeloof en satan Gods kind zover krijgen dat het de hand aan eigen leven slaat, dan zal het zekerlijk, voor het uitblazen der laatste adem, door Gods Geest tot bekering gebracht worden, en ondervinden dat het bloed van Jezus Christus, Gods Zoon, ook van deze zonde reinigt.”
Ds. Kersten was het hiermee niet eens: “Het spijt mij te moeten zeggen dat ik ieder raad liever op deze catechismusverklaring zich niet te beroepen.” Ds. Van Reenen schreef in een brief aan uitgever W.M. den Hertog: “Wie zal nu toch de eenvoudige toelichting, geschreven door een eenvoudige man, voor eenvoudige mensen, als rechter stellen in die geloofsgeschillen waarover de grootste theologen het niet eens kunnen worden?!” Verder schreef ds. Van Reenen: “Ik denk dat bladzijde 73 van het tweede deel der Catechismus hem dwars in de maag zit.” De door ds. Van Reenen bedoelde passage luidt: “Als Jozef van Arimathéa in de vreze des Heeren raadsheer mag blijven, en Nicodemus een godvrezend leraar mag blijven, dan zijn zij samen bekwaam om in vereniging met elkander voor het lichaam van de Heere Jezus te zorgen. Maar als Jozef van Arimathéa voor leraar wil gaan spelen en Nicodemus raadsheer wil zijn, dan loopt het mis, tot oneer van God en tot schade van de kerk en staat. Let daarop!”
Ds. Kersten was naast predikant ook “raadsheer”, lid van de Tweede Kamer. En daar was ds. Van Reenen het niet mee eens. Toch waren de beide predikanten – hoewel ze heel verschillende karakters hadden en niet over alle dingen eender dachten – aan elkaar verbonden.

Middelmatige dingen liet ds. Van Reenen liever in het midden. Een voorbeeld is de vraag of op zondag gebruikgemaakt mag worden van een vervoermiddel.
“Dikke boeken zijn er geschreven over het vraagstuk van de sabbat, en nu weet men vaak nog niet wat geboden en verboden is; wat men doen en laten moet. Vraag maar eens of eigenaars van een auto op de dag des Heeren met hun wagen naar de kerk mogen gaan. Of wielrijders op de dag des Heeren op hun rijwiel naar Gods huis mogen gaan, als zij het niet belopen kunnen. De ene lieve godzalige broeder zegt: ‘Nee, volstrekt niet!’ De andere lieve en niet minder godzalige broeder antwoordt: ‘Welzeker mag dat.’ De ene broeder vertelde mij dat hij op zijn rijwiel vaak biddende naar Gods huis ging, en er wel dankende en psalmen zingende op terugreed. De andere broeder zat zo veroordeeld op zijn rijwiel op de dag des Heeren, dat hij het stuur kwijtraakte en viel.”

Ds. Van Reenen is een deftige predikant geweest, met gevoel voor stijl. Als er geen noodzaak voor veranderingen was, hield hij het maar liever bij het oude. Maar in de laatste catechismuspreek veroorloofde hij zich iets wat toch erg ongebruikelijk was.
“Komt, geliefden, zingen we nu, voor we met een woord tot besluit eindigen van het Gebed des Heeren de laatste drie verzen, dus vers 8, 9 en 10. En dan mochten we, vanwege de waardigheid Gods, dat laatste versje staande zingen.”
Meestal wordt de toevoeging van ds. Van Reenen door de ouderling weggelaten, maar op de Boezemsingel is het voorgelezen. Gevolg: slechts de helft van de gemeente ging staan.

In zijn Woord vooraf geeft ds. Van Reenen de lezer de vrijheid door te schrappen wat hem niet aanstaat. “Ik raad u het met potlood te doen. Omdat ik zelf vroeger heel wat geschrapt heb, waar ik nu van geniet. Bedenk wat de apostel zegt: ‘Toen ik een kind was, sprak ik als een kind’ enz.”
Op de laatste bladzijde geeft ds. Van Reenen weer het advies een potlood te pakken. “Kind des Heeren, zet u nu eens een teken op het plekje waar u niet verder met de onderwijzer meekon. Als u dan weer eens de Catechismus hoorde verklaren of las, dan zou u kunnen bepalen of er vordering in uw geestelijk leven is waar te nemen.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen