Nieuwe Rooms-Katholieke opvattingen over de Transsubstantiatie

Over dit woord is al veel te doen geweest in de controverse Rooms-katholiek-Protestant. Het heeft tot op de dag van heden zijn actualiteit behouden. Het is nl. zo, dat aan het woord transsubstantiatie (wezensverandering van brood en wijn) door verscheidene rooms-katholieke theologen een geheel andere inhoud gegeven wordt, zodat wij ons als protestanten ernstig moeten afvragen ol in de bezinning zoals zij geboden wordt door mensen als Schoonenberg en Schillebeeckx, om maar enkele namen te noemen, geen belangrijke en serieuze toenadering te vinden is tot de wijze waarop de Reformatie — met name die van Calvijn — over de sacramenten dacht. In denk aan de twee artikelen die E. Schillebeeckx onlangs schreef in Tijdschrift voor Theologie, '65 nr 2 en 1966 nr. 4, waarin deze bekwame theoloog zijn visie weergaf op hetbovenvermeldevraagstuk. Om maar met de deur in huis te vallen: de gebruikelijke formulering van en opvatting over de transsubstantiatie kan geen genade vinden. De gebruikelijke opvatting komt in het kort hierop neer — zo werd het door het concilie van Trente bedoeld — dat de substantie van brood en wijn door een bovennatuurlijk ingrijpen Gods veranderd zou zijn, gewijzigd zou zijn, omgezet zou zijn in de substantie van het lichaam en bloed van Christus. Ieder weet dat brood en wijn hun natuurlijke kleur, smaak en reuk behouden. Dit „verklaarde" inen zo dat wel de substantie (het wezen als drager der eigenschappen) verandering onderging, maar niet de accidenten, de eigenschappen. Deze „fysische" theorie, welke het wonder van de wezensverandering tracht te omschrijven in termen aan de fysica ontleend — nader de fysica van Aristotelcs — wordt thans door verschillende rooms-katholieke geleerden afgewezen. Wij noemen de namen van Ch. Davis. J. Möller. L. Smits. Deze theologen gaan uit van een heel andere opvatting van de realiteit als die gangbaar was toen het dogma van Trente werd opgesteld. De realiteit van de dingen, in casu van brood en wijn, bestaat volgens de opvatting van Trente uit een dieper liggende substantie (wezen) en meer aan de oppervlakte liggende en aan de waarneming verschijnende eigenschappen. Men vroeg zich af of deze opvatting van de realiteit van dt; dingen, met name dus van brood en wijn, wel gehandhaafd kon worden en of niet veel meer de eigenlijkste, diepste realiteit van de dingen bestaat uit de zin die ze hebben, de betekenis die ze hebben, de bestemming die er aan gegeven wordt door de mens. Om duidelijk te zijn: het brood van de bakker is in de eerste plaats „natuurlijk" brood, maar de werkelijkheid, de realiteit van het brood is toch ook dat wij het gemeenschappelijk eten. Door dat gemeenschappelijke, misschien wel feestelijke eten aan één tafel krijgt dat brood een bepaalde zin. een bepaalde bestemming. En ook die ons doen twijfelen aan het uit de weg geruimd zijn van alle verschillen op het zo belangrijke punt van de avondmaalsleer. Immers juist op het punt van de werkelijkheidsbeschouwing rijzen de problemen. De zaak is nogal ingewikkeld, waarom wij de lezers onze excuses aanbieden en hen zouden willen uitnodigen tot het einde toe dit artikel te volgen. Wanneer wij nl. lezen bij Schiilebeeckx dat de ene werkelijkheid (die van het verschijnende lichaam van Christus) de andere (die van het brood) geheel doordringt, waardoor de uiteindelijke realiteit van het brood geen brood meer is, dan vragen wij ons af of we zo en hier nog op reformatorisch terrein staan. Een beeld: als ik een stuk hout in het water werp dan wijkt het water voor het hout. Het is niet zo dat het water het hout helemaal doordringt! Wanneer het heilshandelen Gods de mens bereikt, of laten we zeggen de aardse werkelijkheid bereikt, dan wordt die aardse werkelijkheid geheel van de genade doordrongen, aldus Schiilebeeckx. Zo gezien staat de kosmische werkelijkheid van het brood niet buiten het genadeproces. Het geconsacreerde brood is de hier aangereikte genade. Nog sterker: de gestalte van de eucharistische spijs is niets anders — vanwege de doordringing — dan verwerkelijkend, scheppend, bewerkend teken van Christus' zelfgave aan God en mensen. Brood en wijn zijn niet geschenk dat verivijst naaide zichzelf schenkende Gever, ze zijn Christus zelf in gevende persoonlijke tegenwoordigheid. Wij besluiten dit artikel. Samenvattend: wanneer gezegd wordt: zin = realiteit en realiteit = zin, dan kunnen wij een heel eind met Schiilebeeckx meegaan. Maar wanneer gedacht wordt vanuit de doordringing en gesproken wordt — gezien de doordringing — van realiserend teken, zo sterk realiserend dat de doordringing plaats vindt objectief buiten het geloof om, dan plaatsen wij toch wel onze vraagtekens. Vooral wanneer dan gezegd wordt dat de gelovigen de zelfgave van Christus aan de Vader gelovig meevoltrekken, want dan komen wij in aanraking met de gedachte van de mis. Dit terzijde. Er blijft nog stof voor discussie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen