Canossa

In januari was het negenhonderd jaar geleden, dat Hendrik IV zijn „gang naar Canossa" maakte (in 1077 dus) om opheffing te verkrijgen van de over hem door paus Gregoxius VII uitgesproken kerkelijke ban. Drie dagen liet de paus hem wachten. En drie dagen lang verscheen koning Hendrik dagelijks op blote voeten en in het voorgeschreven boetekleed aan de poort van de burcht waar de paus verblijf hield, smekend om opheffing van zijn straf. De paus was wel zó genadig hem na deze vernedering de absolutie te schenken, waarna voor Hendrik IV de weg vrij kwam om tot keizer van het Duitse Rijk gekozen te worden.
We gaan nu maar aan het overige van de zg. Investituurstrijd (waarbij het o.m. ging om het recht van benoeming der duitse bisschoppen door de keizer) voorbij en stippen slechts aan, dat Hendrik, „een ongestadig en roekeloos man van grote vermetenheid en van ongebonden leven" (aldus Calvijn) later, opnieuw door Gregorius in de ban gedaan, de tegenpaus Clemens III steunde en door deze tot keizer werd gekroond, terwijl de pauselijke overwinnaar van Canossa als balling in Salerno is gestorven. Een lot dat hij met zijn tegenstrever Hendrik deelde, die in 1106 als balling te Luik overleden is. - De krijgskans wisselde nog al eens in die dagen!
Ondanks dit alles is 1077, het jaar van Canossa, aan te merken als een keerpunt in de geschiedenis van Europa. Het begin immers van de grote ontplooiing van de wereldlijke macht van het pausdom. Een macht - en waar en voorzover niet effectief dan toch ten minste de wil en neiging daartoe - die tot in onze dagen voortduurt. Geen van de voorgangers van Gregorius VII heeft zo geijverd als hij voor de wereldlijke macht van het pausdom, daarbij geleid door drie grondgedachten: (a) de paus is volstrekt onafhankelijk van enige andere macht, (b) de paus is onbeperkte heer der kerk en (c) de paus is heer der wereld: het staatsgezag ontvangt zijn licht van het pauselijk gezag, zoals de maan haar licht van de zon. En bij het nastreven van deze ideeën beriep hij zich graag op Jeremia 48 vs 10: „Vervloekt zij, die zijn zwaard van het bloed onthoudt." (Dr. H. Berkhof).
De strijd om het pauselijk oppergezag werd met wisselend succes gevoerd. Een strijd, die haar hoogtepunt bereikte onder het pontificaat van paus Bonifacius VIII, de eerste die de plechtigheden van het z.g. Heilig Jaar invoerde (1300) en wiens talrijke bepalingen over het bestuur der kerk zijn toegevoegd aan het ook thans nog geldende r.k. kerkelijk wetboek als „Liber sextus decretalium". In conflict met Philips de Schone, koning van Frankrijk, herinnerde hij deze er aan - in de bul „Ausculta fili" - dat God de paus boven vorsten en volken had gesteld. Uitdrukkelijk werd dit nog eens onderstreept in de befaamde bul „Unam Sanctam" van 1302, waarin wordt gesteld, dat de Heilige Stoel boven de wereldlijke regeringen staat en dat alle vorsten aan de opvolger van Petrus ondergeschikt zijn „ratione peccati" - uit hoofde van de zonde. En verder o.m.: „Wij verklaren, spreken uit, bepalen en doen kond, dat het voor ieder menselijk schepsel noodzakelijk is voor zijn heil, dat hij onderworpen is aan de paus van Rome."
En voor wie mocht menen, dat dit alles reeds lang zijn geldigheid verloren heeft, herinneren wij maar aan een enkele uitspraak van de „goede paus" Johannes XXIII, die in zijn encycliek „Mater et Magistra" van 1961 sprak over „de leer van de katholieke en apostolische Kerk, Moeder en Lerares van alle volken, wier licht verlicht, bezielt en ontvlamt, wier vermanend woord, vervuld van hemelse wijsheid, is voor alle tijden; wier kracht voor de toenemende noden van de mensheid en voor de zorgen en bekommernissen van dit sterfelijke leven altijd doeltreffende en geeigende geneesmiddelen biedt"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen