Een 'Pastorale' reis

De reis van de paus naar de Benelux is zojuist ten einde en van de officiële documenten heeft mij nog maar weinig bereikt. Het is dus te vroeg voor een bezonken beschouwing. Het is slechts mogelijk enige gedachten weer te géven, die t.v. en dagbladpers bij mij opwekten.

Een portretschilderes, met uiteraard een scherp oog voor het karakteristieke in iemands uiterlijk, noemde eens het typerende voor Romeinse prelaten, dat zij bijzonder grote oren hebben: 'van het achter deuren luisteren', was haar verklaring, waarbij zij een van haar oren met de gebruikelijke mimiek uitrekte. Deze grap van een reeds lang overleden kunstenares kwam mij in de gedachten toen Amersfoortse schooljeugd op de wijs van 'Vader Jacob' aanhief:

Lieve Heertje!
Lieve Heertje!
Geef'een paus,
geef een paus
Met heel grote oren,
Met heel grote oren.
Lieve Heer!
Lieve Heer!

Aan grote oren bij zijn Romeinse entourage ontbreekt het de paus ook heden niet. Bovendien beschikt hij over een zwerm van beambten, vergelijkbaar met die, welke Oosterse despoten er oudtijds op na hielden en die de ogen en oren des konings genoemd werden. Men behoeft er dan ook niet aan te twijfelen dat de paus op de hoogte is met de geestesgesteldheid van de Nederlandse kerkprovincie. De verzoeken, die de Amersfoortse jeugd de paus voorlegde, waren hem niet onbekend. Niettemin luisterde hij geduldig. Ja, de paus luisterde! Enthousiasme daarover. Maar wat doet de paus met wat hij aanhoort? Er kan niet tegemoet gekomen worden aan wat in strijd zou zijn met de leer van de Kerk, is zijn standpunt en hij alleen beslist.

Bij een andere ontmoeting is mevrouw Hildegard Wasser (voorzitster van de diocesane missieraad van Groningen) afgeweken van haar in Rome goedgekeurde tekst - gedurende 70 seconden, wordt beweerd. Zij bracht verlangens naar voren, waarvan iedereen weet dat ze onder veel R.K. Nederlanders leven en dat de paus er afwijzend tegenover staat. Wat een moed! Zij haalt de wereldpers.

Deze twee voorbeelden tonen wel aan, dat de onderdanen van de paus zich ervan bewust zijn hoezeer hun Heilige Vader een autocraat is, wat zij vanzelfsprekend vinden. Hij is immers de plaatsbekleder van Christus en moet dus als God op aarde regeren!

Synodes van sommige protestantse Kerken hebben dit bewustzijn nog niet. Aartsbisschop Simonis had hen uitgenodigd tot een ontmoeting met 'de Plaatsbekleder van Christus', met verzoek van tevoren in te sturen wat zij wilden zeggen. Dat was duidelijke taal. Niettemin verwachtten zij een ontmoeting op basis van collegialiteit; de voorwaarde van de gelijkwaardige opstelling van de stoelen was immers ingewilligd! (Zie mijn artikel 'Stoelendans' in Protestants Nederland van februari 1985).

De oecumenische dienst in de oude Waalse kerk te Utrecht op 13 mei bracht de ontgoochehng: de stoel van de paus stond 15 centimeter meer naar voren en de paus bleef daarop zitten, terwijl de anderen naar een lezenaar met microfoon moesten lopen. Bovendien werd de secretaris-generaal van de Hervormde Kerk op het laatste ogenblik 'toegesist', dat hij alvorens te spreken een buiging voor de paus moest maken. En hij deed dat, hetgeen de andere sprekers navolgden. De praeses van de Hervormde Synode uitte voor IKON/Radio op 17 mei zijn ergernis over deze gang van zaken; in TROUW van 18 mei is een kort verslag hiervan te lezen. 'We zijn er min of meer ingelopen', aldus de praeses, 'we hadden nog stringenter afspraken moeten maken. Maar op een gegeven moment vertrouw je elkaar. Ik vind het vervelend dat het zo gegaan is'... 'Naar mijn indruk was het een dienst van de rooms-katholieke kerk waarin we mochten participeren. Ik vind dat dubieus en niet loyaal'.

Deze indruk is stellig juist, maar stringentere afspraken zouden niet geholpen hebben. Nodig was geweest: gedegen studie van het canonieke recht, van het juridische en politieke aspect van de R.K. Kerk; dan zou men intijds tot de overtuiging zijn gekomen: de afwezigen hebben gelijk. Hoezeer gebrek aan kennis op dit gebied tot misverstanden leidt, bleek ook op de bijeenkomst met de paus, die aan de oecumenische dienst op 13 mei voorafging. Blijkens TROUW van 14 mei heeft de paus toen gezegd: 'Laat er geen twijfel over bestaan: de inzet van de katholieke kerk in de oecumenische roeping is onherroepelijk'. Dit kennelijk tot tevredenheid van de protestanten, want de besprekingen van leden van de Synodes van de Hervormde Kerk, van de Gereformeerde Kerken en van de Evangelisch-Lutherse Kerk zullen in november 1985 met de R.K. Kerk hervat worden, en wel in Rome.

Vóór die tijd hebben die protestanten nog heel wat te studeren. Zij dienen zich te realiseren, dat de R.K. Kerk onder oecumenische roeping verstaat: oecumenisme, dat is het streven alle christelijke Kerken samen te brengen in eenheid van organisatie onder de paus. En nu is juist die organisatie van de R.K. Kerk het belangrijkste verschil met de Reformatorische Kerken. Die organisatie wordt geacht door Christus zelf te zijn ingesteld en is daarom van onaantastbaar goddelijk recht.

De R.K. Kerk en de Heilige Stoel (het opperbestuur van de Kerk, bestaande uit de paus en zijn belangrijkste bestuursorganen) zijn rechtspersonen krachtens goddelijke verordening. De Stoel van Petrus is heilig verklaard en heeft een eigen altaar in de St. Pieterskerk in Rome, benevens een feestdag op de kalender, Wie tot bisschop van Rome gekozen is en op die Stoel plaats neemt, wordt daardoor de plaatsbekleder van Christus en een vorst boven alle vorsten op aarde. De R,K, Kerk is een supra-nationale Staat van hoger orde, in de gedaante van een Kerk. De paus is een supra-nationale wereldvorst krachtens goddelijk recht in de gedaante van het hoofd van een Kerk. Onder de benaming Heilige Stoel is de R.K. Kerk een op internationaal niveau erkende mogendheid, die diplomatieke betrekkingen onderhoudt met bijna alle landen ter wereld en deelneemt aan alle belangrijke internationale conferenties. De Kerk heeft een eigen rechtsorde. Wie zich organisatorisch onder de paus stelt, heeft een dubbel staatsburgerschap, hij is onderdaan van de paus en van zijn nationale regering. Bij botsing tussen de twee wetgevingen heeft die van de Kerk voorrang volgens R.K. leer. Dit hoogst belangrijke aspect van de R.K. Kerk komt bij oecumenische ontmoetingen in Nederland nooit ter sprake. De protestanten zijn er in de regel niet mee op de hoogte en de R.K. deelnemers durven het niet te zeggen.

Wat er een begripsverwarring op dit punt ook bij R.Katholieken bestaat, bleek bij het bezoek van de paus aan de Benelux. Het is een pastorale reis, werd eindeloos herhaald, de paus komt niet als staatshoofd. waarmee men bedoelde: niet als monarch over Vaticaanstad, Dat is juist, maar dat hij als hoofd van de Kerk wereldvorst is, was blijkbaar niet bekend bij de contactman van de KRO in Brussel, de heer Truyman. Deze raakte in verwarring toen de paus bij zijn bezoek aan de Europese Gemeenschap tot de betreffende regeringsvertegenwoordigers zei, dat abortus strafbaar moest blijven. Een hoofd van een Kerk kan toch geen orders geven aan regeringen? Kwam hij toch als staatshoofd? Is Vaticaanstad hd van de E,G,? Neen, Vaticaanstad is daar geen lid van. Maar de H, Stoel onderhoudt diplomatieke betrekkingen met de E.G, De vertegenwoordiger van de paus in Brussel is nuntius voor België, Luxemburg en de E,G, Welke plaats de H, Stoel in de wereld inneemt is te lezen in het boekwerk 'The Holy See and the International Order' (1976), door mgr, aartsbisschop H. E, Cardinale, destijds nuntius te Brussel.

De afgevaardigden naar de oecumenische bespreking in november in Rome dienen dit boek te lezen. En dan natuurlijk is bestudering nodig van de nieuwe Codex luris Canonici en van het Concilie-decreet over het oecumenisme.

Van 22 tot 27 april 1985 is in het Secretariaat voor de eenheid der Christenen te Rome een reünie gehouden van afgevaardigden van de oecumenische commissies van de bisschoppenconferenties. De Voorzitter kardinaal Willebrands heeft opgenoemd wat men allemaal moet weten als men zich in de oecumenische beweging begeeft: grondige kennis van de R.K, beginselen van het oecumenisme zoals het Concilie die heeft uiteengezet, en van de ontwikkeling daarna. En ook dient men de andere christenen te kennen, de andere Kerken en kerkelijke gemeenschappen; bovendien is nodig de geschiedenis van de oecumenische beweging te kennen, (Franse wekelijkse editie van L'Osservatore Romano van 14 mei 1985),

Mogen de protestantse afgevaardigden deze wijze woorden ter harte nemen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen