Naar aanleiding van een eventueel bezoek van koningin Beatrix aan de paus

In 'Protestants Nederland' van januari 1983 is terecht opgemerkt, dat het onderhouden van diplomatieke betrekkingen door Nederland met de R.K. Kerk in strijd is met onze grondwet, die alle kerkgenootschappen als voor de wet gelijk beschouwt. Echter werkt het verwarrend, die Kerk met 'Vaticaanse Staat' te betitelen. De paus is tweevoudig monarch: over Vaticaanstad en over de Romeinse Kerk. Deze twee moet men scherp uit elkaar houden. Vaticaanstad (Gitta del Vaticano) is een zuiver wereldlijke Staat, de tijdens Mussolini bij het Lateraans Tractaat, 11 februari 1929 gesloten tussen de Heilige Stoel en het koninkrijk Italië, in miniatuur-vorm herstelde Kerkelijke Staat. Deze was alleen bedoeld om de paus te garanderen dat hij geen onderdaan van een andere wereldlijke vorst zou worden en dat hij buiten oorlogen zou blijven. 1 Als wereldlijk vorst over Vaticaanstad bemoeit de paus zich niet met de wereldpolitiek. Dat doet hij als Hoofd van de Kerk. Door plaats te nemen op de heiligverklaarde Stoel van Petrus is hij immers, zoals de aloude kroningsformule luidt, 'vader van vorsten en koningen, regeerder van de wereld op aarde, plaatsbekleder van onze Verlosser Jezus Christus'. Het eerste Vaticaans Concilie heeft dit in 1870 dogmatisch vastgelegd: 'de heilige Apostolische Stoel en de Romeinse Opperpriester nemen de eerste plaats in de hele wereld in'. De Heilige Stoel (de paus en zijn belangrijkste bestuursorganen) is de juridische personificatie van de Kerk, op dezelfde manier als de Staat dat is voor een natie. 2 Als zodanig is de Heilige Stoel door veel staten erkend als een supra-nationale mogendheid, die op volkenrechtelijk niveau precies als een Staat fungeert in de wereldpolitiek. Maar -zowel de Romeins-Katholieke Kerk als de Heilige Stoel zijn volgens het Kerkelijk Wetboek rechtspersonen krachtens goddelijk recht. Want volgens de dogma's van 1870 heeft Christus zelf de juridische organisatie van de Kerk op aarde vastgesteld. Daarom achten R.K.K, en H. Stoel zich verheven boven andere mogendheden en is een diplomatieke vertegenwoordiger van de H. Stoel, die de titel van nuntius draagt, altijd deken van het corps diplomatique. (Dit geldt niet voor een pro-nuntius, zoals die bij het Nederlandse Hof geaccrediteerd is.) Het is de H. Stoel, die diplomatieke banden met andere Staten onderhoudt, deelneemt aan politieke Verdragen en internationale conferenties en waarnemers of vertegenwoordigers zendt naar internationale organisaties. Bij de Verenigde Naties is een permanente waarnemer. Het pauselijk staatssecretariaat, te vergelijken met een ministerie van buitenlandse zaken, heeft aan de secretaris-generaal van de Verenigde Naties laten weten, dat er in zulke gevallen gesproken moet worden van gedelegeerden van de H. Stoel, niet van het Vaticaan. 3 De instelling van een gezantschap van Nederland bij de H. Stoel is tot stand gekomen door een samenspel van misleiding en onwetendheid. Bij het herstellen van het gezantschap (na de opheffing in 1925) door de regering in Londen in 1944 schonden de ministers de grondwet door buiten weten van koningin Wilhelmina met de H. Stoel te gaan onderhandelen, o.a. op aansporing van ex-koning Alfons XIII van Spanje! 'De koning heeft het opperbestuur over de buitenlandse betrekkingen' zegt de grondwet. De ministeriële verantwoordelijkheid houdt niet in, dat de ministers het recht hebben in deze eigenmachtig op te treden en dan het staatshoofd onder druk te zetten door met aftreden te dreigen. 4 Nu eenmaal de grondwet geschonden is, doet het er niet veel meer toe of de koningin al of niet een bezoek brengt aan de paus.



Noten:
1. Dat Pius XII juist door dit - toen nog opzegbare- Tractaat de gevangene van Mussolini was en geen woord ten nadele van Hit- Ier durfde te zeggen, bleek pas in de Tweede Wereldoorlog.

2. H. E. Cardinale (nuntius voor België, Luxemburg en de Europese Economische Gemeenschap), The Holy See and the International Order, p. 115 (1976).

3. Ernesto Gallina, Le Organizzazioni Internazionali ne la Chiesa Cattolica, p. 69-77 (1967).

4. Zie Het herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en het Vaticaan (1940-1944), door A. F. Manning, in: Jaarboek van het Katholiek Documentatie Centrum, 1972.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen