Wat bedoelt men met 'het Vaticaan'?

Het Vaticaan is alleen maar een gebouw, heeft als zodanig geen rechten. Maar wijdverbreid is het spraakgebruik onder 'Vaticaan' te verstaan: de paus en zijn naaste medewerkers, het opperbestuur van de R.K. Kerk; daarvan is de officiële benaming echter 'Heilige Stoel'. Spreekt men hier van 'het Vaticaan', dan leidt dat tot grote verwarring doordat de paus tweevoudig monarch is: over zijn aardse staat 'Vaticaanstad' en over de hele wereld, waarover hij als plaatsbekleder van Christus als God mag heersen, omdat hij op de heiligverklaarde Stoel van Petrus zit. Als zodanig is hij een supra-nationale vorst, verheven boven alle wereldlijke staatshoofden. In deze kwaliteit voert hij ook zijn wereldpolitiek, onderhoudt diplomatieke betrekkingen met vrijwel alle landen ter wereld. Onder de benaming 'Heilige Stoel' functioneert de Kerk op het niveau van de internationale rechtsorde volkomen als een Staat.1) Maar velen denken dat de paus zijn wereldpolitiek voert als vorst over Vaticaanstad, de 'Citta del Vaticano', in 1929 gecreëerd bij Tractaat tussen de Heilige Stoel en het koninkrijk Italië (waar Mussolini regeringschef was), om de paus ervoor te behoeden dat hij onder gezag van een wereldlijk staatshoofd zou kunnen komen en daardoor niet meer de eerste plaats in de hele wereld zou kunnen innemen, die hem en de Heilige Stoel krachtens de dogma's van 1870 toekomt. Wie meent dat de paus als monarch over Vaticaanstad diplomatieke betrekkingen onderhoudt, begrijpt er niets van. De nuntii moeten voor goede verhoudingen tussen de Kerk en de diverse Staten zorgen en de politiek in die landen beïnvloeden, daarnaast een goede band tussen Rome en de plaatselijke Kerken bevorderen. Maar in de Grote Oosthoek lezen wij onder 'nuntius': 'De nuntius vertegenwoordigt de paus: bij een plaatselijke kerk, in zoverre de paus hoofd is van de Rooms-Katholieke Kerk; bij een regering, in zoverre de paus hoofd is van de Staat van Vaticaanstad'. En een R.K. Kamerlid heeft eens aan minister Van der Stoel gevraagd waarom Nederland in Rome twee diplomatieke vertegenwoordigers had: één was toch genoeg om zowel bij de republiek Italië als bij Vaticaanstad te fungeren!

En hij begreep er niets van, dat de minister er niet op inging. Ook begreep hij niet wat de pro-nuntius zich met de benoeming van bisschoppen te bemoeien had. In het verslag van de reis naar Rome van afgevaardigden van 3 reformatorische kerken uit Nederland in 1986, getiteld: 'In gesprek met het Vaticaan' blijkt op blz. 80 en 81 onkunde omtrent de geschiedenis van het zogenaamde tijdelijke gezantschap van Nederland bij de Heilige Stoel en de afschaffing in 1925. Op blz. 80 wordt verband gelegd tussen diplomatieke betrekkingen en Vaticaanstad, die 'Staat Vaticaan' wordt genoemd.

In 1957 werden er brieven gewisseld tussen het pauselijk Staatssecretariaat (dat de buitenlandse politiek van de Heilige Stoel behandelt) en het Secretariaat Generaal van de Verenigde Naties over de onderlinge diplomatieke betrekkingen. Er bestonden plannen voor de benoeming van een Permanente Waarnemer van de Heilige Stoel bij de Verenigde Naties. Van de zijde van de V.N. schreef men echter steeds over vertegenwoordiging van het Vaticaan. Daarom berichtte de pauselijke Staatssecretaris op 16 oktober 1957 aan de Secretaris Generaal Hammarskjöld: 'Met het oog op zekere onzekerheden, die gebleken zijn inzake de betrekkingen die het Secretariaat Generaal van de Verenigde Naties onderhoudt met het Staatssecretariaat, hecht laatstgenoemde eraan te preciseren dat die betrekkingen verstaan moeten worden als te zijn ingesteld tussen de Verenigde Naties en de Heilige Stoel. Even zo is het de Heilige Stoel die vertegenwoordigd is door de Delegaties die het Staatssecretariaat accrediteert bij de Zittingen van de verschillende organen van de Verenigde Naties. 2)

Hij verzoekt vervolgens hiermee rekening te houden in documenten en dergelijke. Op 29 oktober antwoordt de Secretaris Generaal dat hij aan dit verzoek zal voldoen.

Maar tot anderen is de noodzaak van deze correctie blijkbaar niet doorgedrongen. Toen onlangs generaal Noriega de Apostolische Nuntiatuur in Panama wist binnen te dringen onder bedreiging dat hij anders een bloedbad zou aanrichten en de nuntius niet wist hoe hij hem zonder levensgevaar kon kwijtraken, vernam men uit radio, t.v. en pers, dat dit tot ernstige spanningen leidde tussen V.S. en Panama enerzijds en 'het Vaticaan' anderzijds.

Nu zoveel regeringen een nuntius of pro-nuntius ontvangen, dienen zij alle te weten, dat hij de vertegenwoordiger is van een supra-nationale wereldvorst, krachtens goddelijk recht, plaatsbekleder van Christus, die daarom over de gewetens mag heersen en eenzijdig mag vaststellen over welke gedeelten van de wetgeving hij alleenzeggenschap kan opeisen. Volslagen gehoorzaamheid wordt van alle leden van de Kerk geëist. In een land met een pluriforme bevolking kunnen R.K. ministers en kamerleden daardoor in een moeilijke positie komen.


Noten:
1) The Holy See & the International Order door H. E. Cardinale, destijds Nuntius in Brussel voor België, Luxemburg en de Europese Economische Gemeenschap (1976).

2) Le Organizzazioni internazionali e la Chiesa Cattolica door Ernesto Gallina (1967).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen