Spruyte Davids

1. Een spruytgen heeft de Heer geplant
Te Bethlehem int Jootsche lant
Wt Davids stam gesproten
Vol Conincklijcke loten.

2. Sijn twijgen staen wijt wt-gebreyt
Met bloemen cierlijck overspreyt
Als met een peirlen crone.
Geen schoonheyt is soos schone.

3. In s' Heren lusthof sal hy staen
Vol vruchten die de siel versaen.
Sijn loof geneest de crancken
Wijt boven alle drancken.

4. Gods waerheyt sal sijn wortel zijn,
Gods heete liefd' sijn sonns-schijn.
Den groten Geest een ryne
En levende fonteyne.

5. O Vader goet, geeft dat wy ras
Dit over-costelijck gewas
Met herten vreugd' genieten;
Geen cruys sal ons verdrieten.

(Over-ysselsche Sangen en Dichten, Deel I, blz. 186-187)

De titel van dit gedicht is ontleend aan de profeet Jeremia, die twee maal over de komst van de Spuit spreekt, namelijk in Jeremia 23:5: 'Ziet, de dagen komen, spreekt de HEERE, dat Ik aan David een rechtvaardige Spruit zal verwekken; Die zal Koning zijnde regeren en voorspoedig zijn en recht en gerechtigheid doen op de aarde', en in hoofdstuk 33:15: "In die dagen, en te dier tijd zal Ik David een SPRUIT der gerechtigheid doen uispruiten; en Hij zal recht en gerechtigheid doen op aarde'. Met de aanduiding 'Spruyte'geeft de bijbel aan dat Zijn komst onaanzienlijk was. Jesaja gebruikt een soortgelijk beeld als hij spreekt over een Rijsje dat voortkomt uit de afgehouwen tronk van Isaï (Jesaja 11:1). Maar deze Spruite zal groot en groen worden, en met vruchten beladen: 'Vol Coninclijcke loten', dat wil zeggen vol koninklijke nakomelingen. Het beeld van de Spruite is in Revius' gedicht uitgegroeid tot een symbool van kracht, schoonheid en vruchtbaarheid. In verrukking schrijft Revius over de takken, bloemen en vruchten die niet alleen de onovertroffen heerlijkheid van de grote Davidszoon bewijzen, maar ook wat zij betekenen voor de mens: de vruchten verzadigen de ziel, zijn loof geneest de zieken, veel meer ('wijt boven') dan welke geneesmiddelen ook.

In de vierde strofe gaat Revius verder op het beeld in: de wortel van deze Boom des Levens is Gods waarheid, terwijl de zonneschijn Gods vurige liefde is. De Heilige Geest is een reine en levende bron. Het is duidelijk dat de dichter in de komst van Christus het werk van God de Vader, Zoon en Heilige Geest verenigd ziet. Inmiddels is het uiterlijke feit van Christus' geboorte, dat toch het uitgangspunt van het gedicht is, op de achtergrond geraakt. Revius heeft zich in bewogenheid mee laten nemen door het beeld dat hij beschreef. Uiteriijk feit en innerlijke betekenis gaan in elkaar op en worden tot een mystieke en bijna naïve eenheid. Deze eenheid wordt bijzonder versterkt door het gebed in de slotstrofe. 'Gewas' en 'hart' worden hier samengebracht: 'Geef, o Vader, dat wij spoedig dit zeer kostbare gewas met büjdschap des harten mogen genieten'. Wie het gedicht goed leest, is dit 'genieten van Christus' in de diepbewogen dichter (en lezer?) al volop tegengekomen. Van 'Spruyte Davids' is eens gezegd: 'Voor de systematische Revius is een dergelijk gedicht toch iets als de dans van koning David vóór de Ark!'.

Jacobus Revius was een reformatorisch dichter bij uitstek. Zijn gedichten sluiten nauw aan bij het bijbelse spreken en de theologie in zijn poëzie is gebaseerd op de leerstellingen van de Reformatie. Je zou dan ook denken dat zijn poëzie tijdens zijn leven geliefd moet zijn geweest, omdat in die tijd de beginselen van de Reformatie krachtig doorwerkten in kerk en staat. Maar niets is minder waar! Gematigder calvinistische dichters als Jacob Cats, Constantijn Huygens en Jeremias de Decker oogstten veel waardering bij de tijdgenoten, maar Revius lag als streng contraremonstrant niet in de markt.

De Over-ysselsche Sangen en Dichten, verschenen in 1630, werden dan ook niet herdrukt. In 1634 was het grootste deel van de oplage nog onverkocht. Revius probeerde er toen opnieuw de aandacht op te vestigen door de resterende exemplaren, door middel van een nieuwe voorrede en een aantal bijgevoegde verzen vermomd, uit te geven als 'tweede vermeerderde druk'. Maar ook nu bleef succes uit. Na Revius'- dood kwam het nog niet tot een volledige tweede uitgave. Er verschenen slechts twee bloemlezingen uit Revius gedichten voordat eindelijk professor W.A.R Smit in 1930-1935 de Over-ysselsche Sangen en Dichten opnieuw uitgaf. Pas door het proefschrift dat Smit aan Revius wijdde en door de heruitgave van Revius dichtbundel werd de bewondering voor Revius poëzie gewekt die hem eeuwenlang onthouden was. Revius' dichtbundel bestaat uit twee delen. In het eerste deel bezingt de vrome dichter de gang van Gods werken in het Oude en Nieuwe Verbond. Het is een dichterlijke vertolking van het christelijk geloof, afgeleid uit de Heilige Schrift en doorleefd in calvinistische geest. Het tweede deel van dé bundel bestaat voornamelijk uit lofdichten op vrienden en vooraanstaande personen en uit gedichten gewijd aan historische gebeurtenissen. Revius leefde vurig mee met de vrijheidsoorlog; fel zijn de verzen tegen de Spanjaarden en de roomsen. Wie de Nederlanden aanviel, streed tegen Gods zaak. Wanneer Oranje een overwinning behaalde, was dat een uitredding van omhoog. Revius' poëzie is een bloeiende loot aan de stam van de Reformatie. Zijn poëzie lezen is een boeiende wandeling maken door een schitterende tuin, waarin een grote verscheidenheid aan bloemen en kleurenpracht.

Drs. A. van Groningen, Nieuw-Lekkerland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen