Langs de kloof...

Mevrouw tot priester gewijd
Het is niet ten onrechte dat wij, als we over de pauselijke kerk spreken we het altijd hebben over de Róóms-Katholieke Kerk of de Romana, niét over de Katholieke Kerk zonder meer. Want er zijn nog andere kerken die bij hun naam Katholiek een andere toevoeging hebben: Grieks-Katholiek of in ons land ook Oud-Katholiek, terwijl we ooit ook de vrijzinnige, min of meer theosofisch getinte Vrij-Katholieke Kerk kenden. Over de vrij kleine Oud-Katholieke Kerk hebben we het nu. Die lijkt in de liturgie tamelijk rooms, maar verschilt toch wezenlijk van de pauselijke kerk. Zo wordt de paus niet erkend als onfeilbaar hoofd der wereldkerk. Ook behoeven de geestelijken, inclusief de bisschoppen, niet ongehuwd te blijven. En sinds kort kent men in Oud-Katholiek Nederland ook een gehuwde vrouwelijke priester, die nochtans zich niet priesteres laat noemen.

De Oud-Katholieke Kerk stamt ruwweg uit de traditie van de Jansenisten in Franrijk, waarin ook de denker Blaise Pascal stond. Momenteel is de Oud- Katholieke Kerk een tamelijk nauwe zusterkerk van de Anglicaanse Kerk en de Amerikaanse variant daarvan, de Episcopaalse Kerk. Beide kerken kenden al langer de vrouwelijke priester, hoewel de wijdingen daarvan ook met de nodige commotie gepaard gingen. Sinds zaterdag 18 september jl. heeft Oud-Katholiek Nederland nu zijn eerste gewijde vrouw. De 47-jarige Grete (Geertruida Catharina Godefrida) Verhey-de Jager werd toen door de oudkatholieke aartsbisschop mgr. Antonius Jan Glazemaker in de Sinte Gertrudiskapel in Utrecht priester gewijd. Zij had al de - ook in de R-K Kerk bekende - lagere wijding van diaken.

Vrouw, moeder, geen feministe
Mw. Verhey studeerde theologie aan de Universiteit Utrecht en deed sinds 1993 in deeltijd pastoraal werk in de oud-katholieke parochies van Oudewater en Schoonhoven. De moeder van vier kinderen is tevens geestelijk verzorger van het ziekenhuis Gooi- Noord in Blaricum. Zij was kostwinner, maar wenst zich geen feministe te noemen. Haar kerk telt in ons land zo’n zevenduizend leden, twee bisschoppen en enkele tientallen (vaak kleine) parochies. In oecumenisch opzicht staat de kerk tussen ‘Rome’ en de protestantse kerken in.

In een vraaggesprek zei priester Verhey dat zij niet primair zelf dit ambt had gezocht, maar dat velen ernaar vroegen. Gezien haar werkzaamheden zou zij beter kunnen fungeren wanneer ze gewijd priester was dan als ‘leek’. Ook in haar kerk waren er echter tegenstemmen. Emeritus-pastoor J.N. van Ditmarsch vond de manier waarop een andere Nederlandse vrouw met veel trompetgeschal van de R-K Kerk overging naar de Anglicaanse Kerk om daar tot priester te worden gewijd, zeer afkeurenswaardig. Deze Alja Tollefsen werkt nu in Engeland. Oud-Katholieke kerken in Amerika en Polen wijzen de gewijde vrouw nog af, in Duitsland en Oostenrijk heeft Verhey enkele zuster-priesters.

***

De R-K en de Oud Katholieke Kerk
Hoe kijkt de Romana nu aan tegen deze ‘buurkerken’ die zijn verenigd in de internationale Unie van Utrecht, geleid door aartsbisschop Glazemaker in Utrecht? Wel, met gemengde gevoelens. Want de RK Kerk erkent wél het oud-katholieke bisschopsambt en de priesterwijdingen. Na de zogeheten ‘Schisma van 1723’ werd de apostolische successie in de nieuwe Oud-Katholieke Kerk door Rome aanvaard. Maar dat gold alléén de mannelijke geestelijkheid. Mw. Verhey is voor haar roomse collega’s en de r-k aartsbisschop van Utrecht, kardinaal Simonis, slechts een zogenaamde priester, wier eucharistievieringen onwettig zijn.

Voorstanders binnen haar kerk van de nauwere samenwerking met de Romana zullen ook om dié reden tegen haar wijding zijn geweest: de brede Catholica krijgt het er niet zo gemakkelijk mee. Terugkeer van de Oud-Katholieke Kerk in de pauselijke kerkgemeenschap lijkt mede hierdoor verder weg dan ooit. Anders dan de R-K Kerk in ons land heeft de Oud-Katholieke geen gebrek aan gewijde priesters. Of dat vooral met het verplichte r-k celibaat te maken heeft weet ik niet. Ondertussen heeft de oud-katholieke bisschop Glazemaker te kennen gegeven dat hij met emeritaat zal gaan. Zijn opvolger is op dit moment mij nog niet bekend. Die zal in elk geval democratischer worden aangewezen dan zijn ambtsbroeder Simonis. Want Glazemaker heeft geen (onfeilbaar geachte) paus boven hem staan en zijn opvolger derhalve ook niet.
Mgr. Glazemaker was op zijn beurt de opvolger van aartsbisschop mgr. dr. Marinus Kok, die eind juli jl. op 83-jarige leeftijd is overleden. Dr. Kok zette zich vooral in voor de oecumene, zowel met de R-K Kerk als met de Oosters-Orthodoxe kerkfamilie. Kok, die ook jarenlang kerkgeschiedenis doceerde aan het Oud-Katholiek seminarie in Amersfoort, onderhield goede relaties met de r-k oecumene-specialist kardinaal Jan Willebrands. Hij was ook vele jaren bestuurslid van de Raad van kerken in ons land.
Onder Koks voorzitterschap publiceerde deze raad het rapport ‘Maaltijd des Heren en kerkelijk ambt’, een studie over de (on)mogelijkheden van het tesamen deelnemen van protestanten en rooms-katholieken aan de Eucharistie en het H. Avondmaal, een nu opnieuw actueel thema met het oog op het eventuele huwelijk van onze hervormde kroonprins met een rooms-katholieke Argentijnse.

Maria nu ook verschenen in Saarland...
Soms heeft zelfs de officiële R-K Kerk, zeg maar het Vaticaan, moeite met al die (voor ons: vermeende) Maria-verschijningen. Dat zij in de volksdevotie hogelijk werd en wordt vereerd als moedermaagd en medeverlosseres of ook als koningin des hemels is al problematisch genoeg. Haar ‘verschijningen’ aan Bernadette Soubirous in Lourdes, anderhalve eeuw geleden, en aan drie kinderen in het Portugese Fatima, zijn wèl erkend. Moeilijker lag het met het nog maar jonge bedevaartsoord Medjugorje in het vroegere Joegoslavië, nog altijd goed voor vele Mariapelgrims, ook uit ons land en onze buurlanden
Maar sinds 17 mei van dit jaar heeft ook Duitsland hoog bezoek gehad: Marpingen in Saarland is op weg een nieuw Maria-bedevaartsoord te worden, een Duits Lourdes. In het behoudende Duitse dagblad Die Welt van 4 september jl. werd aangekondigd dat ze ook in september deze plaats met een verschijning zou vereren. (Of dat ook gebeurt is, ben ik in de pers niet tegengekomen). Een Vaticaanse reactie op deze nieuwe aardse bezoeken van Maria heb ik nog niet gelezen. Deze zeer mariale paus zal er wellicht minder moeite mee hebben. Al in 1987 liet hij een Maria-encycliek verschijnen: ‘Redemptoris Mater’ (Moeder van de Verlosser) en zijn Maria-verering van de Poolse ‘zwarte Madonna’ is genoegzaam bekend.

Die Welt vermeldt overigens ook dat in nazi-Duitsland (1933-1945) tal van Maria-verschijningen zijn gemeld, ook al eerder in Marpingen. Het meest bekend heet haar verschijning in november 1937 in Heede (Emsland) aan vier meisjes op het dorpskerkhof. Opmerkelijk is in dit geval dat ca. 15.000 gelovigen die naar Heede afreisden, daar op 14 november 1937 door de SS-groep ‘Hermann Göring’ werden gehinderd: het dorp werd van de buitenwereld afgesloten en de vier kinderen werden elders in een gesticht opgesloten. De directeur daarvan verweet hen ‘onvrome leugenachtigheid’, maar hij kon hen niet bewegen tot herroeping van hun Maria-verhaal. Deze leider Gottfreid Ewald was na de oorlog auteur van een standaardwerk en leerboek psychiatrie. En Marpingen? Ach, al in 1876, niet lang na Maria’s bezoek (?) aan Lourdes en de Pyreneeën, werd haar eerste verschijning in dit dorp in Saarland gemeld. Als de R-K Kerk hier een en ander niet legitiem acht is er altijd de VVV en mogelijk ook de dorpsparochie die er wel bij vaart...

***

Het ‘wordt-vervolgd’ van bisschop Eijk
Men kent de voorhistorie van de hetze rond de nieuwbenoemde bisschop van Groningen, mgr. dr. Wim Eijk, die voorheen als arts en theoloog moraaltheologie doceerde in Rolduc en Den Bosch. Beide instellingen heetten conservatief, want verwant aan de vroegere bisschoppen van Roermond en Den Bosch, Gijssen en Ter Schure. Welnu, iemand die daar doceerde kan niet deugen, zo vonden min of meer progressieve rooms-katholieken. De hetze van de toen nog niet tot bisschop gewijde prof. Eijk begon met de Utrechtse roomse kerkhistoricus dr. Ton van Schaik. Deze ‘onthulde’ in het oecumenisch weekblad HN Magazine (ooit Hervormd Neder land) in drie afleveringen hoe schandalig Eijk op zijn colleges zich wel zou hebben gekeerd tegen o.a. homoseksuelen en tegen de opvatting dat de R-K Kerk antisemietische uitspraken en gedragingen zijn aan te wrijven. De uiters linkse Groninger priester en ex- Europarlementariër Herman Verbeek dikte die hetze nog eens aan. Justitie zou Eijk moeten vervolgen en zijn bisschopswijding mocht niet doorgaan. Ook het COC en de Gaykrant en joodse instanties roerden zich, aanvankelijk zonder Eijk te (kunnen of willen) horen. Kortom, een inquisitie in eigen (nou ja...) roomse gelederen en daarbuiten leek aan de slag te kunnen, met kans op succes.

We zijn nu wat weken verder. Wat is er van Eijk overgebleven? Ontworteld geraakt? Welnee. Hij heeft een verklaring laten uitgaan aan zijn toekomstige beminde gelovigen, waarin hij - zoals ook in de pers - opmerkte, dat deze teksten van collegedictaten volledig uit hun verband waren gerukt, alleen als illustratiemateriaal voor intern gebruik waren bedoeld en niet persklaar waren, en dat hij zeker niet de bedoeling had - toen èn nu niet - om homo’s en joden onaangenaam te treffen.

Ook zijn er besprekingen geweest met deze beide groepen, tot tevredenheid van alle partijen. (Zij het ook, dat later toch nog weer in joodse en in homokringen werd gezegd dat Eijks excuus en verweer wel wat royaler en sterker had kunnen zijn). Eijk heeft inmiddels toegezegd dat hij die oude leerstof wellicht zal herschrijven en eventueel publiceren. Hij zal ook het voortgezet gesprek met deze en andere partijen niet schuwen en is binnen het kader van de kerkleer gevoelig voor nuanceringen. En inmiddels heeft een r-k lid van de Groninger kerk priester Verbeek bij de kerkelijke rechtbank in Rome, de Rota, aangeklaagd wegens ketterijen en de Rota gevraagd om Verbeek te veroordelen en zonodig uit het ambt te zetten. Ook anderen roepen Verbeek en deken D. ten Dam op om hun ambt neer te leggen. Wordt vervolgd, zullen we maar zeggen...

***

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen