Langs de kloof...

Heilig worden zonder wonderen?
Zou dat kunnen: heilig (en eerst zalig) verklaard worden zonder dat er een medisch aantoonbaar wonder heeft plaatsgehad? Kan een kandidaat voor de zaligverklaring, zoals paus Pius XII of kardinaal-aartsbisschop van Münster graaf Von Galen -verzetsheld in nazi-Duitsland - straks tot de eer der altaren worden verheven zonder dat medici voor een raadsel staan bij de genezing van iemand die, op voorspraak van de gestorvene, wonderlijk is hersteld? Zo ver is het nu nog niet, maar er lijkt beweging te zitten aan het zaligverklaringen-front. Het Vaticaans departement inzake de heiligverklaringen zou wijziging van de voorschriften overwegen. Trouw betoogde recent, dat kardinaal Tarcisio Bertone, voorheen tweede man op dat departement, zich in die richting heeft uitgelaten. Was voor die zalig- en later heiligverklaring vroeger nodig dat de betreffende man of vrouw stierf in een geur van heiligheid en een vroom leven had geleid, hij/zij moest aan nog een voorwaarde voldoen: artsen moesten een, na zijn of haar dood ontstane, wonderbare genezing medisch onmogelijk achten en 'dus' die heling toeschrijven aan de voorspraak van de overledene. Voor heiligverklaring waren er zelfs twee maal twee wonderen nodig. Recent werd dat al teruggebracht tot voor elke verklaring één wonder. En bij een grotere groep martelaren was dat ene wonder zelfs toereikend voor de gehele groep. Een eenling die de marteldood onderging kwam zelfs voor zijn 'zalige' status al in aanmerking zonder een aanwijsbaar wonder in zijn omgeving.

De krant wees erop dat de huidige paus met ongeveer tweeduizend zalig- en heiligverklaringen tijdens zijn pontificaat absoluut recordhouder is. Hij zou bovendien, terwijl hij zijn einde ziet naderen, zelf nog diverse personeri die hij zeer bewondert, zalig' of' heilig willen verklaren. Onder hen de bekend kardinaal John Henry Newman, die in de 19^ eeuw als Anglicaanse geestelijke overging naar de Romana en daar al spoedig kardinaal werd. Ook de grondlegger van het verenigd Europa, de vrome rooms4fatholieke politicus Robert Schuman, zou op het pauselijke lijstje voorkomen. Van deze beiden zijnmog altijd geen postume wonderen aangetoond en de paus heeft nü toch wel haast.

Nieuwe heiligen: Damiaan en JP II?
Overigens kan er nu al geen twijfel over bestaan dat ook deze mariale paus Johannes Paulus II voor zijn opvolger(s) zeker in aanmerking komt om ooit een heilige te worden. In zijn zeer roomse Poolse vaderland zullen, eventueel dan nog noodzakelijke, genezingswonderen wel worden aangewezen. Wij willen daarentegen graag wachten op een ander, bijbels, wonder. Dit, dat deze paus in de avond van zijn leven zijn ambt en status afzweert en verklaart, dat niet Maria - de zwarte Madonna of welke dan ook - (mede) verlost en zalig maakt en dat die, na hun dood nog wonderen verrichtende, heiligen een onbijbelse uitvinding zijn van een kerk die Christus niet uitsluitend alle eer geeft. Dat zou niet een medisch, maar een Godswonder zijn! Intussen zit er weer een nieuwe heilige aan te komen, de Vlaamse pater Damiaan (De Veuster), die in 19^ eeuw arbeidde onder de melaatsen op het bij Hawaï behorende eiland Molokai. In 1995 is Damiaan, pater van het Heilig Hart, zalig verklaard en zijn biografe, Hilde Eynikel, verwacht met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zijn heiligverklaring op korte termijn. Op 10 mei a.s., Damiaans feestdag, zou het Vaticaan de datum van de plechtigheid bekendmaken. De rooms-katholieke kerk van Hawaï was al jaren bezig met dit proces, maar het ontbrak nog aan een nodig genezingswonder. Dat mirakel zou, zo bericht de Vlaamse krant De Standaard, nu in orde zijn. Een Amerikaanse vrouw met een tumor is, zo heet het, na een gebed tot de leprozenpater wonderbaarlijk hersteld.

Toch hoorde Eynikel op Hawaï dat er nog een ander obstakel was: de zusters Franciscanessen willen dat tegelijk ook hun zuster Marianne zalig wordt verklaard, want ook zij heeft op Hawaï onder melaatsen gearbeid. Frans Gorissen, de Vlaamse overste van de paters van het H. Hart (welke congregatie in Rome haar hoofdkwartier heeft), ontkent echter i dat de zaak al rond is. De genezing van de Amerikaanse was wel wonderbaarlijk, maar zij vereerde diverse heiligen en nu is nog niet aangetoond dat het mirakel specifiek aan de melaatsen-pater Damiaan mag worden toegeschreven. In februari moet nu worden bekeken of het mirakel-proces kan worden overgedaan. ' r, , Het probleem zou, dacht ik zo, ook opgelost zijn als een andere zieke bidder tot deze dode pater onder controle van een kwaal genas. Maar zou het, vragen wij ons at .voor de gestorven leprozen-herder wat uitmaken of een paus "hem nu, vele jaren na zijn dood, nog van zalig tot heilig promoveert? Wij kunnen ons moeilijk een hemelse hiërarchie voorstellen onder de gestorven volgelingen van het Lam. Ook in de heerlijkheid zal toch gelden: Eén is uw meester; gij zijt allen dienaars en broeders. Het doet er niet toe of men onder melaatsen werkte of onder de kastelozen van Calcutta of dat men in de Hollandse cel een beker koud water aanreikte in Zijn Naam!

Pius XII en joodse r-k dopelingen
Paus Pius XII, die zo mogelijk nog door zijn verre opvolger Johannes Paulus II de status van zalige en, zo mogelijk, heilige krijgt toegedicht - het heeft wel wat weg van een Nederlandse lintjesregen op Koninginnedag - is met name om zijn houding in de Tweede Wereldoorlog nog regelmatig in het nieuws. De in Brussel werkende protestantse theoloog prof. Hans Jansen neemt het voor hem op inzake zijn vermeend antisemitisme. Hij zou, binnen het kader van zijn beperkte mogelijkheden, wel degelijk veel gedaan hebben om Joden te redden of hun lot te verzachten. Anderen houden Pius XII voor iemand die zwaar tekort schoot en weigerde, al zijn invloed aan te wenden ten gunste van de Joden.

Postuum raakt deze promotor van Maria ten Hemelopneming nu opnieuw in de problemen. Hij wilde niet, dat joodse kinderen die werden ondergebracht of onderdoken bij rooms-katholieke gezinnen en die daar soms - al dan niet gewild - katholiek werden gedoopt, na de oorlog werden teruggegeven aan hun overlevende ouders of aan de joodse gemeenschap. In 1946 schreef deze paus een brief aan Angelo Roncalli, de latere concilie-paus Johannes XXIII, die toen nog pauselijk nuntius in het Turkse Istanbul was. Deze brief is eind december 2004 in de publiciteit gebracht door het Instituut voor Godsdienstwetenschappen in Bologna. Mgr. Roncalli weigerde, zo bleek, de maatregel van zijn chef uit te voeren. Hij stond bekend om zijn meer pro-joodse houding en was het mogelijk oneens met de pauselijke opvatting dat elk roomskatholiek gedoopt kind voortaan toebehoort aan de H. Moederkerk en niet kan worden teruggegeven aan ouders of instellingen die een katholieke opvoeding niet konden garanderen. Dat zou immers strijdig zijn met de afgelegde doopbelofte.De maatregel, die ook in ons land heeft gespeeld, hield wel in, dat niet-gedoopte joodse kinderen terug mochten naar hun gemeenschap. En vóór de pauselijke brief in 1946 verscheen waren al heel wat joodse ex-pndérduikers weergekeerd in hun kring of gemeenschap.

Hoe protestantse - kerken wereldwijd tegen dit vraagstuk aankeken weet ik nu niet. Mij is vanuit ons land niet bekend, of bijvoorbeeld hervormden of gereformeerden joodse kinderen bewust hebben laten dopen na een adoptie onder dwang. Wel spraken overlevende Joden ver na de oorlog nog hun waardering uit over de, soms geheel belangeloze, opvang in protestantse gezinnen. Van een, om godsdienstige redenen, geweigerde teruggave aan de wettige ouders of joodse gemeenschap is mij niets bekend, al hebben calvinistische pleegouders vast wel hun joodse gezinsleden in aanraking proberen te brengen met Jezus de voorzegde Messias. Intussen werpt de brief, dunkt ons, wel nieuw licht op paus Pius XII, nu blijkt dat hij ook een jaar na de oorlog nog zo'n, volgens sommigen, antisemitische maatregel afkondigde. Toen kon hij zich niet meer verschuilen achter zijn moeilijke positie of een concordaat met Mussolini. Het debat van Pius gaat volop voort.

Rooms-katholiek leidt PKN-hoofdkantoor
Ach, moet kunnen, waarom niet, zullen ze bij de top van het hoofdkantoor van de Protestantse Kerk in Nederland te Utrecht hebben gedacht toen ze een nieuwe, tijdelijke, directeur benoemden van roomskatholieken huize. Nadat de eerste (hervormde) directeur van het (toen nog) Dienstencentrum van de Samen-op-Weg kerken, Afra Wamsteker, met knallende ruzie en slaande deuren vertrok bij het veel te grote en te dure en onnodige centrum werd in ir. Wouter A. van Santen een nieuwe directeur gevonden. Maar niet voor lang, want Van Santen vertrekt en volgens het PKN-blad 'Woord & Dienst' is de sollicitatieprocedure voor een opvolger mislukt, omdat er slechts één kandidaat overbleef. Dat is al een teken op zich! Er komt nu, in de vorm van chemisch technoloog Jan Willem Merkx, een 'tussenpaus' en er zal later alsnog een definitieve kandidaat ter goedkeuring worden voorgedragen aan de generale synode. De benoeming van de tijdelijke manager Merkx bevreemdt de staf van het Dienstencentrum zeer, omdat er intern zeker geschikte kandidaten te vinden zouden zijn. Daar komt bij, dat Merkx met zijn rooms-katholieke achtergrond niet echt een band heeft met de bijna één jaar jonge fusiekerk. Ook grondige theologische kennis kan men hem niet aanwrijven. Als chemisch technoloog werkte hij in de papierindustrie. Hij wordt nu echter niet ingehuurd om zijn vakkennis, maar om zijn managerskwaliteiten. Hij moet een beleidsplan van de dienstenorganisatie uitvoeren en erop letten, dat het kantoor goed draait en het budget niet onjuist besteedt. Dat klinkt nogal wrang als men weet, dat Merkx voorlopig in ingehuurd voor een half jaar tegen een 'vergoeding' van, ja, u leest het goed, duizend euro per dag. Bij twintig werkdagen per maand komt dat neer op een salaris van twintigduizend euro per maand oftewel 240.000 euro per jaar, in een tijd van een krimpende economie. Ik denk, dat Balkenende voor zijn landsbestuur minder 'vangt', PKN-bestuurder F. baron van Tuyil van Serooskerken vindt het bedrag helemaal niet te hoog. Een nieuwe vaste manager zal men ook zo'n 220.000 euro per jaar moeten betalen, maar, aldus Van Tuyll, „als hij zijn werk goed doet, dan verdient hij dat geld zo terug" en over die ruim twee ton zegt de baron: „dat is normaal voor zo'n baan in de nonprofitsector". Ach ja, anders schrijf je toch gewoon je - door kerkverlating en vergrijzing steeds meer noodlijdende gemeenten - een extra collecte voor om de vermogensopbouw en limousine met chauffeur van de hoogste baas te bekostigen? Veel nuttiger instellingen dan die, door ruzies verziekte, bureaucratische instelling in dat veel te grote vroegere militair hospitaal, zoals christelijke hulpverleners Woord & Daad of ZOA, kennen hun hoogste bazen maar een fractie toe van wat Merkx gaat krijgen. En dan wel bezuinigen op een eigen Israël-predikant en een raad voor kerk en Israël! En dan wel, via Icco en Kerkinactie, de Palestijnse aartsvijanden van het Joodse volk steunen! Nu maar hopen dat de generale synode wijzer is in zijn beslissing en tevens een nieuw, bescheidener, afdoende en betaalbaar onderkomen bepleit voor een fors afgeslankt hoofdkwartier, bestierd door iemand met kennis van zaken én liefde voor de kerk en graag zonder eurotekens in zijn ogen...

Maria als Mystieke Roos van december
In 2004 was het, zie PN van december jl., anderhalve eeuw geleden dat de onbevlekte ontvangenis van Maria werd afgekondigd. Van haar moeders lijf af zou zij zondeloos gewest zijn. Wereldwijd geldt, uiteraard naast Kerstdag 25 december, de achtste december in de Romana als de bijzondere feestdag van Maria, hoewel op andere data ook haar ontvangenis en haar hemelvaart worden gevierd. Tal van kerken zijn aan Maria gewijd en op 8 december wordt zij meer dan ooit vereerd. Bijvoorbeeld in het bisdom Keulen van aartsbisschop Joachim kardinaal Meisner. De Keulse Dom is weliswaar geen Mariakerk, maar zij is patrones van het bisdom.

In Apeldoorn - voor een Veluwse plaats een gemeente met een relatief grote, zij het slinkende, roomskatholieke bevolking - werd op die decemberdag Maria op een bijzondere manier vereerd als 'Rosa Mystica'. Die mystieke roos heeft te maken met een reeks verschijningen van Maria in het voorjaar van 1947 in Noord-Italië.'Als mystieke roos zou zij zich vertoond hebben aan Pierina Gille in Montechiari en Fontanelle. Ze was, aldus de vrome traditie, toen gehuld in een wit kleed met drie rozen erop: wit; rood en goudkleurig.®Die rozen zouden symbool zijn voor gebed, boete en offer. In december 1947 zei ze, zo wordt verhaald, bij haar verschijning: „Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis! Ik ben Maria van de genade, dat wil zeggen de genadelijke Moeder van mijn goddelijke zoon Jezus Christus. Door mijn verschijnen in Montechiari wens ik als 'Mystieke Roos' aangeroepen en vereerd te worden. Ik wens, dat men ieder jaar op 8 december op het middaguur het uur van genade voor de gehele wereld viert (...)". Hetwelk dus geschiedt, want als de 'Moeder Gods' zoiets vraagt, kun je dat niet weigeren. Dus kreeg Maria ook in Apeldoorn haar verering en aanbidding. Aanbidding? Ze mag toch, ook volgens de R-K Kerk, niet aanbeden worden, maar alleen vereerd? Strikt formeel wel, ja. Maar als ze zelf aangeeft, dat ze „aangeroepen en vereerd" wil worden, want is dat dan anders dan aanbidding? Bovendien, het eenvoudige volk dat de Maria-mystiek beoefent zal nauwelijks het verschil weten tussen het vereren van de Maagd en het aanbidden van haar Zoon. Apeldoorn heeft een centrale, neo-gotische Mariakerk, officieel O.L. Vrouwe ten Hemelopneming. Maar als Mystieke Roos werd ze niet daar vereerd, maar in twee andere parochiekerken buiten het centrum: de kerk van Fabianus & Sebastianus en de St. Victorkerk.

Maria stopte op 8 december 1947 niet met haar (vermeende) openbaringen; nog dertig jaar daarna liet ze regelmatig van zich horen. Een probleempje daarbij is wel, dat de Mystieke Roos nog altijd niet kerkelijk is erkend. De aan haar als Roos toegeschreven genezingswonderen evenmin. Sommigen verschijningen zijn zelfs het Vaticaan te gek... In 1974 sprak de verschijning de wens uit, dat zij voortaan als Pelgrim-Madonna zou worden vereerd, als reizende Madonna in de vorm van een speciaal beeld. (Maar geen kopie van de wellustige zangeres Madonna...). Nu, dertig jaar na die opdracht, zijn er zo'n 250 Pelgrim-Madonna's onderweg, waarvan er één dus de Veluwe aandeed. Op het - ook hier afgedrukte - portret zien we de devote Maria, „altijd maagd", nu eens niet met het Christus-Kind op haar armen, maar met handen in gebedshouding. Boven die handen op het witte gewaad de witte, rode en gouden roos. Ze heet 'de Gezegende onder de vrouwen en vol van genade'. Dat 'gratia plena' is een foute Vulgaatvertaling van 'begenadigde', d.w.z. iemand die zelf genade nodig en ontvangen heeft, terwijl 'vol van genade' suggereert, dat zij over de schat der genade beschikt en die kan uitdelen. Bijbelvertalen luistert nauw; voor je er erg in hebt verkondig je onbijbelse denkbeelden!

Zeven wijkkerken nu één parochie
Intussen gaat het met Maria en haar verschijningen, erkend of niet, in Apeldoorn niet echt goed. Na eerdere beleidsingrepen is nu besloten om alle zeven katholieke parochies en kerkgebouwen samen te voegen tot één grote Emmausparochie. Omdat 'Rome' ook richtingen en stromingen kent behouden de parochies onder het centraal bestuur wel hun eigen kerk en 'kleur'. Zo is er een wijkkerk, de Teresia, die nogal charismatisch en weinig dogmatisch gekleurd is en veel doet met Alpha-cursussen en speciale gebedsbijeenkomsten, naast de reguliere missen. De, vooral bestuurlijke, fusie van zeven wijken gaf de nodige problemen. En voor de R-K Kerk ligt de weg naar een soort PKN-fusie niet open, gesteld al dat het Vaticaan daarvoor het groene licht gaf. Welke partners zou rooms Apeldoorn trouwens moeten zoeken? Een oud-katholieke gemeente is er niet en de kleine Oosters-orthodoxe kerk van Deventer moet niets van het pausdom hebben. De voorzitter van de nieuwe Emmausgemeenschap, pastor Harrold Zemann, is nog maar kort priester in Apeldoorn, maar hij vindt de katholieke verscheidenheid juist zo boeiend. Hij ontmoet zo „mensen van de rozenkrans", maar ook vooral diaconaal actieven of zoekers naar alternatieve vormen van kerkzijn; mensen die hem aanspreken met 'meneer pastoor', maar ook die gewoon 'Harrold' zeggen. Hij vindt dat eigen tradities in de parochies best mogen blijven bestaan, zolang je maar met elkaar open communiceert (hier niet: de communie viert). Rooms-katholiek Apeldoorn wordt nu één parochie die de hele stad beslaat, van conservatief tot vernieuwend. Of het lukt om daar een eenheid van te smeden? Zemann verwacht van wel. In hoeverre is er dan een eenheid, als ieder zijn eigen weg gaat en geloofsbeleving heeft? Vroeger kon je de Hervormde Kerk ook formeel een eenheid noemen, van de Gereformeerde Bond tot de Vrijzinnige Hervormden en alles daartussenin. Maar echt eenheid? Het ziet ernaar uit dat ook de vaderlandse R-K Kerk steeds meer een 'hotelkerk' wordt, waarvan de kamerbewoners elkaar alleen en bij toeval soms even op de gang tegenkomen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen