Paleario, een reformatorisch theoloog

Zijn leven

Aonio Paleario werd in 1500 als burger van Veroli in Italië geboren. Hij werd in 1534 bekend toen hij door de senaat van Siena benoemd werd tot docent in het Grieks en het Latijn. Enige tijd later gaf hij daar zijn lezingen uit over de filosofie en schoonheidsbrieven. Toen hij onder invloed kwam te staan van de Bijbel en van de Duitse hervormers, begonnen zijn studenten zich te ergeren aan de kritiek die hij had op de analytische logica van Aristoteles en andere geleerden.Van kardinaal Sadoleto kreeg hij daarop het voorzichtige advies zijn 'nieuwe ideeën te kleden in een eleganter taal'. Deze kardinaal Sadoleto leefde van 1477 tot 1547. Hij was een Italiaanse humanist, die echter kardinaal was toen hij te Rome stierf. Hoewel hij een voorstander was van reformatie in de Rooms Katholieke kerk, bleef hij een tegenstander van Luther en Calvijn. Maar Paleario weigerde deze wijsheid van de wereld en nam toe in vrijmoedigheid om het roomse stelsel van vroomheid te bekritiseren. Niet lang daarna begonnen 'bewaarders van deze onwetende roomse kerk' nauwkeurig zijn uitdrukkingen te onderzoeken. Dit leidde ertoe dat hij werd beschuldigd van ketterijen. Een van de dingen die hen ergerden was dat Paleario moest lachen om een rijke priester die zich dagelijks neerboog voor het graf van een 'heiUge', maar toch bleef weigeren zijn schulden te betalen. Een andere ergernis voor hen was dat hij, toen men hem op een dag gevraagd had wat de eerste grond is waarop men zaligheid mag verwachten, antwoordde: "Christus". Toen men hem vervolgens vroeg wat de tweede grond is, antwoordde hij opnieuw: "Christus". Tenslotte vroeg men hem naar de derde grond voor de zaligheid. Hij antwoordde weer: "Christus".

Wie was de schrijver?

De grootste ergernis voor de 'kerkbewaarders' was echter de uitgave van een klein boekje. De weldaden van de gekruisigde Christus (1543). Althans, lange tijd werd het boekje met deze titel aan hem toegeschreven. In werkelijkheid is dit werkje geschreven door een benedictijner monnik, Benedetto van Mantua. Over deze Benedetto is maar weinig bekend. Hij verbleef in het klooster S. Nicoló L'Arena in Catania. In Napels maakte hij deel uit van de kring rondom de humanistische reformator Juan de Valdés. In het klooster van S. Nicoló heeft hij in 1540 de verhandeling De weldaad van Christus geschreven. In 1541 of 1542 zien we Benedetto in het noorden van Italië, in Viterbo, waar hij verbleef bij de dichter Marc'Antonio Flamingo. Daar is het boekje gereviseerd en stilistisch bewerkt. Enige tijd later vertrok Benedetto naar Padua en Venetië, waar het geschrift begin 1543 werd gedrukt. Vergerio prijst dit boekje van Benedetto op deze wijze aan: "Het is een edelsteen, zo zoet, zo vroom, zo eenvoudig, zo bijzonder geschikt om onwetenden te onderwijzen in de leer van de rechtvaardiging". Deze Vergerio (1497-1564) ontmoette in 1535 als pauselijk nuntius Luther in Wittenberg. Hij nam ook deel aan de religiegesprekken te Worms en Regensburg. In 1550 werd hij evangelisch predikant te Vicosoprano, maar hij woonde vanaf 1553 te Tübingen. Hij hielp ook mee aan de vertaling van de Bijbel in de Zuid-Slavische talen. Paleario heeft echter wel een boekje geschreven met als titel De volheid, voldoening en genoegzaamheid van het bloed van Christus, (Deila pienezza, satisfactione et sofficienza del sangue di Christo). Het zal vermoedelijk dit boekje, een ongekunsteld getuigenis van de God van onze zaligheid in Christus geweest zijn, dat de basis werd voor een beschuldiging tegen hem. In zijn argeloze verdediging zei Paleario: "Zij die zich met hun ziel t o e v e r t r o u w en aan Christus en Die gekruist, zich tot Hem richten in geloof, instemmen met de beloften en zich vastklampen met een verzekerd vertrouwen op Hem, Die hen niet zal verleiden, zijn bevrijd van alle kwaad en genieten de volle vergeving van hun zonden". Zijn twaalf b e s c h u l d i g e r s drongen op zijn verbranding aan. Daarop antwoordde Paleorio: "Laat mij geroosterd worden door vuur, het zal de waarheid door deze dood aan het licht brengen". Ongetwijfeld wist hij dat Johannes Hus (1369- 1415) en Savonarola (1452-1498) eveneens waren verbrand. Hij verdedigde zijn leermeesters Oecolampadius, Erasmus, Melanchton, Luther, Pomeranus en Bucer en drong er bij de senaat van Siena op aan de studie van het Hebreeuws, Grieks en Latijn weer in te voeren, goede openbare bibliotheken te stichten en getrouwe dienaren van het woord van God een eerbaar salaris te geven. Door Gods barmhartigheid weigerde de senaat hem te veroordelen. Maar de toenemende oppositie maakte dat hij uit Siena moest vluchten. Hij accepteerde in 1543 een uitnodiging van de senaat van Lucca om aldaar Latijn en Grieks te doceren en te functioneren als publiek redenaar. Een van zijn beschuldigers uit Siena, Marco Blaterone, achtervolgde hem naar Lucca, maar viel in ongenade na een debat met hem. In deze voor hem sympatieke omgeving kon Paleario zijn ambt een decennium lang waarnemen. In 1553 zien we hem in Milaan aangesteld als professor in de welsprekendheid, een post die elfhonderd jaar eerder door Aurelius Augustinus (354-430) werd waargenomen. Drie jaar lang kon Paleario daar ongestoord verblijven.

Zijn veroordeling en sterven

De laatste fase van zijn leven op aarde begon in 1566. Bij de verheffing van Pius V tot paus, werd hij door een inquisiteur gegrepen en in Rome gevangen gezet. Maar voordat hij werd weggeleid, vertrouwde hij zijn geschriften toe aan enkele betrouwbare vrienden. Die beloofden hem zijn geschriften in protestantse landen te verspreiden, zonder dat gewetenloze vijanden die konden verminken of schenden. Naast het bovengenoemde boekje overhandigde hij hun ook zijn Brieven aan de reformators van het concilie van Trente en het Getuigenis tegen het Roomse Pausdom. Van deze geschriften zegt Thomas M'Crie "dat zij getuigen van een kennis van de heilige Schrift, gezondheid in de leer, een oprechte en vurige ijver, waardig een hervormer en belijder van de waarheid". Tijdens zijn terechtstelling zijn alle vroegere beschuldigingen tegen hem herzien, zodat er vier aanklachten tegen hem geuit werden:
1. Hij ontkende het vagevuur.
2. Hij keurde het begraven van de doden in de kerk af.
3. Hij maakte het monnikendom belachelijk.
4. Hij beschreef dat de rechtvaardiging uitsluitend bestaat in het vertrouwen op Gods barmhartigheid door Jezus Christus.

Toen het duidelijk werd dat zijn veroordeling slechts een formaliteit was, zei deze onverschrokken dienaar van Christus tot de kardinalen die hem ondervraagden: "Ik ben besloten om te handelen volgens het advies van de gezegende apostel Petrus: dewijl ook Christus voor ons geleden heeft, ons een voorbeeld nalatende, opdat gij Zijn voetstappen zoudt navolgen, Die geen zonde gedaan heeft, en er is geen bedrog in Zijn mond gevonden; Die, als Hij gescholden werd, niet wederschold, en als Hij leed, niet dreigde, maar gaf het over aan Dien, Die rechtvaardiglijk oordeelt". (I Petrus 2:21-23) We zien hier het geloof en geduld van de ware heilige. Paleario is na dit getuigenis door zijn tegenstanders veroordeeld tot drie jaar gevangenschap; daarna zou hij gehangen worden aan de galg en zijn lichaam moest worden verbrand. Deze barbaarse veroordeling werd door de dienaren van de heilige inquisitie op 3 juli 1570 uitgevoerd. Dit was ook het jaar waarin de paus de kerkelijke ban uitsprak over koningin Elizabeth I van Engeland en iedereen aangespoord werd haar te vermoorden. Voor Paleario op de morgen van zijn executie zijn cel verliet, werd het hem toegestaan om twee brieven te schrijven; de ene aan zijn vrouw en de andere aan zijn twee zoons. Brieven vol van Gods vertroosting. Aan zijn geliefde vrouw schreef hij: "Ik vertrek met blijdschap alsof ik ga naar de bruiloft van de Zoon van de Grote Koning, welke ik altijd gebeden heb dit door Zijn goedheid en onbepaalde barmhartigheid te schenken. Daarom, geliefde vrouw, troost jezelf met de wil van God". In de brief tot zijn zoons maakte hij hen duidelijk dat het hard en pijnlijk lijkt dat God hem tot Zich riep, maar hij mocht het doen met volle overgave en welgevallen, om zo hen te leren berusten in Gods wil. Zijn laatste woorden waren: "Mijn uur nadert. De Geest van God vertrooste jullie in Zijn genade". In het verslag van de inquisitie van deze getrouwe martelaar werd vermeld: "Hij was een Belialskind dat zelfs in zijn sterven onboetvaardig was, en zo zijn ziel toevertrouwde aan de vlammen van de hel". De dominicanen echter in de hoop verdienste te claimen voor zichzelf, verspreidden de leugen dat Paleario zich in laatste minuten had bekeerd. Th. M'Crie eindigt in een bijdrage over het leven van deze reformator met een lofrede: "Wanneer we in ogenschouw nemen zijn talenten, zijn ijver, het nut van zijn geschriften en het lijden dat hij verdroeg, moet Paleario worden gezien als een van grootste sieraden van de Reformatie".

Bronnen:
Peace and Truth, The Magazine of the Sovereign Grace Union.
B.J. Spruit, Historische inleiding in 'De weldaad van Christus' door Benedetto van Mantua. F.W. Grosheide, Christelijke Encyclopedie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen