Come-back van de bisschop?

Is de bisschop bezig met een come-back? Een recent symposium van het Centrum voor Kerk en Recht aan de Vrije Universiteit hield zich met dit onderwerp bezig. Voorstanders van de bisschop vinden dat hij een samenbindende figuur zou kunnen zijn, die tegenstellingen in de kerk overstijgt en het gezicht is van de kerk naar buiten. De bisschop als charismatische figuur, symbool van continuïteit in leer en leven. Sinds het invloedrijke rapport van de theologische commissie Faith and Order van de Wereldraad van Kerken, Baptism, Eucharist and Ministry (BEM) (1982) hebben diverse protestantse theologen zich uitgelaten over het bisschopsambt. Het BEM-rapport beval het ambtsmodel van de Vroege Kerk (bisschop-presbytersynode) aan bij alle kerken. Dr. J. Kronenburg, gepromoveerd op het ambt van bisschop, stelde tijdens het symposium dat de Protestantse Kerk in Nederland er goed aan doet om het bisschopsambt in te voeren. Naast de voordelen van het presbyteriaal-synodale systeem (‘democratisch’ karakter, grote betrokkenheid van de gemeente, spreiding van macht) zijn er ook bezwaren in te brengen. Kronenburg noemde de afstamming uit de stadscultuur van de zestiende eeuw (verburgerlijking van de kerk, kerkenraad als werkgever, predikant als werknemer). Verder weerspiegelt het een typisch vergadersysteem: weliswaar democratisch, maar ook een systeem dat gemakkelijk tot een machtsstrijd kan leiden. Ook is het onpersoonlijk, mist een gezicht, kent het geen toezicht op de predikanten en laat de predikanten in crisissituaties alleen.

Vroegchristelijke kerk
Voor protestanten heeft het ambt van bisschop iets rooms, een gewijde persoon met hiërarchische macht, sacramenteel geordend. De bisschop met de mijter. In de vroegchristelijke kerk was de bisschop echter niet met een dergelijk aureool omgeven. De titel bisschop duidde vooral op het begrip pastor. Het woord komt van ‘omzien naar’, zoals God omziet naar Zijn volk. De bisschop heeft ook een duidelijke taak als herder van de herders (pastor pastorum). De vroeg-christelijke bisschoppen waren geen machtige heren in grote paleizen, maar zijn zelfs als martelaren gestorven. Dank zij deze bisschoppen hebben we onder meer de Twaalf Artikelen (het Apostolicum) ontvangen. In de gereformeerde traditie is de episcopos vervangen door de ouderling en de predikant. Voor Calvijn was de predikant de eigenlijke episcopos, de opvolger van de vroegere bisschop. Hij en andere reformatoren hadden niet zozeer bezwaar tegen het bisschopsambt als zodanig maar tegen het feit dat de bisschoppen teveel macht hadden en te weinig deden in de kerk. De bisschop als opziener is op zich een bijbels gegeven. Wie een opzieners- of bisschopsambt begeert, begeert een voortreffelijk ambt, zegt Paulus in 1 Timoteüs 3:1. De duiding van bisschop als opziener komen we ook tegen in art. 31 van de NGB waar Jezus Christus als “de enige algemene Bisschop en het enige Hoofd der Kerk” wordt getypeerd. Ook Augustinus was “bisschop van Hippo”. Als er één was die zich dienstbaar heeft gesteld aan de kerk zonder uit te zijn op pracht en praal en machtsvertoon was het deze kerkvader wel!

Symbool van continuïteit
Een bisschop als een symbool van continuïteit in leer en leven is niet verkeerd. De vroegchristelijke bisschop bewaakte de kerk bij het Woord en verdedigde de waarheid tegenover de ketterijen, zoals onder meer de bisschoppen Ireanaeus en Augustinus deden. De bisschop als teken van eenheid, een soort bruggenbouwer, een pontifex, wat de oorspronkelijke Latijnse naam voor bisschop is. In gereformeerde kring is de idee van een bisschop regelmatig geuit. De kerkrechtdeskundige L.J. Koffeman opperde in 1995 de mogelijkheid van een gereformeerde bisschop als de belichaming van de kerkelijke eenheid. De protestantse huiver voor bisschoppen was er de oorzaak van dat dit idee niet verder werd opgepakt. Dr. ir. J. van der Graaf heeft wel eens gezegd van ds. W. L. Tukker, visitator-generaal en voorzitter van de Gereformeerde Bond: “Als we bisschoppen zouden hebben, zou ds. Tukker voor mij de bisschop geweest zijn.” Feit is dat driekwart van de christenen in de wereld leeft in kerken die bisschoppen kennen. Toch betwijfel ik of de bisschop een come-back zal beleven in de reformatorische kerken en of we dat moeten wensen. De Gereformeerde Kerk in de Republiek der Nederlanden heeft tegenover het papale, episcopale kerkmodel gekozen voor het presbyteriaal-synodale kerkmodel. De kerk wordt geregeerd van onderop, door personen die vanuit de kerk zijn gekozen. Dus geen benoeming van bovenaf. Wie sterk inzet op de apostolische successie, stelt: waar de bisschop is, is de kerk. Ik zou het liever willen omdraaien: waar de kerk is, is de bisschop. Maar dan een bisschop zonder bisschoppelijke allures, iemand die omziet naar de ander, ook naar de pastores zelf. Want ook zij dienen geregeerd te worden door het Woord. De eenheid en continuïteit van de leer is in het Woord beter gegarandeerd dan in de persoon van de bisschop.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen