Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Langs de kloof...

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Langs de kloof...

13 minuten leestijd Arcering uitzetten

De ‘Kloof’ is met heel de christenheid op weg naar Goede Vrijdag en Pasen. Toch zal de rubriek ditmaal niet zozeer gewijd zijn aan de Man van Smarten en Zijn verrijzenis. Zaken die wel aan de orde komen zijn de zingende paus, de hulpbisschoppen van mgr. Eijk in Utrecht, de oecumene van de ene bisschop (De Korte in Groningen) en de afkeer daarvan bij een andere (Punt van Haarlem). En zo nog het een en ander.

Papen en ketters broeders in de Heer
De Apeldoornse kerkhistoricus prof. dr H.J. Selderhuis heeft de smaak te pakken: als (hoofd)organisator van allerlei zaken in het afgelopen Calvijnjaar maakte hij zelf alvast (gewild?..) geschiedenis. Maar na 2009 heeft de huidige rector van de Theologische Universiteit der Christelijke Gereformeerde Kerken volop nieuwe herdenkingen in petto, met als hoogtepunt het Lutherjaar 2017. Daaraan vooraf valt onder meer nog te herdenken: de Remonstrantie van 1610 (kort na het overlijden van Arminius in 1609); de hervormer (met en na Luther) Melanchthon; de Nederlandse Geloofsbelijdenis van Guy de Bray (Guido de Brès); de Heidelbergse Catechismus en dan als apotheose 500 jaar stellingenaanslag in Wittenberg anno 2017. Selderhuis heeft daartoe ‘Refo500’ in het leven geroepen, waarbij vele organisaties als ‘partners’ of ‘waarnemers’ zijn berokken. Daaronder de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland, ook de Vereniging Protestants Nederland met dit maandblad, echter niét de Protestantse Kerk zelf, maar wèl weer de Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord in Den Bosch. Namens die vereniging was, op persoonlijke titel en zeker niet namens aartsbisschop Eijk, de bisschop van Groningen – Leeuwarden, mgr. Gerard de Korte, aanwezig op de presentatie van Refo500 op 16 februari in De Vanenburg in Putten. De Korte staat bekend als een oecumenisch man binnen de vaderlandse Romana; als vroegere hulpbisschop naast kardinaal Simonis was en is hij medewerker van het ND en de EO. Hij is ook betrokken, als historicus en theoloog, bij de interkerkelijke Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis waarvan Selderhuis jarenlang voorzitter was. Als spreker op VNK-dagen en als publicist toont De Korte regelmatig zijn kennis van en waardering voor de Reformatie. Daarbij verbloemt hij de verschillen met zijn kerk volstrekt niet, maar ketterjacht en inquisitie zijn hem vreemd. Daarom kon hij op de Refo500-presentatie van komende debatten, exposities en publicaties verklaren, dat ‘papen en ketters broeders en zusters zijn in dezelfde Heer’ en dat ’de oude muren steeds meer afgebroken zijn’.

Refo500, de PKN en de oecumene
De bisschop kon de reformatieaanhangers melden dat de Katholieke Vereniging voor de Oecumene tot Lutherjaar 2017 ook aandacht zal besteden aan de Hervorming. Verkapte zieltjeswinnerij? Neen, dat lijkt me niet. Dat had anders gelegen wanneer aartsbisschop Eijk zich achter Refo500 zou hebben geschaard, of de trouwe Maria-vereerder mgr. Punt. Maar daar is geen kijk op. De Korte wordt er niet van verdacht om onder ‘refo’s’ bekeerlingen tot de Moederkerk te willen maken. Overigens, voor roomsen betekent ‘reformatorisch’ veelal nog gewoon ‘protestants’. De specifieke betekenis van ‘refo’ in refo-scholen of in de naam van het RD is hen meestal onbekend. De Protestantse (voor katholieken dus ook: reformatorische) Kerk in ons land doet (nog) niet mee aan Refo500. Is dat niet vreemd? Ja en nee. Want tot die PKN behoort ook de Evangelisch-Lutherse Kerk alhier, zij het dat die met haar behouden eigen synode een soort van ‘status aparte’ heeft, terwijl ook haar Augsburgse Confessie is toegevoegd aan de PKN-belijdenissen. Je zou toch verwachten dat de Lutherse tak van de PKN graag zou meewerken aan de activiteiten op weg naar ‘hun’ Lutherjaar. Maar dat afzijdig blijven van de PKN heeft te maken met hun vrees, dat Refo500 teveel een orthodoxe – zeg maar refo – aangelegenheid wordt. Dat klopt wel een beetje, met de TUA, de Gereformeerde Bond en ook Protestants Nederland als geïnteresseerden. Anderzijds zullen Lutherse kerkhistorici van naam, zoals prof. dr J.P. Boendermaker en mw. dr. S. Hiebsch, zeker bij activiteiten van Refo500 worden betrokken. Voorkomen moet in elk geval worden dat Herman Selderhuis er, zoals critici vonden dat dit in het Calvijnjaar wèl gebeurde, weer een one-man-show van maakt. Tenslotte is de Reformatie breder dan een reformatie- instituut in Apeldoorn, Overigens: komt er ook een Lutherwijn aan? Of liggen de TUA-kelders nog vol met Calvijnwijnen?

De anti-oecumene van bisschop Punt
In diverse plaatsen worden oecumenische eucharistie- en avondmaalsvieringen gehouden. Volgens ‘Rome’ heeft een niet-katholiek niets te zoeken aan de voor haar allerheiligste der zeven sacramenten. Oogluikend worden die gemengde vieringen toegestaan, bij voorbeeld bij de oecumenische kerkgemeenschap van ’De Drie Ranken’ (destijds bedoeld als hervormd, gereformeerd en rooms katholiek) in de toen jonge wijk De Maten in Apeldoorn-Oost. Er werden daar ook niet meer drie aparte kerken gebouwd, maar één bedoeld voor de diverse aparte en gezamenlijke vieringen. De toenmalige aartsbisschoppen – Apeldoorn valt kerkelijk onder Utrecht, dus nu onder mgr. Eijk – grepen niet bruut in en Eijk deed dat tot heden ook nog niet. Maar dulden betekent niet goedkeuren en de bisschop van Haarlem-Amsterdam, mgr. dr. Jozef Punt, gaat nu ingrijpen in zijn bisdom. Uniform Nederlands beleid is er nog niet. In de Merenwijk in Leiden is die volledige intercommunie zelfs volgens een betrokkene toegestaan door de Salesiaan bisschop Van Luijn van Rotterdam. Deze ‘tafelgemeenschap’ kent men ook in Amersfoort, Ede en Purmerend (Missionaire Oecumenische Gemeenschap). Punt heeft deze oecumene ‘opgeblazen’, nadat 27 jaar lang in Purmerend protestanten en katholieken samen kerkgemeenschap vierden in kerk De Doortocht. Al eerder, in 2008, werd een beperkende noodoplossing gevonden: in de gemeenschappelijke vieringen zouden roomsen niet meer het avondmaal nuttigen en protestanten niet meer de eucharistische ouwel. Het bisdom stopt er nu helemaal mee, want de lokale parochie heeft geld tekort, weinig katholieken komen nog in de MOG-vieringen en men meed elkaars tafel niet echt, zoals was afgesproken. Hoe het nu verder moet in Purmerend is onduidelijk. Een optie is om de oecumenische gemeente om te vormen tot een basisgemeente, los van de PKN en de r-k parochie. Of het wordt een ‘gewone’ wijk van de PKN in Purmenrend.

Aartsbisdom kreeg twee hulpbisschoppen
Aartsbisschop W. Eijk heeft vorige maand twee hulpbisschoppen gewijd, Ted Hoogenboom (49) uit Montfoort, die eerst jurist was aan de universiteit in de Domstad, en Herman Woorts (47) uit Abcoude, beiden met een van huis uit degelijke katholieke achtergrond. Hoogenboom studeerde ook kerkrecht in Rome en was conrector van het Ariënskonvikt en vicarisgeneraal van bisschop Eijk. Als priester was hij een late roeping. Woorts wist al jong dat hij priester wilde worden, daarin gesterkt door een jongerenbedevaart naar Lourdes. Hij was zestien jaar op vier plaatsen, waaronder Salland, pastoor en werd door Eijk benoemd tot regiovicaris, in plaats van de vroegere dekens. Het aartsbisdom omvat Gelderland, Utrecht en Overijssel, telt ca. 8000 rooms-katholieken en is bezig met grondige reorganisaties; de ruim driehonderd parochies moeten er een vijftigtal worden. De vroegere aartsbisschop Simonis had J.A. de Kok (Minderbroeder) en J. Niënhaus en na diens dood G.J.M. de Korte als hulpbisschoppen. Geen van hen volgde hem op. Door de verstoorde verhoudingen met Eijk waren Simonis en De Korte ook niet bij de plechtige wijding van de nieuwe hulpkrachten van Eijk betrokken, hoewel dat voor de hand had gelegen.

Kerk, clerus en celibaat
Is de verplichte ongehuwde staat van de r-k priester de schuld van, en een excuus voor de vele zedenmisdrijfzaken die de Romana wereldwijd teisteren? Ex-celibatair en ex-priester Huub Oosterhuis weet het zeker: ja, dat is beslist zo. Anderen betogen daartegenin, dat de meeste seksmisdrijven met kinderen en jongeren juist niet aan celibatairen, maar aan gehuwden en veelal ouders te wijten zijn. Hoe dit zij, de schandalen van geestelijken met kinderen buitelen over elkaar heen: de VS, Ierland, Groot-Brittannië, Duitsland, Polen en vast nog meer landen kampen met vroeger of recent door priesters misbruikte kinderen van beiderlei kunne. De paus haalde de Ierse bisschoppen hierin naar het Vaticaan, roomse landskerken betalen zich arm aan schadevergoedingen, de Jezuïeten in Duitsland excuseren zich voor het misbruik van gymnasiumscholieren. Alleen is ons land blijft het op dit terrein nu tamelijk rustig. Want dat recent een pastoor aan een carnavalsprins de hostie weigerde tijdens een speciale carnavalsmis, omdat de man homo is en als zodanig leeft, valt misschien buiten dit bestek. Komt kindermisbruik door ‘heeroom’ bij ons niet (meer) voor? In elk geval is het priestertal in ons land sterk gedaald. Dat scheelt al. Verder is de tolerantiegraad wellicht van dien aard, dat mogelijk pubers minder snel aangifte doen van priesters die meer dan alleen pastorale bijstand verlenen.

Ariëns herdacht in ‘zijn’ konvikt
Zijn er protestanten die nog weten wie de sociaal bewogen priester, vakbondsoprichter en nog veel meer Alphons Ariëns was? Hij werd nu anderhalve eeuw geleden in Utrecht geboren, op 26 april 1860. Voldoende reden voor de breed interkerkelijke Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis (VNK, anno 1989) om hem te herdenken. Dat gebeurt op zaterdag 24 april, de voorjaarsvergadering van de VNK, in, uiteraard, het Ariënskonvikt aan de Keistraat te Utrecht. (Deze priesteropleiding is door aartsbisschop Eijk inmiddels gesloten: wellicht komt er een andere r-k instelling in). Ariëns was briljant student in Rolduc, Rijsenburg en Rome, werd kapelaan-zielzorger in textielstad Enschede en maakte zich sterk voor de arbeidersemancipatie en het lenigen van de sociale noden. Via werklieden-verenigingen stond hij aan de basis van de KAB en het NKV (nu deels opgegaan in het CNV). Hij deed aan drankbestrijding en stichtte een coöperatieve textielfabriek. Later werd hij (onder dwang vanwege zijn activiteiten, vermoed ik) pastoor te Steenderen, daarna te Maarssen. Opnieuw was hij volop actief: r-k vrouwenbeweging, lectuurvoorziening, moderne missie. Hij overleed in 1928 in Amersfoort. Een Ariëns Comité houdt zijn gedachtenis in leven, onder andere in de Ariënskapel van de St. Jacobuskerk in Enschede, verder door geschriften, vieringen en bijeenkomsten. Men ijvert ook voor zijn zaligverklaring. Info: VNK en Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis: tel.: (020) 4234482.

Zanger Benedictus XVI debuteert als 82-jarige . . .
Grote koppen en foto’s in Duitse dagbladen: paus Benedictus nu op cd. De plaat voor de paus. CD-debuut: de paus zingt en bidt bij hedendaagse muziek. Maar kritiek is er ook: het oordeel van een beroepskerkmusicus is kritisch. Wat is er aan de hand? De Beierse paus op de jodeltoer? Of wordt hij opvolger van Reinhard May, Peter Maffay, Heino of Udo Jürgens? Het valt allemaal mee. De cd ‘Alma Mater (alvoedende of milde moeder) bevat acht hedendaagse klassieke muziekstukken. Maar dat die alle worden gezongen door de paus, zoals het dagblad Trouw ons wil doen geloven, klopt niet. Volgens de Duitse pers zingt hij op deze aan de Maagd Maria gewijde cd alleen in het zevende nummer, ‘Koningin des hemels’. Het zijn kleine gregoriaanse passages zonder al te veel problemen. De paus spreekt en zingt in het Latijn, Italiaans, Portugees, Frans en Duits. De musici zijn het koor van de Philharmonische Academie in Rome en het Britse Royal Philharmonie Orchestra. De paus weet wel wat (koor) muziek is: zijn 85-jarige broer Georg Ratzinger in Regensburg is koordirigent. Zelf is Benedictus liefhebber van de Lutherse Bach en de roomse Mozart. Kunnen ze hem niet eens vragen als discjockey voor Radio Maria? De zang en muziek gaat over Maria, de heilige maagd, oftewel Madonna. Die gelieve men niet te verwarren met die andere, zich Madonna noemende, popzangeres en krijsend lustobject.

Kort nieuws langs de kloof

* Nieuwe Lutherse synodepreses
Anders dan de twee andere constituerende kerken van de PKN, de Nederlandse Hervormde en de Gereformeerde, behield de Evangelisch-Lutherse haar eigen synode. Die geeft Lutherse PKN-gemeenten leiding en bewaart de lutherse identiteit in de PKN. Tussentijds koos die ELK-synode nu een nieuwe voorzitter: mw. ds. Susanne Freijtag (47). Zij moet ds. Detlef Bohlken, aangetreden in mei 2009, opvolgen omdat er een bestuurlijke impasse was ontstaan. Evenals Bohlken is Freijtag een Duitse, die sinds een aantal jaren in ons land werkt, in Groningen.

* Plannen van Stichting Refo500
Tot de plannen van de nu aangereden stichting Refo500 (zie elders in de ‘Kloof’) behoren onder meer een Melanchthon-expositie in Emden en Gouda (2010/2011), een Melanchthon-congres in Emden (november 2010), lesbrieven voor scholen, debatavonden naar aanleiding van 450 jaar Confesssio Belgica over christendom en andere religies. Verder exposities in Duitsland en Nederland over de Heidelbergse Catechismus (2013), expositie over het Concilie van Trente 450 jaar (2013), reizen naar onder meer Genève, Rome, Wittenberg en in 2010 twee eeuwen Nederlands Bijbelgenootschap, partner van Refo 500.

* Priester zegent laptop en gsm . . .
Priesters zegenen op gezette tijden auto’s, wielrenfietsen en hun berijders, vee en huisdieren. Maar het kan altijd nog gekker. Een priester, mogelijk anglicaans, zegende recent in de Londense St. Lawrence-Jewrykerk laptops, gsm’s, blackberry’s en dergelijke, vooral van werknemers in het financiële hart van Londen, de City. Er waren zo’n tachtig belangstellenden bij deze ‘eredienst’. Of de geestelijke ook alles wat aan Hyves, YouTube of E-bay op die laptops opgeslagen was in zijn zegening betrok meldt het persbericht niet…

* Lutherse bisschop steunt vredesactivisten
De Duitse lutherse bisschop Margot Kässmann, raadsvoorzitter van de Evangelische Kirche, is altijd goed voor commotie. Terwijl 1500 militairen uit veel landen op Wereldvredesdag een speciale dienst voor soldaten in de Dom van Keulen bewoonden en kardinaal Meisner een preek voor de vrede hield, betuigde de protestantse bisschop haar steun aan vredesactivisten en pacifisten met de kreet ‘niets is er goed in Afghanistan’. Een medestandster van haar noemde de vredeskerkdienst, terwijl de kardinaal naderde, ‘een schandaal’; Deze diensten worden sinds 1977 in de Dom gehouden. Ook Nederlandse militairen nemen eraan deel. De kerkgangers werden uitgejouwd: ‘jullie hebben bloed aan je handen’, en ‘rot op uit Afghanistan’. De activisten waren blij met de steun van Frau Kässmann…

* Paus JPII zalig te verklaren?
Er zijn diverse bronnen die melden dat de vorige paus, Johannes Paulus II, wellicht al zeer spoedig, mogelijk dit jaar nog, zal worden zaligverklaard. Al kort na de dood van de Poolse Karol Woytyla was er sprake van, dat hij door zijn voorbeeldig leven en het betrachten van de zogeheten ‘heroïsche deugden’ hiervoor in aanmerking zou komen. De voorwaarde van één wonder door zijn voorspraak in de hemel bij God is, zo heet het, nu ook vervuld. Een Franse non zou door zijn voorbede wonderbaarlijk hersteld zijn van de ziekte van Parkinson, waaraan overigens deze paus ook zelf leed in zijn laatste levensjaren.

* Vier eeuwen Synode van Duisburg
Het Duitse Ruhrgebied met onder andere Dortmund, Essen en Duisburg, is als geheel in 2010 Culturele Hoofdstad van Europa, met mijnstad Essen als centrum. Naast veel cultuur, muziek en kunst vergeet men daar het thema ‘geloven’ niet. Zo stellen op Wereldvredesdag in kerken, een moskee en synagoges de grote Wereldreligies zich voor, van islam en hindoeïsme tot Griekse Orthodoxie. Ook is er een ‘nacht van gebed’. Daarnaast wordt in Duisburg gevierd dat daar vier eeuwen geleden in 1610, de eerste gereformeerde generale synode is gehouden waarbij, zo heet het, ‘het vrijheidsbegrip van de reformatoren Calvijn en Luther ingang vond in de protestantse kerkenordening’. Deze synode wordt herdacht met een wetenschappelijk congres, kanselredes, exposities en historische stadsrondleidingen. De R.-K. Kerk in de ‘metropool Ruhr’ richt langs de grote verkeersaders ‘spirituele tankstations’ in, ondermeer in een abdij, proosdijkerken en in jeugdkerk Tabgha. Doel is, de Ruhr-regio ‘van haar spirituele kanten te tonen’. Ook vijf protestantse kerken langs de A40 presenteren hun ‘kerk der culturen’.

Dit artikel werd u aangeboden door: Protestants Nederland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van maandag 1 maart 2010

Protestants Nederland | 24 Pagina's

Langs de kloof...

Bekijk de hele uitgave van maandag 1 maart 2010

Protestants Nederland | 24 Pagina's