Geboekstaafd

Luns. Een politieke biografie, door Albert Kersten. Uitgave van Uitgeverij Boom, Amsterdam, 2010. Gebonden.
ISBN 978 90 8506 935 5. 704 Blz.; prijs € 39,90.

De auteur Kersten, emeritus hoogleraar diplomatieke geschiedenis aan de Universiteit Leiden, heeft als enige tot nu toe toegang gekregen tot het omvangrijke persoonlijke archief van mr. Joseph Luns. Mede op basis hiervan heeft hij een politieke biografie over deze markante persoonlijkheid geschreven. Weinigen van boven de 50 jaar zullen zich Luns niet herinneren, minister van buitenlandse zaken van 1952 tot 1971 en secretarisgeneraal van de NAVO van 1971 tot 1984. Luns stond bekend als charmeur en humorist. Dus zal de lezer aan dit boek beginnen in de verwachting veel anekdotes te lezen. Niets is minder waar. De auteur heeft echt een politieke biografie geschreven, waarin de persoon van Luns min of meer op de achtergrond blijft. Eigenlijk is dit boek meer een stuk politieke geschiedenis, waarin Luns de hoofdrol speelt. Voor zover Kersten over de gevoelens van Luns schrijft, dan doet hij dit in relatie tot zijn openbare optreden, ontleend aan het persoonlijke archief. De auteur vooronderstelt bij de lezer veel kennis van de nationale en internationale politiek. Ook gaat hij ervan uit dat de lezer al of niet met een woordenboek in de hand Engels, Duits en Frans kan lezen. Kersten besluit zijn biografie met een positief oordeel over Luns: Hij was een gedreven politicus, vervulde zijn taak met ‘passie en toewijding’. “Zijn sterke punten waren dat hij een bindende persoonlijkheid had, buitengewoon openhartig was en beschikte over een grote dosis politieke moed.” “Hij was ongetwijfeld conservatief, maar dat was per definitie geen belemmering voor de functies die hij vervulde. Hij was een nationalist en dat heeft Nederland voordelen opgeleverd. Hij was een man met humor en behoefte aan applaus. Per saldo was de man die altijd reisde met een rode plaid om zijn benen vanwege zijn rugklachten, een diplomaat in hart en nieren.” Met deze conclusie, gebaseerd op zijn onderzoek, geeft de auteur een positief oordeel over Luns. Dat zal niet iedereen hem in dank afnemen, want in bepaalde kringen was Luns bepaald controversieel. Kersten lijkt zich, op basis van zijn onderzoek, te scharen onder de bewonderaars, zonder blind te zijn voor de zwakke of minder plezierige kanten in het karakter van Luns.

P. van de Breevaart, Hendrik-Ido-Ambacht

---
De pater en het meisje, door Gerard van Westerloo. Uitgave van De Bezige Bij, Amsterdam, 2010. Paperback.
ISBN 978 90 2345 683 4. 159 Blz.; prijs €12,95.

Onder deze titel schreef Gerard Westerloo, oud-redacteur van Vrij Nederland en oud-hoofdredakteur van De Groene Amsterdammer een relaas over pater Frits. Zonder dat zijn ouders het wisten bleek deze pater met zijn zusje seksueel getinte spelletjes te doen. Vijftig jaar later zoekt de auteur contact met deze pater om hem te vragen wat hem tot zijn gedrag bewoog. Opvallend is dat de pater niet van schuld wil weten. Hij houdt vol dat zijn houding respectvol was. Van Westerloo schrijft ingehouden, maar uit alles blijkt zijn terechte verontwaardiging over de houding van de priester en dat niet alleen vroeger maar ook nu. De auteur groeide al jong weg van de christelijke kerk die voor hem feitelijk met de Rooms-Katholieke Kerk samenvalt. Nog afgezien van het gedrag van pater Frits krijgen we helaas nergens een aanwijzing dat de auteur in zijn jeugd ook maar iets van het werkelijke evangelie heeft gehoord. De boodschap die blijkens fragmenten van preken pater Frits zelf bracht is een humanistisch getint moralisme dat wel ver afstaat van de bijbelse boodschap van zonde en genade. Zelf vind ik het ontbreken van het zicht op de betekenis van het Evangelie zowel bij pater Frits als de auteur het meest verdrietige. Als het gaat om de zaak die in dit boek aan de orde wordt gesteld, dan sluit dat helemaal aan bij het wereldwijd openbaar komen van seksuele schandalen waarbij rooms-katholieke geestelijken daders waren. Seksuele schandalen komen ook binnen het protestantisme voor. In het protestantisme betreft het vooral relaties tussen volwassenen; relaties die wel ongeoorloofd zijn gemeten aan de norm van Gods wet, maar in de westerse wereld niet onder het burgerlijk strafrecht vallen. Diverse priesters blijken ongeoorloofd seksuele contacten te hebben of te hebben gehad met minderjarigen. Deze zaak is strafbaar ook naar burgerlijk recht. De vraag hoe wij dit moeten verklaren, is al meer dan eens gesteld. Het celibaat wordt wel als oorzaak genoemd. Het is zeker niet de enige reden, maar om te stellen dat er geen enkele relatie is lijkt mij te ver gaan. In ieder geval leert de Schrift zelf dat het huwelijk mede als doel heeft hoererij (en dat zijn alle seksuele relaties buiten het huwelijk tussen één man en één vrouw) te voorkomen. Ook in protestantse kringen wordt soms te hoog tegen ambtsdragers opgekeken. Echter naar de officiële rooms-katholieke visie bemiddelt de priester het heil. Hij staat dichter bij God dan de leek. Zo’n visie bemoeilijkt kritiek en is voor slachtoffers en hun familie een barrière om de politie in te schakelen. Dat seksuele schandalen in de doofpont belanden wordt ook bevorderd door de hiërarchische structuur van de rooms-katholieke kerk. De protestantse kerkstructuur - zeker de presbyteriaanse – bevat meer zekeringen om misbruik aan de kaak te stellen. Tenslotte noem ik dat Rome feitelijk het gezag van de kerk boven dat van de overheid plaatst. De paus is naast hoofd van de Rooms- Katholieke Kerk ook staatshoofd, die ambassadeurs ter verantwoording kan roepen. Hoe hoger iemand op de kerkelijke ladder staat, hoe meer Rome in verlegenheid wordt gebracht als de persoon in kwestie in aanraking komt met het strafrecht. De aandacht in de media voor de seksuele schandalen van rooms-katholieke geestelijken roepen bij mij gemengde gevoelens op. In de media zien we een toenemende aversie tegen alles wat christelijk is. Tegelijkertijd gaat het hier om zonden waarvan geldt dat zij een mens als hij die niet voor God belijdt en ermee breekt buiten het koninkrijk der hemelen houden. De doofpotcultuur van Rome en het al te gemakkelijke beroep op Gods vergeving staan hier haaks op het evangelie zelf. Wij kunnen alleen maar hopen dat zij die christen zijn, gaan beseffen dat Rome als kerk niet de kenmerken van de ware kerk vertoont en dat de hiërarchische structuur die zij heeft en met name de positie die zij de paus toekent, strijdig is met het evangelie zelf. Het gaat in alle opzichten om het gezag van het Woord van God. Dat gezag is echt bevrijdend.

Dr. P. de Vries, Waarder

---
‘Het Beroerde Rome’. Sportprenten op de paus, in een pleidooi voor een ‘Nederlandse’ katholieke kerk,
1705- 1724; door Joke Spaans en Trudelien van ’t Hof, en m.m.v. Dunja Hak. Uitgave van Uitgeverij Verloren Hilversum, 2010. Paperback. ISBN 978 90 8704 129 8. 94 Blz,; prijs € 14,-.

Het wapen van de spot is een eeuwenlang beproefd middel om onwelgevallige zaken aan de kaak te stellen. Dat was ook in de Republiek van de Nederlanden het geval. Joke Spaans en Trudelien van ’t Hof bestudeerden de spotprentenreeks die in 1706 en 1707 in Nederland verscheen onder de titel Roma Pertubata, of ‘het beroerde Rome’. Beroerd wil zeggen: in opschudding geraakt. De prenten betreffen vooral een satirisch commentaar op de schorsing en afzetting van apostolisch vicaris Petrus Codde, de hoogste rooms-katholieke gezagsdrager in Nederland. Achtergrond was de veroordeling van het jansenisme door paus Clemens XI in de bul Unigenitus (1713). De onrust hierover in Nederland leidde uiteindelijk tot een schisma onder de Nederlandse rooms-katholieken. In Nederland stond de Oud-bisschoppelijke Clerezij tegenover de antijansenistische geestelijken die zich sterker op Rome concentreerden. In 1723 koos de Clerezij een eigen bisschop, die niet door Rome werd erkend. Dat was het begin van de huidige Oud- Katholieke Kerk. De teksten en daaraan gerelateerde prenten tonen fikse kritiek op de jezuïeten en de paus. Soms zien we in de Clerezij haast protestantiserende kritiek op de roomse kerk waar de innerlijkheid is verdwenen en zelfs een vergelijking getrokken wordt tussen paus en de duivel. De paus is niet alleen een herder voor zijn kudde, allesbehalve, hij is ook een bedreiging voor het eeuwig heil van mensen. Een kundig geschreven boekje met veel aanschouwelijk materiaal.

Dr. K. van der Zwaag, Barneveld

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen