Avondmaal is meer dan herinnering

De oud-deken André Zegveld bepleitte recent in de bundel Een katholieke Kerk met toekomst, opgedragen aan de praktische theoloog Jozef Wissink in Tilburg, een herijking van het begrip transsubstantiatie. Hij constateerde in zijn kerk een bijna exclusieve nadruk op wat ‘objectief’ aan het brood en de wijn veranderd wordt, dit alles gepaard aan een “akelige fixatie op de transsubstantiatie”.
In de eucharistie zijn brood en wijn voedsel en ook dit voedsel gaat dezelfde weg als alle voedsel. “Maar het omgekeerde vindt plaats: hier wordt degene die eet veranderd.” “Een mens verlaat zijn eigen substantie om zich te identificeren met de substantie van de geliefde ander, boven alle begrip en zelfbehoud uit. De een vindt zichzelf enkel in de ander door zich op een of andere manier te transsubstantiëren in de ander.”
Interessant is dat de protestantse theoloog F. G. Immink in diezelfde bundel vanuit zijn protestantse invalshoek iets gelijkwaardigs stelt. Hij reageert op de tijdelijke schorsing van pastor Alfons Bartholomee in het bisdom Haarlem vorig jaar omdat hij de communie, brood en wijn, heeft uitgereikt aan protestanten.
Dat kan volgens het bisdom niet omdat katholieken geloven dat brood en wijn echt het lichaam en bloed van Christus worden (op het moment van de consecratie) en bij protestanten “er niets gebeurt”.
Immink bestrijdt dit laatste en verwijst naar het Avondmaalsformulier waarin staat dat de gelovigen door de werking van de Heilige Geest met het lichaam en bloed van Christus “gespijzigd en gelaafd worden.” De viering vindt volgens hem plaats in de verwachting dat er een geestelijke werking plaats zal vinden bij de communie.
“Dat betekent dus ook dat in de avondmaalsliturgie het zwaartepunt op de communie ligt en niet op de consecratie. (…) Het brood blijft inderdaad gewoon brood en de wijn gewone wijn. Maar daarmee is niet alles gezegd. Het komt aan op de geestelijke betrokkenheid van de communicant.”
Katholieken zijn de laatste decennia anders gaan denken over de duur van de eucharistische aanwezigheid, die zich niet beperkt tot het moment van ontvangen en evenmin onafhankelijk is van het geloof van de ontvanger. Katholieken stellen tegenwoordig graag dat het offer van de mis de “tegenwoordigstelling” van het kruisoffer is. Het misoffer is een bevestiging en niet een in twijfel trekken van de uniciteit en de volle toereikendheid van het kruisoffer.
De klassieke leer van de transsubstantiatie, steunend op de aristotelische natuurfilosofie, heeft plaats gemaakt voor een meer op de mens en op Christus gericht denken over het mysterie van de verandering van brood en wijn in het lichaam en bloed van de Heer. Toch handhaaft Rome de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de tekenen van brood en wijn, zo benadrukte bisschop De Korte onlangs nog.
Vandaar dat de overgebleven gaven van de eucharistie met grote eerbied worden bewaard in een tabernakel met een brandende godslamp. Het gaat hier volgens hem ten diepste om een andere beleving van sacramentaliteit. In de bundel stelt De Korte dat de eucharistie niet alleen maaltijd is, het is ook de plaats waarin de zelfgave van Christus gevierd wordt.
Maar, zo schrijft hij, tijdens de eucharistie wordt het offer van Christus niet herhaald, maar wordt het ene offer van Christus, in de kracht van Gods Geest, tegenwoordig gesteld. Tegelijkertijd verbindt hij dit met de werkelijke aanwezigheid van Christus, volgens het begrip van de transsubstantiatie.
Als het gaat om een werkelijke vernieuwing van de rooms-katholieke visie op het Avondmaal, is dat te vinden op het punt van de actieve participatie van de leek in de eucharistie, mede dank zij het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965). Was in het verleden de mis verworden tot een “kijkspel”, gelovigen die de mis kwamen “horen” en “bijwonen”, sinds de jaren zeventig werd de volkstaal ingevoerd en de liturgie in actieve zin aangepast.
De liturgie is niet zozeer meer een plechtigheid die slechts door de priester wordt voltrokken ten aanschouwe van het volk, maar een samenkomst van een gemeenschap die onder leiding van de priester gezamenlijk bidt, over God spreekt en de eucharistische maaltijd nuttigt. Maar dit alles vindt wel plaats binnen een mis die uitgevoerd wordt volgens het eeuwenoude dogma van de transsubstantiatie, alle voorgestelde moderne interpretatiepogingen ten spijt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen