“PROTESTANTISME PROMINENT IN CATHARIJNECONVENT”

Kootte zet zich in om de protestantse geschiedenis van Nederland prominent in beeld te brengen in het museum. Zo is ze onder meer bezig met de voorbereidingen voor een tentoonstelling over 500 jaar Reformatie in Nederland die in het najaar 2017 van start gaat. Reden genoeg om met haar in gesprek te gaan over haar werk op één van de mooiste locaties van Utrecht.

Al ruim 25 jaar beijvert Kootte zich om als conservator van het Catharijneconvent het protestantse erfgoed van de Lage Landen voor het voetlicht te brengen. Per 1 april 2011 doet ze dat als J.G. van Oord Jzn.-conservator voor het Nederlands Protestantisme. Kootte: "Een ruimhartige schenking van de heer J.G. van Oord maakte het mogelijk om een conservator vrij te maken die zich volledig richtte op het protestantse erfgoed binnen de collectie.

Van Oord vond dat het protestantse gezicht van het museum nog wat meer uit de verf mocht komen. Na zijn vroegtijdige overlijden in 2012 besloot zijn familie dit speciale conservatorschap voort te zetten. Met deze ‘bijzondere leerstoel’ heeft het Catharijneconvent in Nederland een primeur."

Een museum voor christelijke kunst is geen evangelisatie-instituut en ook Kootte werkt er niet om te evangeliseren. “Je kunt echter wel laten zien wat kunstenaars inspireerde en daarmee de kijker ook weer inspireren. Daarbij resoneren de eigen traditie en de eigen voorkeuren altijd mee. Zo heb ik de protestantse objecten een prominentere plaats gegeven in het museum. Voordat de nieuwe Catharinazaal in het najaar van 2014 werd ingericht, kregen de bezoekers deze voorwerpen pas te zien aan het einde van de route door het museum, als ze eigenlijk aan koffie toe waren.”

“Nu is er al een deel van de protestantse collectie te zien in de eerste ruimte die de bezoeker na de ontvangstruimte betreedt. Deze ruimte is terughoudend ingericht en heeft als thema ‘Tweeduizend jaar christendom.’ Een beeld van ‘Christus op de koude steen’ is blikvanger, de navolging van Christus in kerk, klooster en privé staat er centraal.”

Ook een anoniem schilderij met onder meer de twee stenen tafelen (‘Terug naar het Woord’) trekt de aandacht, evenals een schilderij van Laurence Neter (1600-1639) dat ‘de brede en de smalle weg’ verbeeldt. Kootte: “Het aardige van dit schilderij is dat je bij de afgebeelde paren steeds ziet dat de vrouw de man verleidt om de brede weg te bewandelen. Op de smalle weg lopen de mannen voorop, op de brede de vrouwen.”

Heilige Schrift

Vorig jaar richtte de conservator twee gangen in met schilderijen waarop Bijbelse taferelen zijn te zien en in 2014 was ze verantwoordelijk voor de expositie ‘Thuis in de Bijbel. Oude meesters, grote verhalen’. Voor komend najaar staat er een tentoonstelling op stapel met als thema ‘de Heilige Schrift’. “We belichten dit onderwerp dan vanuit de joodse, christelijke en islamitische tradities. Deze godsdiensten zijn immers alle drie tradities van het boek. In samenwerking met het Joods Historisch Museum in Amsterdam en het Wereldmuseum in Rotterdam gaan we op zoek naar mooie objecten.”

Kootte hoopt dat steeds meer protestanten de weg naar het museum aan de Lange Nieuwstraat 38 weten te vinden. “De belangstelling voor kunst en cultuur bij jongeren uit orthodox-gereformeerde kring neemt in ieder geval toe. Ook komt het steeds vaker voor dat een stagiair uit die kring zich meldt. Ik geef zo'n stagiair dan graag een plek, want het is in dit museum echt een pré als je thuis bent in de Bijbel.”

Het Catharijneconvent heeft weliswaar lange tijd een rooms imago gehad, maar een uitsluitend roomse santenkraam is het nooit geweest, benadrukt Kootte: “In de jaren zeventig werden de bezittingen van drie kerkelijke musea (Aartsbisschoppelijk Museum, Bisschoppelijk Museum Haarlem en het Oud-Katholiek Museum) ondergebracht bij de nieuw opgerichte Stichting Het Catharijneconvent. Onder deze Stichting vielen ook de collectie van de Stichting Protestantse Kerkelijke Kunst en de collectie Rijksmuseum Het Catharijneconvent, waarin de kunstwerken die eigendom waren van het Rijk waren ondergebracht.”

Ongedeelde geschiedenis

“Deze verzamelingen, met elk een eigen inventaris, werden ondergebracht in het nieuwe Rijksmuseum Het Catharijneconvent (sinds 1995 verzelfstandigd onder de naam Museum Catharijneconvent), dat op 9 juni 1979 zijn deuren opende. Museum Catharijneconvent heeft dus een uitgebreide verzameling bijzondere (kunst)historische objecten waarin vanaf het begin ook protestants erfgoed een plek heeft. Dat was zelfs een voorwaarde voor het verkrijgen van subsidie.”

De (vaste) collectie geeft een beeld van de christelijke kunst- en cultuurgeschiedenis van Nederland vanaf de vroege middeleeuwen tot de 21 eeuw. Rijk geïllustreerde handschriften, boekbanden versierd met edelstenen, rijk bewerkte beelden, bijzondere schilderijen, altaarstukken, kerkelijke kleding en allerhande voorwerpen in goud en zilver zijn er te bewonderen. Kootte: “We rollen de inhouden van de christelijke tradities in het museum breed uit. Wat betreft de middeleeuwse objecten is de christelijke geschiedenis ongedeeld, die zijn daarmee ook onderdeel van de protestantse geschiedenis.”

Trots is Kootte op de nieuwste protestantse aanwinst, een prachtig portret van de bekende negentiende- eeuwse predikant Hermann Friedrich Kohlbrugge (1803-1875), afkomstig uit het bezit van de nazaten van de Kohlbruggefamilie De Liagre Böhl. Kootte: “Kohlbrugge liet het maken ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag. Ik heb mijn best gedaan om het hier te krijgen, want ik vind dat het hier hoort.”

“De familie Kohlbrugge woonde in de onmiddellijke nabijheid van het Catharijneconvent (Zuilenstraat). Kohlbrugge is hier in goed gezelschap: vroede voorvaderen als Gisbertus Voetius (1589 -1676), die wel preekte in de naastgelegen Catharijnekathedraal, en Johannes Uytenbogaart (1557-1644), die in dit pand rondliep en er vergaderingen voorzat ‘hangen’ eveneens in dit museum. Potestantse voormannen lieten zich overigens ook veelvuldig portretteren.”

Icoon

De tentoonstelling ‘500 jaar Reformatie in Nederland’ vult nu al een groot deel van de agenda van Kootte: “Op deze tentoonstelling wil ik Luther neerzetten als icoon van de Reformatie in ons land. In de Nederlanden heeft weliswaar het calvinisme wortel geschoten, maar ook Luther had hier veel invloed. Zijn preken, pamfletten en Bijbelvertaling verspreidden zich snel in de Lage Landen. Het is daarbij verbazingwekkend hoeveel portretten er van Luther in omloop waren.”

“Luther was een echte mediapriester, hij wist hoe hij de moderne media moest bespelen en als geen ander besefte hij de kracht van het gedrukte woord en van het beeld. Zo is er een pamflet dat hem toont als de tweede Elia. Met de tentoonstelling wil ik laten zien in wat voor een wereld Luther leefde, wat er in zijn tijd aan de hand was en hoe zijn ideeën door de boekdrukkunst werden verspreid.”

Niet alleen in gedrukte werken, maar ook in de schilderkunst in de Lage Landen zie je volgens de Utrechtse conservator veel van Luthers ideeën terug. “Neem bijvoorbeeld het thema ‘genade’. Dat werd in de tijd van de Reformatie door schilders regelmatig gethematiseerd met taferelen van de geschiedenis van Jezus en de overspelige vrouw uit Joh. 8. Een Antwerps schilderij met dit tafereel uit 1565 laat zien hoe zo'n luthers thema ook in de Lage Landen bekend werd. Ook de paus als antichrist kom je vaak tegen. Spot was en is een doeltreffend middel om een boodschap over te dragen.”

“Ook als de gereformeerde traditie zich nestelt in Nederland blijft Luther in ieder geval in de kunst zeker meedoen. Op veel beeldmateriaal staat hij er vaak bij als de man met wie het allemaal begon.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen