EEN VERRADER EN INTRIGANT?

Tot deze conclusies kwamen twee jonge historici, die geschiedenis hebben gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam: Aron Brouwer (1991) en Marthijn Wouters (1993). En zij schrijven dit in een boek onder de titel Willem van Oranje. De opportunistische vader des vaderlands. Deze jongelui hebben al eerder (in 2011) de pers gehaald met hun profielwerkstuk De vuile handen van Willem van Oranje. Ze kregen daarvoor zelfs de KNAW-Onderwijsprijs 2011, de Marie Lokeprijs 2012 (voor het beste profielwerkstuk Cultuur & Maatschappij van dat jaar) en de Prof. dr. Lechnerprijs.

Tja, dan moet de lezer van dit boek toch wel onder de indruk komen van deskundigheid van deze auteurs en hun productie, niet waar? Bovendien hebben zij talloze documenten gelezen, bestudeerd en doorgevlooid, waaronder 13.000 brieven die Willem van Oranje zelf schreef of die aan hem waren gericht. Ook propagandateksten uit die tijd en politieke pamfletten van Oranje werden uitgefilterd. Hun prestaties zijn moeilijk te controleren, want in het boek zijn geen details te vinden over dit researchwerk.

Maar de conclusie van de auteurs is wel duidelijk: Willem van Oranje was absoluut geen volksheld.

“Het ideaalbeeld van de Vader des Vaderlands is in de negentiende eeuw opgekomen, toen er behoefte was aan nationale helden. Dat heldendom van Willem de Zwijger is een eigen leven gaan leiden. ‘Larger than life’, dat is de prins nu, maar dat was hij niet,” schetsen de beide auteurs.

Wel, dat is op zichzelf een opzienbarende conclusie. Hoe kortzichtig en dom is een historicus van naam als prof. dr. A.Th van Deursen (1931-2011) geweest dat hij dit alles niet heeft ontdekt, of - nog erger - in zijn boeken heeft verzwegen.

Blikvernauwing

Van Deursen was een van de meest vooraanstaande en productieve historici van Nederland. Prof. dr. K. van Berkel besluit zijn levensbericht voor de KNAW, waarvan Van Deursen sinds 1978 lid was, met een omschrijving van Van Deursen als ‘een fenomenaal historicus, een van de groten van ons vak, vergelijkbaar met Johan Huizinga, Pieter Geyl, Jan Romein en Ernst Kossmann, en dat niet ondanks, maar juist dankzij het feit dat hij óók een belijdend gereformeerd historicus is geweest.’

Wat typisch dat deze Van Deursen niet of nauwelijks voorkomt in de door de auteurs geraadpleegde literatuur. Wel wordt de rooms-katholieke dr. W.J.F. Nuyens (1823-1894) veelvuldig aangehaald. Zit daarin wellicht de oorzaak van de blikvernauwing van de beide auteurs?

In het boek wordt wel de val van Haarlem na een maandenlang beleg (3 december 1572 - 13 juli 1573) aangehaald, met verwijzing naar een brief van Diederik Sonoy aan Willem van Oranje van 24 juli 1573. Maar kennelijk hebben de auteurs in de 13.000 onderzochte brieven niet het antwoord van de prins aan Sonoy van 9 augustus 1573 in Dordrecht geschreven, gezien want daarvan vind ik geen verwijzing of eindnoot.

In deze brief schrijft de prins onder andere: “(...) Gy schrijft ons, datmen u soude laten weten of wy ook met eenigen groten, machtigen Potentaet in vasten verbond staen, om also door eenig treffelijk ontset die grote geweldige macht van den vyand te mogen wederstaen, waerop wy niet laten en willen ulieden voor antwoorde te geven, dat, al eer wy oit dese sake en de beschermenisse der Christenen en andere verdrukten in desen lande aengevangen hebben, wy metten alleroppersten Potentaet der Potentaeten alsulken vasten verbond hebben gemaeckt, dat wy geheel versekert sijn, dat wy en alle degene, die vastelijk daerop betrouwen, door sijne geweldige en machtige hand ten lesten noch ontset sullen worden, spijt alle sijne en onse vyanden, sonder nochtans, dat wy middelertijd eenige andere middelen, die ons de Heere der Heerscharen toegeschikt heeft, hebben of alsnoch willen voorbygaen (...)”.

Eigenlijk hebben de auteurs een misleidend boek op de markt gebracht vanwege de bijna absurde eenzijdigheid.

Bronnenmateriaal

In het bronnenmateriaal is niets te vinden van geschiedschrijvers uit de tijd van Willem van Oranje, zoals ds. Abraham van de Velde, of van later tijd zoals Emanuel van Meteren (1535-1612), Everhard van Reyd (1550-1602) en Pieter Christiaensz. Bor (1559-1635). Ook latere historci zoals mr. G. Groen van Prinsterer, R. Fruin, J. Huizinga, P. Geyl worden niet of nauwelijks vermeld.

Mij intrigeert de vraag: Wat hebben de auteurs beoogd met het schrijven van dit boek? De ontmythologisering van Willem van Oranje? Dat was niet nodig, want zowel protestanten als rooms-katholieken, met gevoel voor en kennis van de Nederlandse geschiedenis geloven niet in mythevorming.

Het blijft voor mij de vraag welk doel ze hebben gemeend te dienen met pseudo-onthullingen, die geen recht doen aan de realiteit van de zestiende eeuw, die blijk geven van bar weinig invoelingsvermogen in die tijd en die dus eigenlijk voor de eerlijke beeldvorming niet relevant zijn.

O ja, ze hebben nog een aardig detail in hun boek staan: “Willem de Zwijger droeg zijn bijnaam niet omdat hij alleen zijn mond opendeed om wijsheden te debiteren. Hij werd op zijn twaalfde jaar voor vervolgonderwijs naar Brussel gestuurd, naar het hof van zijn tante Maria van Hongarije. In Brussel sprak men Frans en Willem had moeite met die taal. Omdat hij daardoor weinig sprak, kreeg hij de bijnaam De Zwijger. Later sprak hij de taal zo vloeiend dat hij zijn brieven tekende met Guillaume d’Orange.”

Eigenlijk hebben de auteurs een misleidend boek op de markt gebracht vanwege de bijna absurde eenzijdigheid. Ik weet niet of zij voornemens zijn als docenten geschiedenis te werken, want dan krijgen de leerlingen of studenten in elk geval geen goed beeld van de vaderlandse geschiedenis.

Dat zij in hun jeugdige onbezonnenheid soms grote woorden hebben gebruikt om de beeldvorming over Willem van Oranje van mythevorming te ontdoen, die er in hun ogen bestaat, is nog tot daaraan toe. Maar dat zij hun onderzoek en het resultaat daarvan als dé waarheid presenteren geeft blijk van grenzeloze zelfoverschatting, niet gecorrigeerd door enige levenswijsheid.

Naar aanleiding van:

- Willem van Oranje. De opportunistische Vader des Vaderlands, door Aron Brouwer en Marthijn Wouters. Uitgave van Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam, 2017. ISBN 978 90 4682 118 3; 240 blz.; €19,99.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen