EERLIJKE BEELDVORMING VOORMANNEN NIET EENVOUDIG

Bolier doet in zijn boek een Kersten in kleur. Voorganger, verbinder, vernieuwer (uitgeverij De Banier, Apeldoorn) een bewonderenswaardige poging om Kersten te beschrijven vanuit zijn intenties. Dat was ongetwijfeld wat op zijn grafsteen staat: hij was “een onvermoeide strijder voor de oude beproefde waarheid op alle terreinen des levens”. Ds. Kersten was in die zin een echte Kuyper in het organiseren en mobiliseren van de bevindelijken, hoezeer hij ook van diens zogenaamde veronderstelde wedergeboorte gruwde.

Kersten slaagde erin om een eigen kerkverband te stichten, onderwijs en politiek in orthodox-calvinistische zin te organiseren en de bevindelijken als een min of meer hechte zuil door de twintigste eeuw heen te loodsen. Die invloed is er nog tot op dag van vandaag, met name in de Gereformeerde Gemeenten en Gereformeerde Gemeenten in Nederland, die Kersten beide als een soort kerkvader eren.

Maar ook de wereld kwam in het vizier. De bevindelijken in Kerstens tijd en omgeving moesten daar aanvankelijk flink aan wennen. Veelvuldig waren de bezwaren in eigen kring tegen het als activistisch beschouwde streven van Kersten om onder meer een eigen partij of een Theologische School op te richten. Bolier schrijft er uitvoerig over.

Pro-Duitse houding?

Ook de vaak gedoodverfde pro-Duitse houding wordt in het boek stevig genuanceerd. Kersten heeft het nodige gedaan tegen de bezetter, zo lezen we, al kwam dat wel erg laat op gang toen de lijken op de straten in zijn woonplaats Rotterdam verspreid lagen en het nieuws over de concentratiekampen in Duitsland doorsijpelde.... Toch haalde zijn optreden het niet bij de waarschuwingen die blijken uit de dagboeken van K. H. Miskotte uit de jaren dertig, die vorige maand zijn verschenen.

Kersten bleef vaak hangen in een algemene beschrijving van Gods laaghangende oordelen. Ook uit zijn visie op Rome blijkt niet dat hij de actuele ontwikkelingen in de twintigste eeuw rond deze kerk volgde. Zijn beeld van Rome bleef vooral gestempeld door de situatie in de zestiende eeuw, alsof de tijd daarna had stilgestaan.

Bart-Jan Spruyt toonde zich onlangs in het ND lyrisch over het boek en heeft zijn beeld van Kersten radicaal bijgesteld. Hij schaamde zich over zijn voorheen “hovaardige” beeld van Kersten. Kersten was volgens hem een oprecht vroom mens, maar ook een man van de wereld. ND-redacteur Dick Schinkelshoek kwam echter tot een geheel ander oordeel. Het boek van Bolier getuigde te veel van hagiografie en was te weinig kritisch naar de opstelling van Kersten tijdens de oorlog, vooral het feit dat hij niet ruiterlijk en openlijk schuld wilde bekennen.

We zien hoe moeilijk een eerlijke beeldvorming is. Waar ligt het gelijk? Bolier laat ons scherp zien hoe debatten over theologische kwesties als de zogenaamde ‘drieverbondenleer’ leden aan wederzijdse verkettering. Er was geen bereidheid om werkelijk met elkaar in gesprek te gaan. Beschuldigingen van lijdelijk verkiezingsdenken enerzijds of gemakkelijk geloof c.q. ‘jolig christendom’ anderzijds getuigden niet van eerlijk gesprek maar van het scheppen van karikaturen bij de tegenstander.

Zwakke punt

Ook Kersten maakte zich daaraan schuldig. Zijn zwakke punt was dat hij de doop als pleitgrond verwierp uit angst voor het automatisme bij de ‘gereformeerden’. Het plaatsen van gedoopte kinderen buiten het verbond heeft even seculariserend gewerkt als het automatisch opnemen in het verbond zonder daarbij de eis van geloof en bekering voor te houden. We zien de negatieve gevolgen in de refozuil. Wie het kind niet kan aanspreken op zijn doop (als niet meer dan ‘apart’ van de wereld gezet), drijft hem vroeg of laat in het moeras van de wereld.

Bolier doet Kersten recht. Het beeld van hem is duidelijk sympathieker en menselijker dan veelal van hem wordt geschetst. Met name het misverstand en verzet binnen eigen kring moet hem veel pijn gedaan hebben. Toch overstijgt Kersten niet de kleine kerkgeschiedenis. De problemen in de wereldkerk en de moderne cultuur komen we nauwelijks bij hem tegen. In die zin bleef hij wereldvreemd, hoezeer hij zich ook in de wereld bewoog en daar organisatorisch veel tot stand wist te brengen.

Het boek laat ook zien dat er veel authentiek geestelijk leven in de kleine kerkgeschiedenis te vinden is. Er waren fundamentele gesprekken over de zaken van het geloof, zoals bleek in de gezelschappen na avondmaaldiensten (de Boezemsingelkerk kende vijf avondmaaltafels!). Vroomheid beweegt zich onafhankelijk van officiële kerkelijke instituties, synodale vergaderingen of academische opleidingen. Hier is de kleine kerkgeschiedenis waarlijk groot.

Bolier behoort tot de jongere generatie van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Hij is ouderling in de gemeente te Elspeet. Jongeren nemen vaak het voortouw in de bewustmaking van problemen die er in hun tijd leven. Ze hebben er een antenne voor. Zij hebben er meer feeling mee dan de oudere kerkleiders die zich in de ‘eigen’ kring dreigen op te sluiten, omringd door ‘eigen’ mensen, en het contact met de opkomende generatie verliezen. Boliers cri de coeur om de intenties van Kersten aan een komende generatie door te geven gunnen we een brede ontvangst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen