Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

DRINGEN OM “DICHT” BIJ DORDT TE STAAN

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

DRINGEN OM “DICHT” BIJ DORDT TE STAAN

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

De stroom van titels over de beroemde Synode van Dordt lijken een onmiskenbare wedijver te tonen. Dicht, dichter bij Dordt. Tja, wie staat het nu dichtst bij Dordt? Het is niet te hopen dat de oude leus opgeld doet: Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt...

De Synode van Dordrecht heeft op een indrukwekkende wijze de strijd tussen de remonstranten en contraremonstranten beslecht. Deze met recht internationaal te noemen synode sloot uiteindelijk een compromis, dat pastoraal een hoogtepunt is en waar een infralapsarische benadering van de verkiezing niet in spanning staat met de algenoegzaamheid van de verzoening. Terecht zijn de Dordtse Leerregels (DL) als derde formulier toegevoegd aan onze belijdenisgeschriften.

Inmiddels kunnen we gebruik maken van een hertaling door dr. W. Verboom. Hij motiveert dat omdat de archaïsche taal en de lange zinsconstructies een blokkade vormen voor veel hedendaagse lezers, in het bijzonder voor jongeren. Intussen zijn diverse boeken over de Dordtse synode verschenen. De meeste zijn vooral een praktisch commentaar op de DL.

Ds. G. Kater geeft een toelichting op de DL vanuit de zogeheten five points of calvinism, al is het de vraag of het brede confessionele karakter van Dordt te persen is in een theologische formule zoals die vanuit Amerika is ontwikkeld. Dat blijkt uit de zinsnede limited atonement, dat door ds. Kater vertaald wordt als persoonlijke verzoening. Die is zeker belangrijk, maar de letterlijke vertaling is wel beperkte verzoening. En dan is het de vraag of je daarmee Dordt wel helemaal recht doet. Gods genade realiseert zich uiteindelijk alleen in de uitverkorenen, maar Dordt spreekt ook ruim over Gods verzoenend offer. Dat is overigens ook de toon van ds. Kater in zijn toepassingen, met name aan jongeren. Dat het heil alleen voor de uitverkorenen is, moeten we volgens Verboom niet opvatten “als een verborgen agenda van God, maar als de diepste, maar ook kritische zekering van ons heil in Zijn onwankelbaar werk”, zo schrijft hij in zijn brochure Dicht bij Dordt.

Het boek van ds. C. den Boer is een herdruk uit 1973 maar nog steeds lezenswaardig. Hij volgt alle artikelen op de voet en geeft waardevolle toepassingen. C. Dubbeld legt vooral de nadruk op het eenzijdig soeverein welbehagen van God en de doodstaat, al gaat dat niet ten koste van de verantwoordelijkheid van de hoorder en het gebruik van de middelen. Ds. Roel Meijer stelt in zijn boek Ik kies jou dat wie Gods vrije handelen of de menselijke verantwoordelijkheid uit het oog verliest, tot een verkrampt beeld van de uitverkiezing komt. De uitverkiezing heeft volgens hem niet ten doel dat we op een stoel zitten te wachten, maar is juist een aanmoediging om je leven helemaal aan God te geven.

De Dordtse synode is niet altijd door de Gereformeerde Kerk onverdeeld toegejuicht. In de bijdrage van dr. W. J. op ’t Hof in Dordrechts erezuil lezen we dat juist de meest vooraanstaande nadere reformatoren kritiek op de Synode van Dordrecht hebben gehad omdat de tucht niet op de agenda stond. De afgevaardigden zijn naar huis gegaan zonder werk van een godzalig leven te maken. Ewout Teellinck en Jacobus Koelman bestonden het zelfs te stellen dat de synode Gods toorn had opgeroepen. Hoe belangrijk de synode was ten aanzien van de bezinning op het catechetisch onderwijs, blijkt uit de bijdrage van dr. H. Uil.

Natuurlijk zal iedereen lijnen trekken naar het heden. Dr. J. M. D. de Heer wijst op het grote verschil tussen Dordt en evangelische stromingen aangaande vrije wil en verzoening. Ds. G. Clements waarschuwt tegen het eenzijdig benadrukken van de voorwerpelijke Christus in de beloften met voorbijgaan van de bevindelijke geloofsvereniging met Christus.

Moet je kinderen op school en in het gezin met de onderwerpen in de DL belasten?, zo vragen dr. A. J. Kunz en drs. H. Vermeulen in hun boekje Dordt dichtbij. Deze thema’s raken echter het gehele leven. “Wie ben ik voor Gods aangezicht, hoe kijk ik aan tegen prestatie en genade, en wat heb ik kinderen te vertellen als het hierover gaat?” Het hele leven komt volgens de auteurs in de DL in beeld, van begin tot eind: van verkiezing tot volharding.

Arminius

Wie is nu de ware erfgenaam van de Dordtse synode? Niemand wil natuurlijk in de gereformeerde gezindte als arminiaan te boek staan. De waarschuwingen in de kerken tegen de evangelischen of groepen als Heart Cry (ds. Uitslag kan het niet nalaten) zijn soms niet van de lucht. Toch gaat het te kort door de bocht om Arminius en de remonstranten af te schilderen als mensen die zonder meer stelden dat iedereen een vrije wil heeft (Dubbeld: “Zij zeggen dat de mens van zichzelf in staat is tot geloven en aannemen”), vrij van erfzonde is en in staat is om zonder de werking van de Geest voor Christus te kiezen.

Arminius is geen pelagiaan, die de vrije wil leerde, stelde dr. William den Boer in zijn proefschrift over Arminius uit 2008. Arminius was vooral beducht dat God de oorzaak van het kwaad zou zijn. Hij leerde voluit het plaatsvervangende werk van Christus, maar hij verwierp een absolute predestinatieleer in de zin van een eeuwig besluit dat los van de schepping. Al zou Arminius een ketter zijn, ook ketters verdienen een eerlijke behandeling, aldus Den Boer.

Dat betoogt dr. W. van Vlastuin ook in de bundel Dordrechts erezuil. De remonstrantse theologie gaat niet uit van de goede mens, maar spreekt over de gevallen mens, zo zegt hij. De befaamde Remonstrantie beweegt zich zelfs voluit in de orthodox-christelijke kaders van schepping – zondeval – verlossing. Zij stelt duidelijk dat we niet tot het geloof komen uit kracht van de vrije wil. Maar, en hier komt de aap uit de mouw, het probleem is dat remonstranten stellen dat mensen in staat zijn om Gods genade te weerstaan. Van Vlastuin: “De energie om te geloven is van de Heilige Geest, maar ik moet het knopje omzetten, zodat de stroom gaat stromen.”

Zelfkritiek

We zijn dankbaar voor de DL, voor het onverbloemde loflied op Gods genade. Vooral ook voor de pastorale toonzetting van de leerregels. Maar is er ook genoeg zelfkritiek in de herdenkingspublicaties? Dr. C. A. van der Sluijs heeft al in 1998, in zijn Dordt vandaag, gewezen op de subtiele remonstrantse draad in het calvinisme. Wanneer mensen via de wet en het uitwendig gebruik van de middelen de wedergeboorte trachten op te wekken om zo goed mogelijk ‘voorwaarden’ te scheppen ter opwekking van de ‘ware’ wedergeboorte, dan is dat een remonstrantse (en in feite ook roomse) gedachte. De rechtvaardiging van de vrome, de wedergeborene, staat dan tegenover die van de goddeloze.

Ook C. den Boer wijst op de remonstrant in ons hart. De remonstrant stelt altijd voorwaarden. Wij moeten eerst voldoen aan de voorwaarde van geloof en gehoorzaamheid aan Christus. Het gevolg is dat we voortdurend bezig zijn met gronden te zoeken in onze eigen bevindingen en nooit komen tot de volkomen zekerheid van het geloof. Ds. Uitslag spreekt van remonstranten in “een zwart pak”. Reformatorischen kunnen menen dat hun bidden, zoeken en vragen voorwaarden zijn om bij God genade te kunnen vinden. Terecht maken de DL onderdeel uit van de Drie Formulieren van Enigheid. Ze verdienen uitvoerige studie vanwege hun evenwichtigheid en hun pastorale benadering. Het is inderdaad graven in een goudmijn (ds. G. Kater). Toch zijn ze niet van hetzelfde katholieke gehalte als de Heidelbergse Catechismus en de Nederlandse Geloofsbelijdenis. De DL zijn uiteindelijk vooral theologische leeruitspraken. Groen van Prinsterer staat bekend als de hartstochtelijke verdediger van de belijdenisgeschriften in de Hervormde Kerk, zij het “onbekrompen en ondubbelzinnig”, dat wil zeggen gericht op het wezen en de hoofdzaak. Ten aanzien van de DL betekent dit volgens hem dat de hoofdzaak van dit “theologisch tractaat, dat voor de meeste eenvoudigen zonder schade, en zelfs tot hun voordeel (!) een gesloten boek kan blijven”, gelegen is in de waarheid, dat de oorzaak van de zaligheid niet in onze verdiensten maar enkel en alleen in het welbehagen van God is te zoeken.

Hierin ligt mijns inziens de grootste actualiteit van Dordt. Ds. C. G. Vreugdenhil heeft in zijn nog steeds lezenswaardige boek De lofzang van Dordt (2014) het belijdenisgeschrift getypeerd als een lofzang op Gods eeuwige liefde. Elk triomfalistisch gedenken, waarin we de ander zo ver afgeweken zien van Dordt, zij ons vreemd. We moeten niet vergeten dat de remonstrant, evenals de paap, in ons aller hart zit. Want van genade leven is een moeilijke les, waar we ons hele leven over doen.


Mede naar aanleiding van:

Ds. G. Kater, Graven in een goudmijn. De vijf thema’s van de Dordtse Leerregels; uitg. Den Hertog, Houten, 2018; 112 blz.; € 9,90; ds. A. C. Uitslag, Dicht bij Dordt. De actualiteit van de Dordtse Leerregels, uitg. Den Hertog, Houten, 2018; 224 blz.; € 19,90; ds. C. den Boer, Om ’t eeuwig welbehagen, uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; 284 blz.; € 19,95; dr. A. J. Kunz en drs. H. Vermeulen, Dordt dichtbij. De Dordtse Leerregels in de school; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; 82 blz.; € 12,95; C. Dubbeld, Dichter bij Dordt; uitg. Gebr. Koster, Barneveld, 2018; 271 blz.; € 19,90; W. Verboom, De Dordtse Leerregels. Een hertaling; KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht, 2018; 112 blz.; € 12,99; Wim Verboom, Dicht bij Dordt. Over de roeping en de troost van de kerk. 1618-2018; Willem de Zwijgerstichting, Baarn; 2018; 54 blz.; € 4,30 (excl. verzendkosten); ds. Roel Meijer, Ik kies jou. Samen in gesprek over de uitverkiezing; uitg. De Vuurbaak, Hilversum, 2018; 71 blz.; € 9,90; dr. W. J. op ’t Hof e.a., Dordrechts erezuil herdacht en herleefd; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; 165 blz.; € 19,95.

Dit artikel werd u aangeboden door: Protestants Nederland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 november 2018

Protestants Nederland | 40 Pagina's

DRINGEN OM “DICHT” BIJ DORDT TE STAAN

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 november 2018

Protestants Nederland | 40 Pagina's