Onbetwist heerser in koloniaal imperium

„Ik sta met Atjeh op en ik ga ermee naar bed". Het is inmiddels een mensenleeftijd geleden dat Idenburg, als minister van koloniën, deze verzuchting slaakte, een verzuchting die bij de huidige generatie weinig begrip meer zal ontmoeten. Toch is de Atjeh-oorlog niet slechts een gewapend conflict geweest, maar een — soms jarenlang slepende — oorlog, die slechts met de uiterste krachtsinspanning, met opoffering van veel mensenlevens en dor rigoureus wapengeweld kon worden beslist. De, militair, wiens naam met deze oorlog verbonden is geweest, generaal J. B. van Heutsz, tevens Gouverneur-Generaal van Ned. Indië in de jaren 1904-'09, stierf op 10 juli 1924, nu een halve eeuw geleden. Een blik op zijn portret zal ons ervan overtuigen: een man van het martiale type uit de Napoleontische school, maar die, afkomstig uit een geslacht van lagere militairen, reeds als soldaat de maarschalkstaf in zijn ransel droeg.