Spannende combinaties uit eigen collectie

Van Gogh, zijn leven is een zoektocht naar oorspronkelijkheid. Wie waren zijn tochtgenoten; zijn broeders en een enkele zuster in de kunst? Het is te ontdekken op de expositie ”Van Gogh & Co. Dwars door de collectie” in het Kröller-Müller Museum in Otterlo. Aanleiding voor de expositie is het feit dat de wereldberoemde kunstenaar 125 jaar geleden stierf.

Vincent van Gogh laat zich het beste kennen door zijn werk te bezien, omringd door schilderijen van voorgangers, tijdgenoten en navolgers. Een zelfportret van Van Gogh uit 1887 hangt in een reeks zelfportretten van Charley Toorop, Isaac Israëls, Georg Hendrik Breitner en Matthijs Maris. Met korte, fijne penseelstreken boetseert Vincent zichzelf op het doek. Zijn hoofd met het korte, rossige haar en donkerrode baard en snor. Zijn gelaat in lichte tinten, de diepliggende ogen groen, de neus iets geaccentueerd en de mond gevoelig rood. Vest en jas schetsmatig met bruinrode en vaalblauwe penseelstreken, nauwelijks het doek bedekkend. De das frisblauw, de boord van het hemd, net zichtbaar van onder zijn vest, wit oplichtend rond zijn korte nek. Zo verbeeldt de kunstenaar zichzelf tegen een achtergrond opgebouwd uit flessengroene en donkerblauwe wat bredere penseelstreken.

Geheim

Geeft hij me zijn geheim prijs? Zijn indringende blik laat geen ruimte voor een antwoord. Wat kan ik anders doen dan met hem meekijken? Vincent ziet het mysterie in de wereld rondom hem: in de mens, de natuur, in stad en dorp en in het stilleven. En dit legt hij gedreven vast op het doek. Zijn beleving van de werkelijkheid, waarbij kleur een heel belangrijke rol speelt.

Wanneer Vincent in 1880 kiest voor een bestaan als kunstenaar voorziet zijn broer Theo vanaf dat moment tot aan diens dood in 1890 in zijn onderhoud. Bed, bad en brood zijn voor de kunstenaar niet vanzelfsprekend. Hij verkoopt bijna niets. En dan is er nog de behoefte aan schildersmateriaal en aan modellen, die ook betaald moeten worden. In de vele brieven die Vincent aan zijn broer Theo schrijft, doet hij verslag van allerhande zaken: zijn strijd om het bestaan, de worsteling met schilderkunstige thema’s, familieaangelegenheden en wat hem opgevallen is aan het werk van andere kunstenaars.

„Ben bezig aan een zaaier. Het grote veld helemaal violet, de lucht en de zon. Felgeel. Het is een moeilijk onderwerp om aan te werken (Vincent van Gogh aan John Peter Rusell, Arles, 1888). Het onderwerp ”De zaaier” boeit van Gogh langere tijd. Geïnspireerd door Millet, die in 1851 een zwart-wittekening maakt van een zaaiende boer op het land, tekent Vincent in 1881 zijn eerste zaaier in zwart-wit. Negen jaar later schildert hij een groot doek met daarop ”De zaaier” in kleur. Ook Jan Toorop, Lucien Pissarro en Bart van der Leck maakten studies van de zaaier.

De natuur

”Roze perzikbomen”, geschilderd in Arles in 1888, is van een ontroerende schoonheid en lichtheid in kleur en toon. Onuitputtelijk is Vincents palet als het om nuances roze gaat. Het blije blauw in de achtergrond maakt het roze nog subtieler.

De natuur heeft Van Gogh altijd geïnspireerd, net als bijvoorbeeld zijn collega-schilders Gauguin, Cézanne en Sisley. Ook zij gaan naar buiten om het daglicht ”aan den lijve” te ondervinden, want daglicht geeft de meeste kleur.

Latere kunstenaars als Thorn Prikker en Verwey zijn beïnvloed door het werk van Van Gogh in hun onderwerpkeuze als bijvoorbeeld boomgroepen.

„Ik blijf bijna dagelijks dergelijke kleine stadsgezigten teekenen en ik krijg er den slag nu van beet” (Vincent van Gogh in een brief aan zijn broer Theo, 1882).

Zijn vroege landschapstekeningen zijn heel gedetailleerd, ”Timmermansloods en wasserij” (1882) bijvoorbeeld, daarentegen is ”Bloeiende kastanjebomen” (1890) een robuust schilderij waar de dynamiek van de penseelvoering vanaf spat. Een hoogtepunt is ”Caféterras bij avond” (Place du Forum), 1888. De intimiteit van het verlichte terras, in warm geel geschilderd, contrasteert prachtig met de nachtblauwe hemel vol sterren.

In deze reeks ook landschappen van Signac, Den Haan en Seurat.

Stillevens

„Het geheel wordt dus een symfonie in blauw en geel. Ik werk er alle ochtenden aan vanaf zonsopgang. Want de bloemen verwelken snel en het is zaak het geheel in één ruk te maken” (Vincent van Gogh in een brief aan Theo, 1888).

Natuurlijk ontbreken ook Van Goghs zonnebloemen niet op de expositie. Zij dienen later Bart van der Leck als voorbeeld.

Het werk van Vincent van Gogh heeft de volle aandacht van Helene Kröller-Müller en zij verzamelt het gretig. Als zij in 1939 overlijdt en wordt opgebaard in de Van Goghzaal in het Kröller-Müller Museum hangen aan de muur boven de baar zijn uitgebloeide zonnebloemen.

”Van Gogh & Co. Dwars door de collectie” is tot en met 27 september te zien in het Kröller-Müller Museum te Otterlo.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen