De ambtenaar met

Een werkgroep bestaande uit ambtenaren van de ministeries van Binnenlandse Zaken, van Defensie en van Justitie, heeft over de positie van ambtenaren met gewetensbezwaren een rapport uitgebracht. De hoofdlijnen van dat rapport worden hieronder weergegeven. Het rapport ligt voor belangstellenden ter inzage op het RMU-kantoor.

Gewetensvrijheid wordt m het rapport omschreven als de vrijheid van de individuele mens om gedachten en overtuigingen te hebben over goed en kwaad, over wat hij op grond daarvan behoort te doen, te dulden of na te laten. Niet wordt aangegeven welke normen die gewetensvrijheid clausuleren. Ons geweten is een dwalend geweten. Onze opvattingen over goed en kwaad kunnen ontsporen. Daarom is een duidelijke norm nodig. Ons geweten dient daarom geregeld te worden door de normen van Gods Woord. Helaas ontbreekt die enige juiste norm in het rapport. Dat leidt tot een vrijheid waarvan elk individu zelf de grenzen bepaalt en niet tot een vrijheid in gebondenheid aan Gods Woord.

De opmerkingeadat de wetgever zich in beginsel niet inlaat met gedachten en overtuigingen van het individu, doch zich richt op diens gedragingen, kunnen w^ij onderschrijven. In een aantal gevallen heeft de wetgever uitdrukkelijk onderkend en geoordeeld dat in de betreffende situaties aan het beginsel van de gewetensvrijheid een zodanige waarde moet worden toegekend, dat de gewetensbezwaarde niet aan de wettelijke verplichting hoeft te voldoen. Voorbeelden van deze gevallen zijn onder meer te vinden na artikel 99 van de Grondwet (vrijstelling wegens ernstige gewetensbezwaren tegen de krijgsdienst), in de wetgeving over sociale zekerheid, in de wettelijke regeling van de inenting van vee en in de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorvoertuigen. Deze regelingen bevatten voorzieningen voor gewetensbezwaarden, die als regel onder meer inhouden, dat - na afweging van de ernst van de bezwaren en na eventuele vrijstelling - gewetensbezwaarden niet in een voordeliger positie komen dan hun medeburgers die de wettelijke verplichtingen wel aanvaarden.

Naast deze expliciet geregelde gevallen is een recht op gewetensvrijheid niet erkend, althans niet in die zin dat met succes een beroep daarop kan worden gedaan. Niettemin is door de werkgroep geconstateerd dat met betrekking tot de arbeidsverhoudingen m een aantal gevallen betekenis is toegekend aan het beginsel van de gewetensvrijheid.

Bij de ambtenaar gaat het, aldus de werkgroep, om een konflikt tussen zijn geweten en zijn ambtsverphchtingen, die voortvloeien uit de specifieke rechtsverhouding tussen de ambtenaar en zijn bevoegd gezag. Als een ambtenaar vrijstelling vraagt van bepaalde ambtsverplichtingen, zullen vrij spoedig het organisatiebelang en het belang van de in de organisatie werkzame kollega's rechtstreeks in het geding kunnen zijn wanneer aan de gewetensbezwaren wordt tegemoetgekomen. De werkgroep wijst er op dat iedere ambtenaar die bewust zijn funktie vervult, zich ook gewetensbezwaren zal stellen, m.a.w. zich zal afvragen of een bepaald beleid, voorschrift of maatregel aanvaardbaar is. Ik acht dat een zeer terechte opmerking. Ook in ons dagelijks werk zullen we ons steeds moeten afvragen of onze bezigheden aanvaardbaar zijn en dan aanvaardbaar in het licht van Gods Woord.

Aan de hand van enige rechterlijke uitspraken - waaronder het geval van de overplaatsing van verpleegkundigen in een Middelburgs ziekenhuis vanwege hun bezwaren tegen abortussen op de kraamafdeling waar zij werkzaam waren - en andere oordelen komt de werkgroep tot de conclusie dat bij het onderzoek van de geoorloofdheid van gewetensbezwaren tegen een algemene wettelijke verplichting volstaan wordt met toetsing van de vraag of de desbetreffende wet een voorziening kent voor gewetensbezwaarden (formele toetsing), terwijl in de gevallen waarin geen uitdrukkelijke wettelijke regeling bestaat, ook onderzocht wordt of voldoende is tegemoet gekomen aan de gewetensbezwaarde. Ook wordt gelet op het belang van de gewetensbezwaarde en het belang van de desbetreffende organisatie bij een goede vervulling van haar taak.

De democratische rechtsstaat heeft, aldus het rapport, als een van haar fundamenten het respekt voor het persoonlijke van ieder individu. Daaronder valt het respekt voor diens - afwijkende - overtuigingen. Tolerantie en zorgvuldigheid met betrekking tot afwijkende overtuigingen komen niet alleen tot uitdrukking m het vrijlaten van die overtuigingen. Zij vinden ook hun uitdrukking in de eventuele mogelijkheid van de betrokkene mee te (blijven) werken in de openbare dienst. Op grond van deze en andere overwegingen komt de werkgroep tot de stelling dat een werkgever, en zo ook de overheid, ten aanzien van werknemers een sociale verantwoordelijkheid heeft, die onder meer tot gelding kan komen indien personen in problemen raken met hun funktievervulling. Ook op die grond heeft een gewetensbezwaarde recht op een zorgvuldige behandeling van zijn gewetensproblemen .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen