Arbitrage: voor wie geen rechtszaak wil

Aard en funktie

In beginsel is alleen de overheidsrechter bevoegd tot berechting van burgerlijke geschillen. Dit ligt verankerd in onze grondwet.

Als men nu niet VJÜ dat een geschil door de overheidsrechter wordt berecht, is er een mogelijkheid de beslechting hiervan in handen te geven van zgn. scheidslieden (scheidsmannen of arbiters).

Deze personen spreken weliswaar recht in geschillen maar zij zijn geen rechters. Hoewel de Wet dus dwingend de rechtsmacht van de overheidsrechter regelt, wordt in bepaalde gevallen toegestaan dat partijen van die regeling afwijken. Hun wil om een geschil door arbitrage te laten beslechten moet dan wel uit een overeenkomst blijken. Met andere woorden, partijen moeten het zelf wel willen.

Tegenwoordig wordt er veelvuldig gebruik gemaakt van arbitrage. De arbitrage heeft vooral een grote vlucht genomen door met name twee faktoren: de toepassing van het bekende arbitraal beding in standaardkontrakten en de instelling van scheidsgerechten voor een bepaalde kring van handel, beroep of bedrijf.

Ook in het internationale handelsverkeer en bij geschillen tussen souvereine staten onderling, is arbitrage dikwijls de aangewezen weg. Dit komt dan voornamelijk omdat de staten veelal niet bereid zijn zich aan de rechtsmacht van een vreemde rechter en aan een rechtsstelsel van een vreemde natie te onderwerpen.

Wanneer arbitrage?

Niet alle geschiUen kunnen worden onderworpen aan arbitrage. De Wet sluit er een aantal uit.

Zo is er weinig of geen ruimte voor arbitrage in huurzaken, pachtzaken, zaken betreffende de intellektuele eigendom (tekeningen, modellen, enz.), octrooizaken. Voorts zijn uitgesloten geschillen die de openbare orde raken zoals die op het gebied van personen- en familierecht (kinderrecht, huwelijk, echtscheiding).

Soms bestaat er ook wel tvrijfel over. Zo heeft de Hoge Raad in 1974 uitgemaakt dat bijv. een geschil over ontbinding van de arbeidsovereenkomst wegens gewichtige redenen weer wel vatbaar is voor arbitrage.

Arbitratd beding

Partijen kunnen arbitrage overeenkomen, als er nog geen geschil is, bij het aangaan van een overeenkomst. Dit noemt men een arbitraal beding. Vaak komt het voor dat op briefpapier wordt verwezen naar standaardvoorwaarden waarin een arbitraal geding voorkomt.

Iets anders is het zodra partijen tot arbitrage besluiten na het rijzen van een geschil.

Dan zal er een zogenaamde akte van compromis worden opgemaakt. Aan deze akte zijn strenge eisen verbonden, waarop ik niet verder zal ingaan.

De procesgang

Het scheidsgerecht heeft altijd een oneven aantal arbiters. Het kan zelfs uit één arbiter bestaan. De partijen spreken zelf af op welke wijze de arbiter of arbiters worden benoemd. Dit noemt men ook wel de zgn. ad-hoc arbitrage. De benoeming dient dan te geschieden binnen twee maanden nadat de zaak aanhangig is gemaakt, tenzij de arbiters reeds voordien zijn benoemd. Dit laatste noemt men ook wel institutionele arbitrage.

In beginsel kunnen partijen zelf regels vaststellen voor wat betreft het proces. Er is dan dus al sprake van een arbitrage-reglement, waarin de procedureregels zijn opgenomen.

Hieronder volgt in het kort hoe de procedure in werkelijkheid kan verlopen. De eisende partij legt zijn vordering door middel van een vormvrij verzoekschrift voor aan de arbiters. In beginsel kan de zich verwerende partij een tegeneis indienen.

Partijen kunnen zelf ter zitting verschijnen of zich door een advokaat laten vertegenwoordigen danwei door een gevolmachtigde.

ledere partij wordt op voet van gelijkheid behandeld. Zij mogen voor hun rechten opkomen en stellingen voordragen. Te aLen tijde mag een mondelinge toeüchting worden gegeven.

Op verzoek van partijen kurmen getuigen en deskundigen worden gehoord. Als dit allemaal gebeurd is, kan er vonnis worden gewezen.

Het arbitraal vonnis

Ook voor arbitrale vonnissen geldt het motiveringsvereiste. Het vonnis zal de beweegredenen en de beslissing moeten bevatten. Binnen 8 dagen na de dag, waarop deze besüssing is genomen, zal het originele exemplaar van het vonnis moeten worden gedeponeerd bij de griffie van de rechtbank van het arrondissement waarbinnen de beslissing is gevallen.

Zo zonder meer heeft het arbitrale vonnis, zoals het dus Is gedeponeerd ter griffie. geen executoriale kracht. Met andere woorden, het kan niet zomaar ten uitvoer worden gelegd. De president van de rechtbank zal namelijk eerst op dit vonnis zijn "exequatur" moeten geven. Dit is een bevel tot tenuitvoerlegging.

Het arbitrale vonnis kan dan volgens de gewone weg, meestal via de deurwaarder, ten uitvoer worden gelegd.

Voorzieningen tegen het vonnis

Welke mogelijkheden zijn voorhanden als één van de partijen het met het vonnis niet eens is? Verzet is uitgesloten. Hoger beroep ook, tenzij partijen zich dat recht hebben voorbehouden.

Het beroep dient voor de normale appèlrechter. Betrof de arbitrage een zaak die voor de rechtbank zou hebben gediend, dan is het Gerechtshof bevoegd. Tegen deze uitspraak staat dan weer cassatie bij de Hoge Raad open.

Partijen kunnen het hoger beroep ook aan arbiters opdragen. In dat geval is cassatieberoep uitgesloten.

Als partijen geen hoger beroep hebben afgesproken dan oordelen de arbiters dus in hoogste ressort, hi dit geval kan vernietiging worden gevraagd op grond van een tiental met name genoemde gevallen, waar ik in dit verband niet op in zal gaan.

Vóór- en nadelen van arbitrage

De benoeming van arbiters kan moeilijkheden opleveren. Scheidsmannen die zijn aangewezen, kunnen overleden zijn of om andere redenen niet meer in staat zijn danwel weigeren het geschil te behandelen zodat een nieuwe benoeming moet plaatsvinden. Onbekendheid van arbiters met juridische problemen komt ook vaak voor. Vandaar dat vaak een jurist als secretaris wordt toegevoegd. Een in het oog springend voordeel is de deskundigheid van arbiters in een bepaalde tak van handel of bedrijf.

Mr. P. J. den Boef

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen