Ontslagbescherming voor ambtenaren

Is de positie van de ambtenaar onaantastbaar?

door mr. J. Verhoeven

Wie nadenkt over de vraag of het ontslagrecht voor ambtenaren moet worden aangepast, komt vanzelf op de voorvraag waarom ambtenaren eigenlijk een bijzondere (ambtelijke) rechtspositie hebben. Ter rechtvaardiging van de status van ambtenaren worden de volgende argumenten gehanteerd:

- in de overheidsdienst ontbreekt het element van economische concurrentie en bepalen politieke en staatsrechtelijke overwegingen het werkgeversgedrag;

- het werken in openbare dienst dwingt tot een speciale status, gelet op de beperkingen die de dienstbetrekking inhoudt ten aanzien van bepaalde rechten en vrijheden (zoals de vrijheid van meningsuiting, stakingsrechten, etc);

- werknemers in overheidsdienst worden uit belastingopbrengsten betaald: dit gegeven noopt tot uniformering van arbeidsvoorwaarden en rechtspositie van werknemers in overheidsdienst.

Afschaffing verschillen

Het is zeer de vraag of de genoemde argumenten wel voldoende zijn om de bestaande verschillen in rechtspositie te handhaven. Vrij algemeen is de opvatting dat de verschillen op den duur maar beter kunnen verdwijnen. Ook het overheidsbeleid gaat in de richting van afschaffing van rechtspositionele verschillen tussen de overheid en de particuliere sector. Het in 1993 ingevoerde sectorenmodel is daarvan een bewijs. Overheidswerkgevers in de verschillende sectoren (rijk, gemeente, politie, onderwijs) kregen grote bevoegdheden bij de vaststelling van arbeidsvoorwaarden. Er zijn mijns inziens geen goede argumenten om de afzonderlijke rechtspositie van ambtenaren te handhaven. Allerlei "bijzondere aspecten", van het werken in overheidsdienst blijken bij nader inzien toch niet zo bijzonder. Ook in de particuliere sector gelden beperkingen voor de uitoefening van rechten en vrijheden.

Ontslaggronden

Is de rechtspositie van een ambtenaar nu zo sterk dat hij niet ontslagen kan worden? Het dienstverband met een werknemer in bijvoorbeeld het bedrijfsleven kan te allen tijde door de kantonrechter worden ontbonden. Uiteraard wordt door de kantonrechter getoetst of er sprake is van "gewichtige redenen", zoals: regelmatig te laat komen (ondanks waarschuwing), disfunctioneren, onverenigbaarheid van karakters, het vervallen van de functie, etc.

Bij honorering van het verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst, brengt de kantonrechter zijn oordeel over de mate van verwijtbaarheid tot uitdrukking in de hoogte van de ontslagvergoeding die de werkgever aan de werknemer dient te betalen. De regels voor het ontslagrecht voor rijksambtenaren zijn te vinden in het algemeen rijksambtenarenreglement (arar). In de arar is een reeks van nauwkeurig bepaalde ontslaggronden geformuleerd. Zo kan een ambtenaar worden ontslagen op grond van onder andere: het verlies van een vereiste voor benoembaarheid, onherroepelijke veroordeling tot vrijheidstraf wegens misdrijf, blijvende ongeschiktheid uit hoofde van ziekte of gebreken, het bij indiensttreding verstrekken van onjuiste inlichtingen en onbekwaamheid of ongeschiktheid voor het door hem beklede ambt, anders dan op grond van ziels- of lichaamsgebreken. Tenslotte is er ook ontslag mogelijk op "andere gronden". Deze ontslaggrond kan worden gehanteerd wanneer er sprake is van verstoorde verhoudingen of onverenigbaarheid van karakters.

Ontslagbescherming

Duidelijk is dat er een ruim arsenaal beschikbaar is om te komen tot ontslag voor niet functionerende ambtenaren. Met het ontslag van topambtenaren als de Rotterdamse hoofdcommissaris Brinkman en de procureur-generaal Docters van Leeuwen wordt geïllustreerd dat ontslag mogelijk is op grond van gebrek aan vertrouwen, ook al is er geen sprake van een ernstig verwijtbaar handelen van die ambtenaar. Dat de democratie in gevaar zou zijn door de te sterke ontslagbescherming van ambtenaren is dan ook niet aan de orde. Wel is het nogal eens zo dat de overheid het aan zichzelf heeft te wijten dat een disfunctionerende ambtenaar niet kan worden ontslagen, bijvoorbeeld doordat men reeds vele jaren heeft getolereerd dat een ambtenaar sterk onder de maat presteerde en er geen waarschuwingen zijn gegeven. Dat de rechter in die situatie een ontslagbesluit vernietigt, is volstrekt logisch.

Marktdenken

Er is geen maatschappelijk draagvlak voor handhaving van het dienstverband met niet goed functionerende werknemers. Dit raakt ook de ambtelijke diensten. De verschillen in ontslagrecht binnen de particuliere sector en de overheid zullen afnemen. Veel overheidszaken zijn geprivatiseerd en het marktdenken is in opmars.

Ondanks de verschillen die er zijn met het reguliere ontslagrecht, biedt het ontslagrecht voor ambtenaren wel degelijk mogelijkheden voor het bevoegd gezag om tot een beëindiging van het dienstverband met een werknemer te komen.

Mr. J. Verhoeven is werkzaam als advocaat bij Wille & Donker advocaten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen