Economie naar christelijke belijdenis.

I.

In een der vorige nummers 'hiebi ik een enkel woord gewijd aan het pas verschenen, werk van Dr J. A. Nederbragt, en tevens beloofd uitvoeriger op dit belangrijk en „epochemlaiohend" boek terug te kom'en. Met deze breedere bespreking wil ik thams een aanvang nemien, en dus, al zou het niet ongewensclht zijn nog langer bij' den politieken-toestand stil td staan, deze bescihoiu'wing onderbreken, om aan de , .Proeve eener theorie der economie naar öhristelijlce belijdenis" dé ©er te geven, die haar toekomt.

Vooraf ga echter een optnerking.

Men verwachte van mij geen zuiver-economische beoordeeling.

Een dergelijkiè b'éspreking laat ik gaarne aan de economen van profeS'Sie 'Over, doch .ik wil dit boek mieer van principieel, scihrij: tuurlij.k; standpunt bezien, en daartoe baant de schrijyer zielf mij-den wieg. Het is hem immlers te doen om' de vragen van 'het stoffelijk' levien. te beschouwen in het licht der Heilige Schrift, lön hij. - wil niet anders, dan weergeven en verto'lken de ©eu-wige gedachten, die God in Zijn W'O'Ord geopenbaard hoeft. Welnu, deze opzet maaikt mijn taak in zeKeren zi^i gemakkelijk, en geeft miji vrijmoedigheid, om mif te bjeper'ken tot die 'gedeelten, waarin onmiddellijk en z'eer nauw colhtact miet de Schrift gevonden wordt.

Dat contact ziet ge terstond in den aanva.ng van het boek.

De auteur wil de economie bezien „in verband met de groote ''gedachte van het geven en zich geven, die in Go'ds-Woord gehuldigd wordt", en schooner „Leitmotiv" Icon Dtr Nederbragt nifet vinden. Ik wil het krasser zeggen^ dezie gedachte is de eenige gedachte, die beheerschen kan en beheerschen mag, oirhdat ook voor het economisch leven èn voor alle so'ciale verhoudingen, die door de tweede tafel der wet beheerscht worden, de liefde d e v e r v u 1-li'Ug der wet is'. Ook op dit terrein bejslist ien leste en ten diepste de liefde tot God, en om Zijnentwil de liefde tot onszelf en den naaste, en in "de alge'meene mienschen-gem'eenschap en in het gebruik van het Stoffelijk goed, is niet minder dan voor de gemeente van Christas en de geestelijke gave'n het woord van den apostel van kracht: „Al ware het, dat ik de talen der mienschen en der 'emgelen sprak, en de-liefde niet had, zoo' ware ik een 'klinkend mietaal of luidende schel geworden. En al ware het, dat ik de gave der profetie had, en wist al de verborgenheden en al de wetenschap, en al ware 'het dat ik al het geloof had, zoodait ik bteïgen verziette, en de liefde niet had, zoo ware ik niets. En al ware het, dat ilc al ihijn goederen tot onderhoud der armen uitdeelde, en al ware het., dat ik mijn lichaam overgaf, opdat ik verbrand zou worden, en had de liefde niet, zoo zoii het mij' geen nuttigheid geven."

En liefde is zich geven.

Liefde is niet zichztelf zoeken thlaar zichzelf kwij-tr akten.

Liefde is de gang naar het altaar, waaro'p de wijding plaats vindt, en die wijding Is de vervulling der wet. Eir wie dien gang kent, en het offer m'ag brengen, izlal zekier vopr heel het leven en dus Oiok voor het eclonomische ervaren, dat te geven zaliger, is dan te O'Utvangen, maar ook omgekeerd, een wereld, die de altaren afbreekt, en de liefde voior (het egoïstae teru, gdrin!gt, zal aan dat , , z, a 1 i g e" vreemd worden^ en blijven.

In 'Ziullc' een wereld leven wij' thans.

De gedacihte van het o^ntvangen de harten. beheerscht

Biegeert© heeft de zielen 'aangeraakt.

Men haalt van 'bet leven wat er van te' halen is, iön we worden bang van alle eischen, die gesteld worden, mits men bij' de constateering van dit verschijnsel niet eenzijdig naar een kant kijkt. Wanneer de klacht geuit' wordt over het toenemend ego'isme • en de steeds-scherper geformuleerde eischen, denken de meesten alleen aan de werknèm-ers, en ik meen, dat dit onbillijk; is. Het is ook niet overeeiücomstig de werkelijkheid. Want men bedenk© wel, dat 'het vragen der werknemers om betere toestanden niet louter uit hebzucht is voiortgokomen, maar dat in deze aeüie altoos gescholein heeft en nog schuilt de vraag om' de beoefening van het reöht en d© volbrenging van de wet Go'ds. De strijd voor sociale verheffing is O'p Christelijk standpunt altijd geweest ©en worsteling om de liefde, die de vervulling der wet is, en dien kamp moesten onze m'annen en, vrouwen als menschen Gods voeren. En als ge oprecht en onbevangen onderzo'ekt, wie het sterkst de zaligheid aan het ontvangen toefcenmen, en wie het heetst met gierige vi'ngers naar de stoffelijke goederen grijpen, moet ge uw oogen naar een andere zijde wenden, waar 't ruim genot der wereld als liet heilgoed geacht wordt.

Het uitgangspunt van Dr Nederbragt is dus jeqhlschriftuurlijk.

Hiertegen kan niemand bezwaar maken, in, aar wel heb ik eenig bezwaar tegen dé interpreta'tie van de

Schrift, zooals die reeds voorkomt in bet tweede^ hoofdstuk van' het Eerste Dieel. In dat hoofdstuk geeft de geachte schrijver ©en ontleding en Omschrijving van de economie, en ontwikkelt daarin eerst deze juiste gedachte, dat er drieërlei goederen zijn, die voor den mensoh beteekenis hebben, n.l. het geestelijk goed in engeren, het geestelijk 'goed in ruimeren zin, en het stoffelijk goed. Misschien ware het beter in tweeën te onder'sciheiden, n.l. hel mater iëele en ideëele goed, eïi dan in het laatste weer te verbij'Zidnderen tussahen religieuse en eulfcureele zieleschatten, doch beide verdeelingen komen op hetzelfde neer. Zij bedoelen beide het breede terrein van de goederen der mienschheid zuiver af te bakenen, en dan komt eerst het eeuwig-blijvend ziele-goed in de gemeenschap met God: voorts volgt het algemeen-^geestelijik goed, dat bestaat in recht, vrijheid, beschaving etc, en eindelijk worden in cle laatste plaats de stoEflielijke goederen genoemd.

Hiervan zegt Dr Nederbragt krasse dingen.

Zij 'hebben^ zoo beweert hij: , op zichzelf hoege naamd geen waarde voor het levensgeluk, en deze stelling klinkt ieder, die de waardeering van de stof en het aardsche als een eohtgereformeerd beginsel lieijheeftj eenigszins vreemd in de ooren. Doclh dit vreemde wijkt biij' nadere bezinning. Het echte levensgeluk toch ligt niet ten diepste in materiëele genieting/ maar in geestelijike verheugihg, en het hoioigste levensgeluk schuilt in, de eenheid der zielen, en in de gemeenschap, die in het hart wortelt. Dat geluk kan geen enkel stoffelijk goed op zichzelf, d.i. door.eigen waarde, zonder meer geven. Jeaus heeft ons die onmacht van het stoffelijk bezit klaar en scherjD^ geteekend in de gelijkenis van den rijken dwaas, die schuren na schuren bouwde, doch niet rijlc was in God, en zoo 'baat ons de heele wereld niets, als de ziel schade lijdt.

Doch hieraan moet terstond iets worden toegevoegd.

Eet stoffelijt goed heeft toch wel waardij voor het levensgeluk."

Het moge dan alleen van gewicht zijn als het materiaal, waarmede wij te arbeiden hebben, m'aar het werkt zeer zeker tot de levensvreugde, en het levensgeluk miee. Daarvoor zijn we menschen met ziel en lichaam. Daarvoor zijn wij' geest en s t o f. God geeft Adam een Paradij'is, en ook deze hof moiet aan zijn gelulc arbeiden, en eenmaal wacht ons een nieuwie aarde, en een geheiligde stoffelijke wereld, waarin de eer en heerlijkheid : der volkeren zal worden ingebracht. "

Daarop had sterker de aandacht moeten vallen. Deze door God geformeerde zijde van het stoffelijk^ goed is eenigszins in den druk gekomen, en op den achtergrond geschoven, wat m.i. voor zulk éen werk jammer is.

Ernstiger bezwaar heb ik tegen iets anders. De schrijver zegt op blz. 14: „De Christus heeft ons, ziende op deze stoffelijke goederen, van bet streven ernaar ontheven door dit eeuwig blijvende woord: „Zoekt eerst bet koninkrijk Gods en zijn 'gerechtigheid, en al deze dingen zullen u toegeworpen worden.". Ik weiger-absoluut, omdat ik het in strijd acht met heel den geest van Gods Woord, Christus' uitspraalc ten heele of ten halve zoo te ' interpreteer en, dat het zoeken naar rechtvaardige verdeeling van stoffelijfe'e goederen, met name door belanghebbenden zelf, en wat dies meer zij> bedoield zou zijn met het zoieken naar de gerechtigheid, van het koninkrijlk 'Gods. Om op dit voor een christelijke theorie der economie allergewichtigstB punt alle misvatting voor eens én voor al af te snijden, meen ik de stelliiig te moeten poneeren, dat ons Christendom staat of valt met het principe, dat dei Christen van Goids wege van het streven naar, althans de bezoirgdheid om, stoffelijk goed is ontheven, en dat geheel ons „christelijk-eoonomisch denken door dit principe moet worden beheersoht."

In deze woorden klinkt geen onduidelijke taal. Dr Nederbragt zegt eerlijk hoe hij' de dingen ziet.

Maar toich Ineen ik, dat hij! niet geheel zuiver' ziet, en met name zijn exegese van Mattheus 6:33 eenzijdig is. Het is alsof hijfeelf de zwakheid van zijn . krasse bewering gevaelt, wanneer hij' „het streven naar", terstond verzacht door , , althans de bezorgdheid om", want-streven en bezorgd zijn zijn m.i. geen synoniemen, en in dit gedeelte van de "Bergrede, waarin de schrijver een der grcntlstéllingen voor zijn theorie .vindt, gaat het juist tegen de bezor: dhei d, en niet tegen het streven in den goieden zin des woords. Juist omdat dit punt voor de christelijke economie van bijzonder gewicht is, meen ik niet met enkele korte opmerkingen te kunnen volstaan, maar wil ik hierover een volgend maal breeder handelen. Indien ik zulks nu deed, zou mijn artikel veel te lang worden, , en ondefbneken ia m.i. ongewenscht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen