Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

KUYPER-BIBLIOGRAFIE.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

KUYPER-BIBLIOGRAFIE.

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

J. C. RULLMANN.

LXVIII.

II. De tweede reeks, Is dwaling strafbaar? ^iou anen een aanvulling.kunnen noemen van Dr Kuyper's lezing over Het Calvinisme, oorsprong en waarborg onzer constitutioneel e vrijheden. , V, an dezie studie bedoelde de schrijver althans dit loon weg te dragen, dat het. jonge Nederland den laster onzer veteranen niet nasprelke, en niemand meer zegge, ' dat wjj, Nederlandsche Calvinisten, een p a r t ij va n r e a c-tie zijn.

In genoemde lezing hlad Dr Kuyper zich voor zijn ideaal van gewetensvrijheid reeds op de Puriteinen en Independenten beroepen, met namte ook op Milton. We zullen thans zien, hoe hij het stelsel van Milton th'ans nader gaat bespreken.

Voorop stelt Dr K. de vraag: Is de dwaling! vrij, zoolang ze niet tot schuldige daad omsloeg? Deze vraagi raakt een beginsel en strekt zich dus uit tot elk levensgebied, wiaarop de macht van het denk'en en de invloed van het woord de stemming van het menschenh.art en der menschën onderlinge verhouding bewerkten.

Naar gelang men deze vraag toestemmend of ontkennend beant-woordt, wijzigt zich uw oordeel over de Kerk zelve, over de verhouding van Kerk en Staat, over de grenzen der Staatsmacht, over de drukpersvrijheid, over de vrijheid van geweten en eeredienst, over de vrijheid van gedacMenuiting en vereeniging, ja, er mag bijgevoegd, over geheel den plicht en de - werkzaamheid van den Staat.

Dat ook de Staat het recht en den plicht heeft de dwaling te 'kastijden en haar invloed tegen te gaan: Rome heeft het beweerd. De Europeesohe gouvernementen hebben naar haar stem geluisterd. Ten deele traden de Hervormters in hetzelfde spoor. Eerst Milton jkWam' tot het uitspreken van een nieuw beginsel.

Sinds stonden de twee zienswijzen tegenover elkaar:

Eenerzijds het Roomsche stelsel: dat de Staat ook met den sterken arm de dwaling te keer moet gaan. Dit stelsel kwam met gradueel verschil bij de toepassing voor alle Europeesche Staten, Engeland uitgezonderd, in zwang; is door de Revolutie als these bestreden, maar in de practijk nagebootst, en komt ouder de leuze van Staatsalmacht bij vernieuwing tot heerschappij; slechts met dit verschil, dat eertijds alles behalve het Christendom geweerd, thans alles behalve het Christendom geduld zal worden. Dwaling heet thans, wat eertijds waarheid heette.

En daartegenover het stelsel, dat in het Gereformeerde levenstype wortelt, door Milton het eerst uitgesproken, in Engeland en Amerika allengs tot heerschappij gekomen, en, voorzooveel de practijk aangaat, ook in ons land gevolgd; t.w., dat de Staa' als zoodanig de dwaling eerst als ze in een daad vertolkt wordt, kan tuchtigen.

Beide stelsels worden nu van naderbij bezien. Eerst het Jloomsche stelsel, dat in de Inquisitie eindigen moest. Daarna het andere stelsel, dat men in Milton's Areopjagitica uiteengezet Vindt Dit geschrift zag in 1644 het licht, en wordt door deskundigen als het meesterstuk onder zijn prozaschriften geëerd.

Milton’s systeem laat zich in de volgende trekken weergeven:

lo. de overheid is geroepen om aan de waarheid de beste kansen te geven, ia het bestrijden van * dwaUng; 2o. dit geschiedt indien a. de waarheid ZK^J onbelemmerd uiten kan, b. de belijders der waarheid door het scherp uitkomen der dwaling tot ernsJS verweer gedrongen worderi, c. aan de dwaling el» uitzicht op een martelaarskroon wordt benonien> 3o. dientengevolge moet' de gedachte en het wooW van staatswege vrij worden gelaten, niet wijl de

mensch van nature voor de waarheid kiest, maar omdat God, wiens de waarheid is. leeft en haar door geestelijke middelen handhaaft; 4o. uit te zonderen is alleen de Roomsche kerkleer en het Atheïsme.

Drieërlei gaat Dr Kuyper nu onderzoeken: lo. op welke gronden Milton's stelsel rust; 2o. wat uit die gronden voor het beleid van den Staat is af te leiden; en 3o. in b'oe'^^rre hét Nedeflandsch Staatsbeleid 'piet dit beginsel in strijd is.

Wat bet eerst.e punt betreft levert Miltoa het geschiedk'undig bewijs, dat het stelsel om' door dwang de dwaling te k'eeren, op de proef bezweek. Die mislukking bing aan vierderlei oorzaak: Het stelsel Has impracticabel en on prof ij telijk', tegen de natuur en tegen het geloof. Milton toont dit laan ym den dru!klpersdw, ang', •^ijl de pers, nóg het mlachtigst voertuig der dwaling, destijds, , odk' bij minder uitbreiding, schier alleen in het oog sprong. . .

Wat het tweede punt aangaat: elk dwangL stelsel onvoorwaardelijk' , aJkeurend, komt Milton op voor de beerscbappij der vrijheid. Dit legt den Staat den plicht op: door wetg'eving, rechtsbedeeling en regeerbeleid b^t vrije worstelperk voor den geestelijken kamp te openen en vrij te houden. Eisdb "lertoe is, dat er zij vïijheid van conscientie en belijdenis, van gedachte-uiting in woord en schrift, van vereeniging en vergadering, van onderwijs en opvoeding. Afzonderlijk wijst Dr Kuyper bier nog op vrijmaking en vrijlating der 'kerk als laatste consequentie.

In de derde plaats komt dan nog afzonderlijk Nederland's staatsbeleid ten opzichte der dwaling ter sprake, pe Nederlandsöhe Regeeririg acht .de dwaling wél strafbaar. Zij beschouwt bet als haar roeping: de dwaling van Staatswege te bestrijden, zooal niet op directe, 'dan tooh opi indirecte wijs.

Vooral vier middelen doen daartoe dienst.

a. De Staat doopt zijn tegen het historisch Christendom gericht stelsel m-e t den Christel ij ken n a am. *

lb. De Staat heult m.et hen, die zich in den boezem der Kerkgenootschappen tegen de historische belijdenis verzetten.

e. De Staat maakt 's lands geld, 'stands invloed en, 's lands ambten aan de propaganda van eigen stelsel dienstbaar,

i Eindelijk d., de Staat mat door uitputting van geldel.ijke kracht en blussching van gee stdrift den tegenstander af.

Na zoo te hebben aangetoond, hoe de regeeringspOlitiek door uitputting en afmatting onzen ondergang zoekt, acht Dr Kuyper b'et gevaar niet denkbeeldig, dat de mannen van '89 zlullen triomfeerea op de (puinboopen der eens Christelijke maatschaplpij. ; ' ' !

Of het hiertoe komen zal, weet de Heer alleen. Dit weten we, dat zelfs onder die puinhoopen het geloof aan zijn naam niet te bedelven is.

Doch ons voegt waakzaamheid en deswege moest ook deze poging worden gewaagd, om het , oog van den medestander voor den ernst der toestanden te openen.

Als „dwaling" geminacht, als „dwaling" gebrandmerkt, als „dwaling" nu heimelijk gekastijd, om straks openlijk vervolgd te worden, houdt het historisch Christendom niettemin stand, ook daarin zijn adel openbarende, dat het alleen onder allen de vrijheid prpclameeren en gunnen durft, tot zelfs op haar hachlijkst terrein, het terrein der dwaling.

Dit niet te durven, is het kenmerk onzer Liberalistische richting; hierin van onze Liberalisten te verschillen, het onderscheidend kenmerk der Antirevolutionaire part ij.

In de eerste uitgaive van „Ons Program" wordt bij Hoofdstulfc Vi: Geen „État Atbée" onder Bijlage F. naar dezie artikiélenreöks Is dwaling striafbaar? opiaettelijk fvierwezen.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 16 februari 1923

De Reformatie | 8 Pagina's

KUYPER-BIBLIOGRAFIE.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 16 februari 1923

De Reformatie | 8 Pagina's